0:00:00.370,0:00:02.188
Tôi là một nhà từ vựng học.

0:00:02.188,0:00:03.682
Tôi soạn từ điển.

0:00:03.682,0:00:05.121
Công việc của tôi

0:00:05.121,0:00:08.841
là gắn xếp hết các từ có thể [br]vào từ điển.

0:00:08.841,0:00:12.744
Việc của tôi không phải là [br]quyết định từ nào;

0:00:12.744,0:00:14.827
đó là việc của các bạn.

0:00:14.827,0:00:17.821
Bất kể ai nói tiếng Anh[br]cũng có quyền quyết định

0:00:17.821,0:00:20.153
thế nào là một từ và[br]thế nào là không.

0:00:20.153,0:00:25.305
Ngôn ngữ là một nhóm [br]những người đồng ý hiểu nhau.

0:00:25.305,0:00:29.249
Ngày nay, khi cố quyết định [br]một từ là tốt hay xấu,

0:00:29.249,0:00:31.677
người ta không thật sự [br]có lý do rõ ràng.

0:00:31.677,0:00:34.488
Họ nói đại loại như[br]"Vì đó là ngữ pháp!”

0:00:34.488,0:00:36.752
(Tiếng cười)

0:00:36.752,0:00:40.425
Tôi không quan tâm quá nhiều[br]đến ngữ pháp – đừng nói với ai nha!

0:00:40.425,0:00:44.018
Nhưng thật ra “ngữ pháp” có hai loại.

0:00:44.018,0:00:46.434
Một loại ngữ pháp [br]nằm trong đầu bạn,

0:00:46.434,0:00:48.543
và nếu là người bản xứ

0:00:48.543,0:00:50.132
hay thuần thục ngôn ngữ đó,

0:00:50.132,0:00:53.531
đó là những nguyên tắc vô thức [br]mà bạn áp dụng khi nói.

0:00:53.531,0:00:56.552
Đó là những gì bạn biết khi[br]học ngôn ngữ lúc còn nhỏ.

0:00:56.552,0:00:58.189
Và đây là một ví dụ:

0:00:58.189,0:00:59.714
Đây là một con wug, phải không?

0:00:59.714,0:01:01.775
Nó là một con wug

0:01:01.775,0:01:03.471
Bây giờ có một con nữa.

0:01:03.471,0:01:04.634
Có hai con này

0:01:04.634,0:01:05.923
Có hai …

0:01:05.923,0:01:07.107
Khán giả: con wug.

0:01:07.107,0:01:10.820
Erin McKean: Chính xác! Bạn biết [br]cách tạo số nhiều của con wug.

0:01:10.820,0:01:12.761
Quy tắc này nằm trong đầu bạn.

0:01:12.761,0:01:15.520
bạn không bao giờ phải học, [br]bạn chỉ hiểu nó thôi.

0:01:15.520,0:01:18.879
Đây là một thử nghiệm do[br]một giáo sư (ở Đại học Boston)

0:01:18.879,0:01:22.024
tên là Jean Berko Gleason [br]nghĩ ra năm 1958.

0:01:22.024,0:01:25.049
Chúng ta đã nói về chuyện này [br]lâu lắm rồi.

0:01:25.049,0:01:28.563
Những loại quy tắc này [br]tồn tại trong đầu bạn,

0:01:28.563,0:01:32.785
chúng không giống luật giao thông, [br]mà giống quy luật tự nhiên hơn.

0:01:32.785,0:01:36.140
Chẳng ai phải nhắc bạn tuân thủ[br]luật tự nhiên phải không?

0:01:36.140,0:01:39.093
Khi bạn ra khỏi nhà buổi sáng, [br]mẹ bạn không nói là:

0:01:39.093,0:01:41.972
"Nè, mẹ nghĩ trời sắp lạnh, [br]nhớ mang áo trùm đầu,

0:01:41.972,0:01:44.439
đừng quên tuân thủ [br]quy luật trọng lực.”

0:01:44.439,0:01:46.325
Không ai nói vậy cả.

0:01:46.325,0:01:53.182
Ngày nay, có nhiều luật khác [br]nghiêng về cách cư xử hơn là tự nhiên.

0:01:53.182,0:01:56.046
Bạn có thể nghĩ một từ[br]như cái nón.

0:01:56.046,0:01:58.296
Khi bạn biết cái nón [br]sử dụng làm sao,

0:01:58.296,0:02:01.163
không ai phải nói với bạn,[br]"Đừng có đội nón dưới chân.”

0:02:01.163,0:02:04.507
Người ta chỉ nói là:[br]“Có thể đội nói trong nhà không?

0:02:04.507,0:02:06.264
"Ai phải đội nón?"

0:02:06.264,0:02:09.396
"Được đội loại nón nào?”

0:02:09.396,0:02:11.818
Giống như loại ngữ pháp thứ nhì,

0:02:11.818,0:02:16.121
mà các nhà ngữ nghĩa học thường [br]gọi là cách sử dụng, trái với ngữ pháp.

