WEBVTT

00:00:00.370 --> 00:00:01.928
Ben bir sözlük yazarıyım

00:00:01.928 --> 00:00:03.932
İşim sözlük hazırlamak.

00:00:03.932 --> 00:00:06.231
Bir sözlük yazarı olarak görevim

00:00:06.231 --> 00:00:08.719
mümkün olan bütün kelimeleri 
sözlüğe eklemek.

00:00:08.841 --> 00:00:14.924
Benim işim nelerin sözcük olduğuna 
karar vermek değil; bu sizin göreviniz.

NOTE Paragraph

00:00:14.924 --> 00:00:17.311
İngilizce konuşan herkes

00:00:17.311 --> 00:00:18.258
neyin bir sözcük olduğuna 


00:00:18.258 --> 00:00:19.205
ya da olmadığına

00:00:19.205 --> 00:00:20.153
beraber karar verebilir.

00:00:20.153 --> 00:00:22.305
Her dil sadece birbirini anlamaya

00:00:22.305 --> 00:00:25.305
karar vermiş bir grup insan bütünüdür.

00:00:25.305 --> 00:00:27.289
Bazen insanlar bir sözcüğün

00:00:27.289 --> 00:00:29.909
iyi ya da kötü olduğuna
karar vermeye çalışırken

00:00:29.909 --> 00:00:31.677
çok da iyi bir gerekçeleri olmayabiliyor.

00:00:31.677 --> 00:00:32.827
Bu yüzden şöyle bir şeyler söylüyorlar:

00:00:32.827 --> 00:00:34.528
"Sebep: Dilbilgisi kuralları !"

00:00:34.528 --> 00:00:36.462
(Kahkahalar)

00:00:36.532 --> 00:00:37.742
Kimseye söylemeyin ama

00:00:37.742 --> 00:00:39.785
aslında dilbilgisini
çok fazla ciddiye almıyorum.

NOTE Paragraph

00:00:39.785 --> 00:00:41.525
Ama "dilbilgisi" sözcüğüne baktığınızda,

00:00:41.525 --> 00:00:43.564
aslında iki tür dilbilgisi var.

00:00:43.564 --> 00:00:45.664
İlki zihnin içinde yaşayan dilbilgisi

00:00:45.664 --> 00:00:47.434
ve eğer bir dili ana diliniz

00:00:47.434 --> 00:00:48.543
olarak konuşuyorsanız

00:00:48.543 --> 00:00:49.255
ya da

00:00:49.255 --> 00:00:51.158
o dili çok iyi konuşabiliyorsanız,

00:00:51.158 --> 00:00:52.599
o dili konuşurken bilinçsizce

00:00:52.599 --> 00:00:53.776
uyduğunuz kurallar bütünüdür.

00:00:53.776 --> 00:00:55.221
Çocukken,

00:00:55.221 --> 00:00:56.882
öğrendiğiniz şeylerdir.

00:00:56.882 --> 00:00:58.189
Bir örnek verelim:

00:00:58.189 --> 00:00:59.714
Bu bir şey, değil mi?

00:00:59.714 --> 00:01:01.775
Bu bir şey.

00:01:01.775 --> 00:01:03.471
Şimdi burada bir tane daha var.

00:01:03.471 --> 00:01:04.634
Bunlardan iki tane var.

00:01:04.634 --> 00:01:05.923
Bunlar...

00:01:05.923 --> 00:01:07.107
İzleyiciler: Şeyler.

00:01:07.107 --> 00:01:08.107
Aynen öyle !

00:01:08.107 --> 00:01:09.107
Şey kelimesini nasıl

00:01:09.107 --> 00:01:10.820
çoğullaştıracağınızı biliyorsunuz.

00:01:10.820 --> 00:01:12.301
Bu kural kafanızın içinde yaşar.

00:01:12.301 --> 00:01:13.641
Bunun size öğretilmesi gerekmedi,

00:01:13.641 --> 00:01:15.250
sadece anlıyorsunuz.

00:01:15.250 --> 00:01:18.879
Bu deney, Boston Üniversitesi'nde 1958'de

00:01:18.879 --> 00:01:20.219
Jean Berko Gleason adında

00:01:20.219 --> 00:01:22.024
bir profesör tarafından yapıldı.

