1
00:00:00,370 --> 00:00:01,928
Ben bir sözlük yazarıyım

2
00:00:01,928 --> 00:00:03,932
İşim sözlük hazırlamak.

3
00:00:03,932 --> 00:00:06,231
Bir sözlük yazarı olarak görevim

4
00:00:06,231 --> 00:00:08,719
mümkün olan bütün kelimeleri 
sözlüğe eklemek.

5
00:00:08,841 --> 00:00:14,924
Benim işim nelerin sözcük olduğuna 
karar vermek değil; bu sizin göreviniz.

6
00:00:14,924 --> 00:00:17,311
İngilizce konuşan herkes

7
00:00:17,311 --> 00:00:18,258
neyin bir sözcük olduğuna 


8
00:00:18,258 --> 00:00:19,205
ya da olmadığına

9
00:00:19,205 --> 00:00:20,153
beraber karar verebilir.

10
00:00:20,153 --> 00:00:22,305
Her dil sadece birbirini anlamaya

11
00:00:22,305 --> 00:00:25,305
karar vermiş bir grup insan bütünüdür.

12
00:00:25,305 --> 00:00:27,289
Bazen insanlar bir sözcüğün

13
00:00:27,289 --> 00:00:29,909
iyi ya da kötü olduğuna
karar vermeye çalışırken

14
00:00:29,909 --> 00:00:31,677
çok da iyi bir gerekçeleri olmayabiliyor.

15
00:00:31,677 --> 00:00:32,827
Bu yüzden şöyle bir şeyler söylüyorlar:

16
00:00:32,827 --> 00:00:34,528
"Sebep: Dilbilgisi kuralları !"

17
00:00:34,528 --> 00:00:36,462
(Kahkahalar)

18
00:00:36,532 --> 00:00:37,742
Kimseye söylemeyin ama

19
00:00:37,742 --> 00:00:39,785
aslında dilbilgisini
çok fazla ciddiye almıyorum.

20
00:00:39,785 --> 00:00:41,525
Ama "dilbilgisi" sözcüğüne baktığınızda,

21
00:00:41,525 --> 00:00:43,564
aslında iki tür dilbilgisi var.

22
00:00:43,564 --> 00:00:45,664
İlki zihnin içinde yaşayan dilbilgisi

23
00:00:45,664 --> 00:00:47,434
ve eğer bir dili ana diliniz

24
00:00:47,434 --> 00:00:48,543
olarak konuşuyorsanız

25
00:00:48,543 --> 00:00:49,255
ya da

26
00:00:49,255 --> 00:00:51,158
o dili çok iyi konuşabiliyorsanız,

27
00:00:51,158 --> 00:00:52,599
o dili konuşurken bilinçsizce

28
00:00:52,599 --> 00:00:53,776
uyduğunuz kurallar bütünüdür.

29
00:00:53,776 --> 00:00:55,221
Çocukken,

30
00:00:55,221 --> 00:00:56,882
öğrendiğiniz şeylerdir.

31
00:00:56,882 --> 00:00:58,189
Bir örnek verelim:

32
00:00:58,189 --> 00:00:59,714
Bu bir şey, değil mi?

33
00:00:59,714 --> 00:01:01,775
Bu bir şey.

34
00:01:01,775 --> 00:01:03,471
Şimdi burada bir tane daha var.

35
00:01:03,471 --> 00:01:04,634
Bunlardan iki tane var.

36
00:01:04,634 --> 00:01:05,923
Bunlar...

37
00:01:05,923 --> 00:01:07,107
İzleyiciler: Şeyler.

38
00:01:07,107 --> 00:01:08,107
Aynen öyle !

39
00:01:08,107 --> 00:01:09,107
Şey kelimesini nasıl

40
00:01:09,107 --> 00:01:10,820
çoğullaştıracağınızı biliyorsunuz.

41
00:01:10,820 --> 00:01:12,301
Bu kural kafanızın içinde yaşar.