0:02:16.121,0:02:20.255
Đôi khi người ta dùng loại [br]ngữ pháp dựa theo luật lệ này

0:02:20.255,0:02:23.043
để ngăn cản mọi người [br]tạo ra từ vựng.

0:02:23.043,0:02:25.727
Tôi nghĩ điều đó thật ngu ngốc.

0:02:25.727,0:02:28.993
Ví dụ, người ta luôn nói với bạn,

0:02:28.993,0:02:34.723
"Sáng tạo, sáng tác, làm nghệ thuật, [br]tạo nhiều thứ, khoa học và công nghệ.”

0:02:34.723,0:02:36.271
Với từ ngữ, họ thế này:

0:02:36.271,0:02:40.991
"Đừng! Sáng tạo dừng ở đây đi, [br]kẻ quấy rối. Để nó yên.”

0:02:41.004,0:02:42.421
(Tiếng cười)

0:02:42.421,0:02:44.142
Điều này vô nghĩa với tôi.

0:02:44.142,0:02:46.474
Từ ngữ thì tuyệt vời. [br]Nên có nhiều từ ngữ hơn.

0:02:46.474,0:02:50.530
Tôi muốn các bạn sáng tạo [br]càng nhiều từ càng tốt.

0:02:50.530,0:02:55.490
Và tôi sẽ chỉ bạn sáu cách[br]để tạo từ mới trong tiếng Anh.

0:02:55.490,0:02:57.639
Cách thứ nhất là cách đơn giản nhất.

0:02:57.639,0:02:59.862
Chủ yếu là ăn cắp [br]từ ngôn ngữ khác.

0:02:59.862,0:03:03.516
["Đi cướp người khác"][br](Tiếng cười)

0:03:03.516,0:03:05.764
Nhà ngôn ngữ học gọi đó [br]là vay mượn,

0:03:05.764,0:03:08.824
nhưng vì ta không bao giờ trả lại, [br]nên tôi chỉ thành thật

0:03:08.824,0:03:10.784
gọi đó là ăn cắp.

0:03:10.784,0:03:14.544
Ta thường "chôm" từ về những thứ yêu thích[br]chẳng hạn như đồ ăn ngon.

0:03:14.544,0:03:17.944
Ta lấy “kumquat” từ tiếng Trung Quốc,[br]"caramel" từ tiếng Pháp.

0:03:17.944,0:03:20.851
Ta cũng lấy từ cho những thứ độc đáo [br]như “ninja”

0:03:20.851,0:03:22.301
từ tiếng Nhật,

0:03:22.301,0:03:25.570
một mẹo hay bởi vì [br]rất khó để ăn cắp từ ninja.

0:03:25.570,0:03:27.684
(Tiếng cười)

0:03:27.684,0:03:30.944
Cách khác để tạo từ [br]trong tiếng Anh là

0:03:30.944,0:03:33.885
nhét hai từ lại với nhau.

0:03:33.885,0:03:35.572
Gọi là ghép từ.

0:03:35.572,0:03:37.472
Từ tiếng Anh như đồ chơi Lego:

0:03:37.472,0:03:40.447
Dùng đủ lực, bạn có thể [br]gắn hai cái lại với nhau.

0:03:40.447,0:03:42.772
(Tiếng cười)

0:03:42.772,0:03:44.627
Chúng ta làm vậy hoài:

0:03:44.627,0:03:50.105
Những từ như “heartbroken,”[br]“bookworm,” “sandcastle” là những từ ghép.

0:03:50.105,0:03:53.606
Cứ làm và tạo từ như “duckface" [br](chu miệng) chứ đừng làm mặt vịt.

0:03:53.606,0:03:55.765
(Tiếng cười)

0:03:55.765,0:03:59.848
Một cách khác để tạo từ [br]trong tiếng Anh tương tự với ghép từ

0:03:59.848,0:04:04.899
nhưng thay vì dùng thật nhiều lực[br]để ghép từ vào với nhau

0:04:04.899,0:04:06.534
khiến một vài bộ phận rơi ra.

0:04:06.534,0:04:08.215
thì đây là pha trộn chúng,

0:04:08.215,0:04:12.064
như “brunch” là sự pha trộn [br]giữa ”breakfast” và “lunch.”

0:04:12.064,0:04:14.796
“Motel” pha trộn giữa [br]“motor” và “hotel.”

0:04:14.796,0:04:17.737
Ai ở đây biết rằng[br]“motel” là một từ pha?

0:04:17.737,0:04:19.581
Vâng, từ đó có từ rất lâu

0:04:19.581,0:04:22.692
đến nỗi nhiều người không biết [br]còn có nhiều phần bị thiếu

0:04:22.692,0:04:26.987
“Edutainment” là sự pha trộn giữa[br]“education” và “enterteinment".