00:01:22.024 --> 00:01:25.049
Bunun hakkında uzun süredir konuşuyoruz.

NOTE Paragraph

00:01:25.049 --> 00:01:27.703
Bu doğal kurallar beyninizin içindedir,

00:01:27.703 --> 00:01:30.155
trafik kuralları gibi değil,

00:01:30.155 --> 00:01:32.785
daha çok doğa yasaları gibiler.

00:01:32.785 --> 00:01:34.395
Kimse doğa yasalarına

00:01:34.395 --> 00:01:36.140
uymanız gerektiğini söylemez, değil mi?

00:01:36.140 --> 00:01:37.140
Sabah evden çıkarken

00:01:37.140 --> 00:01:39.093
anneniz asla şunu söylemez:

00:01:39.093 --> 00:01:41.972
"Canım, hava soğuk olacak, yanına bir hırka al,

00:01:41.972 --> 00:01:44.439
ve yerçekimi kuralına uymayı unutma."

00:01:44.439 --> 00:01:46.325
Kimse bunu söylemez.

00:01:46.325 --> 00:01:50.182
Doğadan ziyade

00:01:50.182 --> 00:01:53.182
davranışlarla alakalı kurallar var.

00:01:53.182 --> 00:01:55.116
Şapka gibi bir kelime düşünebilirsiniz.

00:01:55.116 --> 00:01:56.596
Bir şapkanın nasıl

00:01:56.596 --> 00:01:58.148
kullanıldığını bilirsiniz,

00:01:58.148 --> 00:01:59.560
kimse size

00:01:59.560 --> 00:02:01.429
"Ayağına şapka takma."

00:02:01.429 --> 00:02:02.968
demek zorunda değil.

00:02:02.968 --> 00:02:04.507
Size söyledikleri, "İçeride şapka takabilir miyiz?"

00:02:04.507 --> 00:02:06.264
"Kim şapka giyer?"

00:02:06.264 --> 00:02:08.726
"Ne tür şapkalar takarsın?"

00:02:08.726 --> 00:02:10.156
Bunlar daha çok

00:02:10.156 --> 00:02:11.678
ikinci tür dil bilgisinden,

00:02:11.678 --> 00:02:13.252
daha çok dilbilimcilerin

00:02:13.252 --> 00:02:14.826
"kullanım" dedikleri,

00:02:14.826 --> 00:02:16.251
dilbilgisinin karşıtı olan dilbilgisi.

NOTE Paragraph

00:02:16.251 --> 00:02:17.655
Bazen insanlar,

00:02:17.655 --> 00:02:19.005
insanları yeni kelimeler

00:02:19.005 --> 00:02:20.915
üretmekten alıkoymak için

00:02:20.915 --> 00:02:23.043
kural bazlı dilbilgisi kullanırlar.

00:02:23.043 --> 00:02:25.727
Bence bu aptalca.

00:02:25.727 --> 00:02:28.993
Mesela, insanlar size hep der ki,

00:02:28.993 --> 00:02:31.233
"Yaratıcı ol, yeni müzikler yap,

00:02:31.233 --> 00:02:33.333
icat et, fen ve teknoloji."

00:02:33.333 --> 00:02:35.433
Ama konu sözcüklere

00:02:35.433 --> 00:02:36.801
geldiğinde onlar der ki,

00:02:36.801 --> 00:02:38.581
"Hayır. Yaratıcılık burada

00:02:38.581 --> 00:02:41.004
durmalı sizi yeniyetmeler!"

00:02:41.004 --> 00:02:42.421
(Kahkahalar)

00:02:42.421 --> 00:02:43.362
Ama bu benim için

00:02:43.362 --> 00:02:44.413
bir anlam ifade etmiyor.

00:02:44.413 --> 00:02:45.555
Kelimeler harika.

00:02:45.555 --> 00:02:47.247
Onlardan bize daha fazla lazım.

00:02:47.247 --> 00:02:48.787
Ben sizden mümkün olduğunca

00:02:48.787 --> 00:02:50.367
yeni kelime üretmenizi istiyorum.