42
00:01:12,301 --> 00:01:13,641
Bunun size öğretilmesi gerekmedi,

43
00:01:13,641 --> 00:01:15,250
sadece anlıyorsunuz.

44
00:01:15,250 --> 00:01:18,879
Bu deney, Boston Üniversitesi'nde 1958'de

45
00:01:18,879 --> 00:01:20,219
Jean Berko Gleason adında

46
00:01:20,219 --> 00:01:22,024
bir profesör tarafından yapıldı.

47
00:01:22,024 --> 00:01:25,049
Bunun hakkında uzun süredir konuşuyoruz.

48
00:01:25,049 --> 00:01:27,703
Bu doğal kurallar beyninizin içindedir,

49
00:01:27,703 --> 00:01:30,155
trafik kuralları gibi değil,

50
00:01:30,155 --> 00:01:32,785
daha çok doğa yasaları gibiler.

51
00:01:32,785 --> 00:01:34,395
Kimse doğa yasalarına

52
00:01:34,395 --> 00:01:36,140
uymanız gerektiğini söylemez, değil mi?

53
00:01:36,140 --> 00:01:37,140
Sabah evden çıkarken

54
00:01:37,140 --> 00:01:39,093
anneniz asla şunu söylemez:

55
00:01:39,093 --> 00:01:41,972
"Canım, hava soğuk olacak, yanına bir hırka al,

56
00:01:41,972 --> 00:01:44,439
ve yerçekimi kuralına uymayı unutma."

57
00:01:44,439 --> 00:01:46,325
Kimse bunu söylemez.

58
00:01:46,325 --> 00:01:50,182
Doğadan ziyade

59
00:01:50,182 --> 00:01:53,182
davranışlarla alakalı kurallar var.

60
00:01:53,182 --> 00:01:55,116
Şapka gibi bir kelime düşünebilirsiniz.

61
00:01:55,116 --> 00:01:56,596
Bir şapkanın nasıl

62
00:01:56,596 --> 00:01:58,148
kullanıldığını bilirsiniz,

63
00:01:58,148 --> 00:01:59,560
kimse size

64
00:01:59,560 --> 00:02:01,429
"Ayağına şapka takma."

65
00:02:01,429 --> 00:02:02,968
demek zorunda değil.

66
00:02:02,968 --> 00:02:04,507
Size söyledikleri, "İçeride şapka takabilir miyiz?"

67
00:02:04,507 --> 00:02:06,264
"Kim şapka giyer?"

68
00:02:06,264 --> 00:02:08,726
"Ne tür şapkalar takarsın?"

69
00:02:08,726 --> 00:02:10,156
Bunlar daha çok

70
00:02:10,156 --> 00:02:11,678
ikinci tür dil bilgisinden,

71
00:02:11,678 --> 00:02:13,252
daha çok dilbilimcilerin

72
00:02:13,252 --> 00:02:14,826
"kullanım" dedikleri,

73
00:02:14,826 --> 00:02:16,251
dilbilgisinin karşıtı olan dilbilgisi.

74
00:02:16,251 --> 00:02:17,655
Bazen insanlar,

75
00:02:17,655 --> 00:02:19,005
insanları yeni kelimeler

76
00:02:19,005 --> 00:02:20,915
üretmekten alıkoymak için

77
00:02:20,915 --> 00:02:23,043
kural bazlı dilbilgisi kullanırlar.

78
00:02:23,043 --> 00:02:25,727
Bence bu aptalca.

79
00:02:25,727 --> 00:02:28,993
Mesela, insanlar size hep der ki,

80
00:02:28,993 --> 00:02:31,233
"Yaratıcı ol, yeni müzikler yap,

81
00:02:31,233 --> 00:02:33,333
icat et, fen ve teknoloji."

82
00:02:33,333 --> 00:02:35,433
Ama konu sözcüklere

83
00:02:35,433 --> 00:02:36,801
geldiğinde onlar der ki,

84
00:02:36,801 --> 00:02:38,581
"Hayır. Yaratıcılık burada

85
00:02:38,581 --> 00:02:41,004
durmalı sizi yeniyetmeler!"