0:04:26.987,0:04:32.197
Và, “electrocute” là [br]pha trộn giữa “electric” và “execute."

0:04:32.197,0:04:34.007
(Tiếng cười)

0:04:34.007,0:04:37.328
Bạn cũng có thể tạo từ [br]bằng việc đổi vai trò của chúng.

0:04:37.328,0:04:38.941
Gọi là chuyển đổi chức năng.

0:04:38.941,0:04:41.242
Bạn lấy một từ [br]đóng vai trò ngữ pháp này,

0:04:41.242,0:04:43.522
chuyển nó sang[br]vai trò ngữ pháp khác.

0:04:43.522,0:04:48.791
Có ai ở đây biết từ "friend” [br]không nhất thiết phải luôn là động từ?

0:04:48.791,0:04:53.076
“Friend” từng là một danh từ [br]và rồi chúng ta động từ hóa nó.

0:04:53.076,0:04:56.345
Hầu như bất cứ từ nào trong [br]tiếng Anh cũng có thể được động từ hóa.

0:04:56.345,0:04:58.978
Bạn cũng có thể chuyển tính từ [br]thành danh từ.

0:04:58.978,0:05:02.705
“Commercial” từng là một tính từ [br]và giờ nó là danh từ.

0:05:02.705,0:05:05.151
Dĩ nhiên, bạn có thể [br]“green" (làm xanh) nhiều thứ.

0:05:05.151,0:05:08.489
Một cách tạo từ ngữ nữa [br]trong tiếng Anh là tạo ngược.

0:05:08.489,0:05:11.747
Bạn có thể lấy một từ và [br]ép nó lại một chút.

0:05:11.747,0:05:16.568
Ví dụ, trong tiếng Anh, chúng ta có từ [br]“editor” trước khi có từ “edit.”

0:05:16.568,0:05:18.570
“Edit” được tạo từ chữ “editor.”

0:05:18.570,0:05:21.065
đôi khi cách tạo ngược này[br]nghe hơi tức cười:

0:05:21.065,0:05:25.453
Bulldozers rồi bulldoze, butlers rồi có [br]butle, và rồi burglers sinh ra burgle.

0:05:25.453,0:05:27.278
(Tiếng cười)

0:05:27.278,0:05:29.520
Cách nữa để tạo từ ngữ [br]trong tiếng Anh

0:05:29.520,0:05:32.220
là lấy các chữ cái đầu tiên [br]rồi ghép chúng lại với nhau.

0:05:32.220,0:05:35.251
National Aeronautics and [br]Space Administration trở thành NASA.

0:05:35.251,0:05:38.963
Và dĩ nhiên bạn có thể tạo [br]với bất cứ thứ gì, OMG (Oh my God)!

0:05:38.963,0:05:44.602
Không thành vấn đề gì [br]khi chúng nghe thật tức cười.

0:05:44.602,0:05:46.858
Chúng vẫn có thể là[br]những từ tiếng Anh hay.

0:05:46.858,0:05:50.626
“Absquatulate (biến đi với cái gì [br]hay ai đó)" là một từ tiếng Anh hoàn hảo.

0:05:50.626,0:05:53.829
“Mugwump (người trung lập chính trị)"[br]là từ tiếng Anh hoàn hảo.

0:05:53.829,0:05:58.067
Từ ngữ không cần phải bình thường, [br]chúng có thể nghe thật tức cười.

0:05:58.067,0:06:01.306
Tại sao nên tạo từ ngữ?

0:06:01.306,0:06:02.397
Bởi vì mỗi một từ

0:06:02.397,0:06:06.918
là một cơ hội diễn tả và gói trọn [br]điều mà bạn muốn nói.

0:06:06.918,0:06:09.514
Và từ ngữ mới thu hút sự chú ý [br]của người khác.

0:06:09.514,0:06:12.293
Chúng khiến người khác chú ý đến [br]những gì bạn nói

0:06:12.293,0:06:15.427
và cho bạn một cơ hội tốt hơn [br]để diễn đạt ý trọn vẹn.

0:06:15.427,0:06:18.376
Nhiều người trong khán phòng hôm nay nói:

0:06:18.376,0:06:20.258
“Tương lai, bạn có thể làm điều đó,

0:06:20.258,0:06:23.471
giúp nó, giúp chúng tôi khám phá, [br]giúp chúng tôi sáng tạo.”

0:06:23.471,0:06:25.250
Bạn có thể tạo từ mới [br]ngay tại đây.

0:06:25.250,0:06:27.433
Tiếng Anh không có giới hạn tuổi.

0:06:27.433,0:06:29.549
Làm đi, hãy tạo từ ngữ ngay hôm nay,

0:06:29.549,0:06:33.786
gửi chúng cho tôi, và tôi sẽ để lên [br]từ điển trực tuyến, Wordnik của tôi.

0:06:33.786,0:06:36.493
Cảm ơn rất nhiều.

0:06:36.493,0:06:38.513
(Tiếng vỗ tay)