00:02:50.367 --> 00:02:53.777
Size bunu yapmanın

00:02:53.777 --> 00:02:55.550
altı farklı yolunu öğreteceğim.

NOTE Paragraph

00:02:55.550 --> 00:02:57.639
İlk ve en basit yolu şudur.

00:02:57.639 --> 00:02:59.862
Kolayca, onları başka dillerden çalın.

00:02:59.862 --> 00:03:02.686
["Gidip insanları soyalım"] (Kahkahalar)

00:03:03.936 --> 00:03:05.764
Dilbilimciler buna ödünç almak diyor,

00:03:05.764 --> 00:03:07.974
ama biz kelimeleri asla geri vermiyoruz.

00:03:07.974 --> 00:03:09.340
Bu yüzden dürüst olup

00:03:09.340 --> 00:03:10.457
buna çalmak diyeceğim.

00:03:10.457 --> 00:03:11.882
Genellikle biz kelimeleri

00:03:11.882 --> 00:03:13.049
sevdiğimiz şeyler için alırız,

00:03:13.049 --> 00:03:14.366
mesela lezzetli yemekler.

00:03:14.366 --> 00:03:15.387
"Kumkat" kelimesini

00:03:15.387 --> 00:03:16.418
Çince'den aldık,

00:03:16.418 --> 00:03:17.575
"karamel" kelimesini de

00:03:17.575 --> 00:03:18.803
Fransızcadan.

00:03:18.803 --> 00:03:19.932
Ayrıca "ninja" gibi

00:03:19.932 --> 00:03:20.961
havalı kelimeleri de aldık değil mi?

00:03:20.961 --> 00:03:22.071
Japonca'dan aldık

00:03:22.071 --> 00:03:23.431
ki bunu yapmak zordur

00:03:23.431 --> 00:03:24.631
çünkü ninjalardan

00:03:24.631 --> 00:03:26.060
bir şeyler çalmak zordur.

00:03:26.060 --> 00:03:27.684
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:03:27.684 --> 00:03:29.354
İngilizce dilinde kelimeler

00:03:29.354 --> 00:03:30.944
üretmek için diğer bir yol da

00:03:30.944 --> 00:03:33.885
iki kelimeyi sıkıştırarak birleştirmektir.

00:03:33.885 --> 00:03:35.572
Buna birleşik kelime denir.

00:03:35.572 --> 00:03:37.082
İngilizce kelimeler legolar gibidir.

00:03:37.082 --> 00:03:38.682
Eğer yeterince güç uygularsanız

00:03:38.682 --> 00:03:40.447
herhangi ikisini birleştirebilirsiniz.

00:03:40.447 --> 00:03:42.112
(Kahkahalar)

00:03:42.832 --> 00:03:44.627
İngilizce konuşurken hep yapıyoruz.

00:03:44.627 --> 00:03:47.105
Kırılmış kalp , kitap kurdu, kum kalesi

00:03:47.105 --> 00:03:48.995
birleştirilmiş kelimelerdir.

00:03:48.995 --> 00:03:51.295
Haydi, ördeksurat gibi kelimeler yaratın

00:03:51.295 --> 00:03:53.606
ama sakın ördeksuratlı olmayın.

00:03:53.606 --> 00:03:55.085
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:03:55.835 --> 00:03:57.888
İngilizce'de yeni kelimeler oluşturmanın

00:03:57.888 --> 00:03:59.848
birleştirmeye benzeyen bir yolu daha var,

00:03:59.848 --> 00:04:01.899
ama bu sefer kelimeleri sıkıştırmak

00:04:01.899 --> 00:04:04.899
için çok fazla güç uygulamanız gerekiyor

00:04:04.899 --> 00:04:06.534
ve bazı parçalar düşebilir.

00:04:06.534 --> 00:04:07.788
Mesela, bu kelimeler

00:04:07.788 --> 00:04:09.333
karıştırılmış kelimelerdir:

00:04:09.333 --> 00:04:11.038
brunch (geç yapılan kahvaltı),

00:04:11.038 --> 00:04:12.711
breakfast ve lunch kelimelerinin karışımı olması gibi.