86
00:02:41,004 --> 00:02:42,421
(Kahkahalar)

87
00:02:42,421 --> 00:02:43,362
Ama bu benim için

88
00:02:43,362 --> 00:02:44,413
bir anlam ifade etmiyor.

89
00:02:44,413 --> 00:02:45,555
Kelimeler harika.

90
00:02:45,555 --> 00:02:47,247
Onlardan bize daha fazla lazım.

91
00:02:47,247 --> 00:02:48,787
Ben sizden mümkün olduğunca

92
00:02:48,787 --> 00:02:50,367
yeni kelime üretmenizi istiyorum.

93
00:02:50,367 --> 00:02:53,777
Size bunu yapmanın

94
00:02:53,777 --> 00:02:55,550
altı farklı yolunu öğreteceğim.

95
00:02:55,550 --> 00:02:57,639
İlk ve en basit yolu şudur.

96
00:02:57,639 --> 00:02:59,862
Kolayca, onları başka dillerden çalın.

97
00:02:59,862 --> 00:03:02,686
["Gidip insanları soyalım"] (Kahkahalar)

98
00:03:03,936 --> 00:03:05,764
Dilbilimciler buna ödünç almak diyor,

99
00:03:05,764 --> 00:03:07,974
ama biz kelimeleri asla geri vermiyoruz.

100
00:03:07,974 --> 00:03:09,340
Bu yüzden dürüst olup

101
00:03:09,340 --> 00:03:10,457
buna çalmak diyeceğim.

102
00:03:10,457 --> 00:03:11,882
Genellikle biz kelimeleri

103
00:03:11,882 --> 00:03:13,049
sevdiğimiz şeyler için alırız,

104
00:03:13,049 --> 00:03:14,366
mesela lezzetli yemekler.

105
00:03:14,366 --> 00:03:15,387
"Kumkat" kelimesini

106
00:03:15,387 --> 00:03:16,418
Çince'den aldık,

107
00:03:16,418 --> 00:03:17,575
"karamel" kelimesini de

108
00:03:17,575 --> 00:03:18,803
Fransızcadan.

109
00:03:18,803 --> 00:03:19,932
Ayrıca "ninja" gibi

110
00:03:19,932 --> 00:03:20,961
havalı kelimeleri de aldık değil mi?

111
00:03:20,961 --> 00:03:22,071
Japonca'dan aldık

112
00:03:22,071 --> 00:03:23,431
ki bunu yapmak zordur

113
00:03:23,431 --> 00:03:24,631
çünkü ninjalardan

114
00:03:24,631 --> 00:03:26,060
bir şeyler çalmak zordur.

115
00:03:26,060 --> 00:03:27,684
(Kahkahalar)

116
00:03:27,684 --> 00:03:29,354
İngilizce dilinde kelimeler

117
00:03:29,354 --> 00:03:30,944
üretmek için diğer bir yol da

118
00:03:30,944 --> 00:03:33,885
iki kelimeyi sıkıştırarak birleştirmektir.

119
00:03:33,885 --> 00:03:35,572
Buna birleşik kelime denir.

120
00:03:35,572 --> 00:03:37,082
İngilizce kelimeler legolar gibidir.

121
00:03:37,082 --> 00:03:38,682
Eğer yeterince güç uygularsanız

122
00:03:38,682 --> 00:03:40,447
herhangi ikisini birleştirebilirsiniz.

123
00:03:40,447 --> 00:03:42,112
(Kahkahalar)

124
00:03:42,832 --> 00:03:44,627
İngilizce konuşurken hep yapıyoruz.

125
00:03:44,627 --> 00:03:47,105
Kırılmış kalp , kitap kurdu, kum kalesi

126
00:03:47,105 --> 00:03:48,995
birleştirilmiş kelimelerdir.

127
00:03:48,995 --> 00:03:51,295
Haydi, ördeksurat gibi kelimeler yaratın

128
00:03:51,295 --> 00:03:53,606
ama sakın ördeksuratlı olmayın.

