Biz insanlar ətraf aləmə baxdıqda gördüyümüz hər şeyin mürəkkəbliyi və müxtəlifliyi ulduzlar kimi kosmasdakı cismlərin ölçüsünə heyrətlənirik. Bu günəşimizin insani və mikroskopik bir ölçüyə qədər şəkilidir. Bu koronavirusun əyani görüntüsüdür. Orda sonsuz sayda cisimlər olduğu görünür. Ancaq, həmişə maraqlı sual olub, bütün bu mürəkkəbliliyi bir araya gətirə biləcəyimiz bəzi əsas tikinti daşları, cisimlər, daha kiçik bir halı, cismlərin məhdud halı varmı? Əvvələr od, su, külək düşünülürdü, ancaq indi bilirik ki. elementlər adlanan cisimlər var və elementlərin dövri cədvəlində onları qruplaşdırmışıq. Və indi 118 elementi bilirik, ancaq daha çoxunu kəşf edə bilərik. Ancaq kainatda bildiyimiz bütün maddələrin bu elementlərin birlşməsindən ibarət olması insanı düşündürür. İndi, daha da heyranedici olan odur ki, gündəlik həyatımızda tücrübə etdiyimiz şeylərin əksəriyyəti elementlərin daha da kiçik hissəsindən ibarətdir. Məsələn, yer kürəsinin hardasa 99% -i bu 8 elementdən ibarətdir. Və əgər özümüzə baxsaq, əlimizə və ya aynada baxsaq, həyat bildiyimiz kimi , əsasən 6 elementdən ibarətdir: hidrogen , karbon, azot, oksigen, fosfor və kükürd. Yer kürəsi və həyat başqa elemtlərdən ibarətdir,ancaq, elementlərin dövri cədvəlində gördüyümüz cismlərin birləşmələri ilə nə qədər mürəkkəblik və çox şey əldə etmək heyrətamizdir. Növəti sual, yaxşı, bu elementlərdən nələrsə edə bilərik, ancaq bəs ya bir elementi və ya maddəni kəsməyə davam etsək necə? Elementin xassələrini hələ də saxlayan ən kiçik vahid hansıdır? Və bu vahid, yəqin ki, eşitmisiniz, atom kimi bilinir və atomlar daha da parçalana bilər. Əslində, atom nüvədən və nüvə içərisində proton və neytronların yerləşdiyi atomun hissəciklərindən ibarətdir. Və sonra ətrafda uğultu düşünün, və biz çox çox kiçik ölçüdən danışırıq və onu dəqiq müəyyən etmək çətindir. Bunları haradan tapa biləcəyiniz daha çox ehtimaldır, lakin bu nüvə boyu uğuldayan elektronlar, müsbət yüklü protonlar, yüksüz neytronlar və mənfi yüklü elektronlar var. Amma, danışdığımız hər şey bu 3 əsas hissəciyin birləşməsindən ibarətdir və xüsüsən də, maraqlı olan, verilən atomun əksərən boş olmasıdır. Nüvəniz sıxdlr, ancaq bu atomlar əsasən boş yer olduqda yalnız uğuldayır. Və əslində bir atoma müəyyən bir elementin xassələrini verən şey protonların sayıdır. Yəni, məsələn, hidrogeni atom edən bir protona sahib olmasıdır. Xloru atom edən 17 protonudur. Elektronların sayı dəyişə bilər. Bu onun yükünü dəyişəcək və digər atomlarla necə əlaqədə olduğunu dəyişə bilər, ancaq o yenə məsələn, karbon kimi nə qədər elektron olmasından asılı olmayaraq təsnif olunacaq. Və eyni ilə, neytronların sayı da onun yükünə təsir etmir, ancaq kütləsinə təsir edəcək. Lakin, neytronların sayını dəyişdirsəniz və eyni protona sahib olsanız belə, deyək ki, nə qədər neytron və ya elekrtonunuz olduğunu nəzərə almadan , 6 protonunuz var, hələ də karbonun üstündə dayanırıq. Və atomların nə qədər kiçik olduğunu qiymətləndirmək həqiqətən maraqlıdır. Onu ancaq say olaraq düşünsəniz, deyək ki, karbon atomu, hidrogen və ya helium atomları kimi daha kiçik atomlar var, ancaq, karbon atomunun eni hardasa 10 üstü 1 böl mənfi 10 metrdir. Bunu düşünməyin başqa bir yolu həmdə bu karbonu gördüyünüz konteksdən asılıdır, ancaq desək ki, 10 milyard karbon götürüb yan-yana qoydunuz, 1 metr enli ola bilər. Yaxud, daha irəli getmək istəyirsinizsə,10 milyard karbonunuz olsa və onları yan-yana qoysaydınız, o təqribən 1 millimetr ola bilərdi. Millimetri yuvarlaqlaşdırmağa çalışın. Millimetr ekranınızın yansımasından asılı olaraq buna bənzər bir şey ola bilər. Burda videoya necə böyük baxmağınızdan asılı olaraq 10 milyard karbon ola bilərdi. Bu kifayət qədər heyrətləndirici gəlmirsə, bunu düşünmənin başqa bir yolu belədirki, qum dənəsində olan atomlar dünyanın bütün çimərliyindəki qum dənələrindən daha çoxdur. Və bu da heyrətləndirici gəlmirsə, belə deyək, alma götürsəniz və yer ölçüsündə alma düzəltsəniz, bu almadakı atom almanın ölçüsündə olacaq. Bunu yenidən eşidə və emal edə bilərsiniz.Başqa bir yolu, alma bütün dünya olduqca almanın atomu alma üçündür. Yəni atomlar çox kiçikdir. Beləliklə burada bitirirəm. Sizi heyrətləndirmək üçün bir video kifayətdir. Və gələcək videolarda atom və onları əmələ gətirən hissəciklər və müxtəlif tip maddə sinifləndirilməsi haqqında daha da danışacağıq.