00:04:12.711 --> 00:04:14.091
Motel (küçük otel), motor ve hotel

00:04:14.091 --> 00:04:15.546
sözcüklerinin karışımıdır.

00:04:15.546 --> 00:04:16.546
Burada motel'in karıştırılmış

00:04:16.546 --> 00:04:17.947
bir kelime olduğunu bilenler kimler?

00:04:17.947 --> 00:04:19.581
Evet, bu kelime eski bir kelime

00:04:19.581 --> 00:04:21.261
ki çoğu insan bazı parçaların

00:04:21.261 --> 00:04:22.692
eksik olduğunun farkında değil.

00:04:22.692 --> 00:04:24.257
Edutainment (eğlendirerek eğitim),

00:04:24.257 --> 00:04:25.697
education ve entertainment

00:04:25.697 --> 00:04:26.987
kelimelerinin karışımıdır.

00:04:26.987 --> 00:04:28.787
Tabii ki electrocute(elektrikle idam),

00:04:28.787 --> 00:04:30.277
electric ve execute

00:04:30.277 --> 00:04:32.197
kelimelerinin karışımıdır.

00:04:32.197 --> 00:04:34.007
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:04:34.007 --> 00:04:35.667
Kelimelerin işleyişlerini değiştirerek de

00:04:35.667 --> 00:04:37.328
kelimeler yaratabilirsiniz.

00:04:37.328 --> 00:04:38.841
Buna "işlevsel değişim" denir.

00:04:38.841 --> 00:04:40.191
Konuşmanın tek başına

00:04:40.191 --> 00:04:41.472
kullanılan bir kelimesini alırsınız

00:04:41.472 --> 00:04:42.782
ve konuşmanın başka

00:04:42.782 --> 00:04:44.302
bir kısmıyla değiştirirsiniz.

00:04:44.302 --> 00:04:46.251
Burada friend(arkadaş) kelimesinin

00:04:46.251 --> 00:04:48.881
her zaman fiil olmadığını bilenler kimler?

00:04:48.881 --> 00:04:51.096
Friend(arkadaş) eskiden bir isimdi,

00:04:51.096 --> 00:04:52.386
şimdi ise bir fiil.

00:04:52.386 --> 00:04:54.076
Neredeyse İngilizce dilindeki

00:04:54.076 --> 00:04:56.345
tüm kelimeler fiile dönüştürülebilir.

00:04:56.345 --> 00:04:57.695
Ayrıca sıfatları alıp isim

00:04:57.695 --> 00:04:59.328
haline de getirebilirsiniz.

00:04:59.328 --> 00:05:00.858
Commercial(reklam) eskiden

00:05:00.858 --> 00:05:02.705
bir sıfattı ama şimdi bir isim.

00:05:02.705 --> 00:05:04.075
Tabi ki bazı şeyleri

00:05:04.075 --> 00:05:05.561
yeşillendirebilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:05:05.561 --> 00:05:07.191
İngilizce dilinde kelimeler yaratmanın

00:05:07.191 --> 00:05:08.309
başka bir yolu da

00:05:08.309 --> 00:05:10.180
art-yapımdır(geri oluşum).

00:05:10.180 --> 00:05:11.348
Bir kelimeyi alırsınız ve

00:05:11.348 --> 00:05:12.617
azıcık sıkıştırırsınız.

00:05:12.617 --> 00:05:13.934
Mesela İngilizce'de

00:05:13.934 --> 00:05:15.251
editor(düzenleyici) kelimesi

00:05:15.251 --> 00:05:16.918
edit kelimesinden daha eski

00:05:16.918 --> 00:05:18.067
Edit(düzenlemek),

00:05:18.067 --> 00:05:19.496
editor' den türemiştir.

00:05:19.496 --> 00:05:20.605
Bazen bu geri oluşumlar

00:05:20.605 --> 00:05:21.754
kulağa aptalca gelebilir.

00:05:21.754 --> 00:05:22.504
Buldozerler,

00:05:22.504 --> 00:05:23.674
buldoze(üstünden buldozerle geçmek),

00:05:23.674 --> 00:05:24.794
butlers(kasaplar),

00:05:24.794 --> 00:05:25.855
butle (kasap olmak),

00:05:25.855 --> 00:05:26.816
burglars(hırsızlar),

00:05:26.816 --> 00:05:27.787
burgle(soymak).

00:05:27.787 --> 00:05:28.698
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:05:28.698 --> 00:05:29.978
İngilizce'de yeni kelimeler

00:05:29.978 --> 00:05:31.339
türetmenin başka bir yolu

00:05:31.339 --> 00:05:32.689
kelimelerin baş harflerini

00:05:32.689 --> 00:05:34.050
almak ve birleştirmek.

00:05:34.050 --> 00:05:35.050
Mesela, Ulusal Havacılık

00:05:35.050 --> 00:05:36.451
ve Uzay İdaresi, NASA oluyor.

00:05:36.451 --> 00:05:37.451
Tabii ki bunu her şeyle yapabilirsiniz,

00:05:37.451 --> 00:05:38.963
OMG(Oh My God[Aman Tanrım])

NOTE Paragraph

00:05:38.963 --> 00:05:40.962
Kelimelerin kulağa ne kadar

00:05:40.962 --> 00:05:43.412
saçma geldikleri önemli değil.

00:05:43.412 --> 00:05:46.608
İngilizce'nin güzel kelimeleri olabilirler.

00:05:46.608 --> 00:05:48.126
Absquatulate(koşarak kaçmak)

00:05:48.126 --> 00:05:50.626
İngilizce için harika bir kelime.

00:05:50.626 --> 00:05:51.626
Mugwump(tarafsız kişi)

00:05:51.626 --> 00:05:53.409
İngilizce için harika bir kelime.

00:05:53.409 --> 00:05:55.067
Yani kelimelerin kulağa

00:05:55.067 --> 00:05:56.787
normal gelmesi önemli değil,

00:05:56.787 --> 00:05:58.067
saçma olabilirler.

NOTE Paragraph

00:05:58.067 --> 00:06:00.436
Neden kendi kelimelerinizi yaratmayasınız?

00:06:00.436 --> 00:06:02.616
Kelimeler yaratmalısınız

00:06:02.616 --> 00:06:04.307
çünkü her bir kelime

00:06:04.307 --> 00:06:06.918
kendinizi ifade etmek için bir şans.

00:06:06.918 --> 00:06:08.158
Yeni kelimeler

00:06:08.158 --> 00:06:09.643
insanların dikkatini çekiyor.

00:06:09.643 --> 00:06:11.278
İnsanların söylediklerinize

00:06:11.278 --> 00:06:12.823
odaklanmasını sağlıyor.

00:06:12.823 --> 00:06:14.293
Size kendinizi ifade etme

00:06:14.293 --> 00:06:15.427
şansını tanıyor.

00:06:15.427 --> 00:06:16.917
Bugün, bu sahneye çıkan

00:06:16.917 --> 00:06:18.376
çoğu insan dedi ki,

00:06:18.376 --> 00:06:20.308
"Gelecekte, bunu yapabilirsiniz,

00:06:20.308 --> 00:06:22.098
keşfetmemize ve icat etmemize

00:06:22.098 --> 00:06:23.641
yardımcı olabilirsiniz."

00:06:23.641 --> 00:06:24.875
Hemen şimdi, kendi

NOTE Paragraph

00:06:24.875 --> 00:06:26.089
kelimenizi yapabilirsiniz.

00:06:26.089 --> 00:06:27.743
İngilizce'nin yaş sınırı yoktur.

00:06:27.743 --> 00:06:28.953
Haydi, bugün yeni kelimeler

00:06:28.953 --> 00:06:29.879
türetmeye başlayın,

00:06:29.879 --> 00:06:30.908
bana gönderin

00:06:30.908 --> 00:06:31.777
ve ben de onları kendi

00:06:31.777 --> 00:06:32.946
çevrimiçi sözlüğüm

00:06:32.946 --> 00:06:34.585
Wordnik'e koyayım.

00:06:34.585 --> 00:06:36.965
İzlediğiniz için teşekkür ederim.

00:06:36.965 --> 00:06:39.642
(Alkışlar)