129
00:03:53,606 --> 00:03:55,085
(Kahkahalar)

130
00:03:55,835 --> 00:03:57,888
İngilizce'de yeni kelimeler oluşturmanın

131
00:03:57,888 --> 00:03:59,848
birleştirmeye benzeyen bir yolu daha var,

132
00:03:59,848 --> 00:04:01,899
ama bu sefer kelimeleri sıkıştırmak

133
00:04:01,899 --> 00:04:04,899
için çok fazla güç uygulamanız gerekiyor

134
00:04:04,899 --> 00:04:06,534
ve bazı parçalar düşebilir.

135
00:04:06,534 --> 00:04:07,788
Mesela, bu kelimeler

136
00:04:07,788 --> 00:04:09,333
karıştırılmış kelimelerdir:

137
00:04:09,333 --> 00:04:11,038
brunch (geç yapılan kahvaltı),

138
00:04:11,038 --> 00:04:12,711
breakfast ve lunch kelimelerinin karışımı olması gibi.

139
00:04:12,711 --> 00:04:14,091
Motel (küçük otel), motor ve hotel

140
00:04:14,091 --> 00:04:15,546
sözcüklerinin karışımıdır.

141
00:04:15,546 --> 00:04:16,546
Burada motel'in karıştırılmış

142
00:04:16,546 --> 00:04:17,947
bir kelime olduğunu bilenler kimler?

143
00:04:17,947 --> 00:04:19,581
Evet, bu kelime eski bir kelime

144
00:04:19,581 --> 00:04:21,261
ki çoğu insan bazı parçaların

145
00:04:21,261 --> 00:04:22,692
eksik olduğunun farkında değil.

146
00:04:22,692 --> 00:04:24,257
Edutainment (eğlendirerek eğitim),

147
00:04:24,257 --> 00:04:25,697
education ve entertainment

148
00:04:25,697 --> 00:04:26,987
kelimelerinin karışımıdır.

149
00:04:26,987 --> 00:04:28,787
Tabii ki electrocute(elektrikle idam),

150
00:04:28,787 --> 00:04:30,277
electric ve execute

151
00:04:30,277 --> 00:04:32,197
kelimelerinin karışımıdır.

152
00:04:32,197 --> 00:04:34,007
(Kahkahalar)

153
00:04:34,007 --> 00:04:35,667
Kelimelerin işleyişlerini değiştirerek de

154
00:04:35,667 --> 00:04:37,328
kelimeler yaratabilirsiniz.

155
00:04:37,328 --> 00:04:38,841
Buna "işlevsel değişim" denir.

156
00:04:38,841 --> 00:04:40,191
Konuşmanın tek başına

157
00:04:40,191 --> 00:04:41,472
kullanılan bir kelimesini alırsınız

158
00:04:41,472 --> 00:04:42,782
ve konuşmanın başka

159
00:04:42,782 --> 00:04:44,302
bir kısmıyla değiştirirsiniz.

160
00:04:44,302 --> 00:04:46,251
Burada friend(arkadaş) kelimesinin

161
00:04:46,251 --> 00:04:48,881
her zaman fiil olmadığını bilenler kimler?

162
00:04:48,881 --> 00:04:51,096
Friend(arkadaş) eskiden bir isimdi,

163
00:04:51,096 --> 00:04:52,386
şimdi ise bir fiil.

164
00:04:52,386 --> 00:04:54,076
Neredeyse İngilizce dilindeki

165
00:04:54,076 --> 00:04:56,345
tüm kelimeler fiile dönüştürülebilir.

166
00:04:56,345 --> 00:04:57,695
Ayrıca sıfatları alıp isim

167
00:04:57,695 --> 00:04:59,328
haline de getirebilirsiniz.

168
00:04:59,328 --> 00:05:00,858
Commercial(reklam) eskiden

169
00:05:00,858 --> 00:05:02,705
bir sıfattı ama şimdi bir isim.

170
00:05:02,705 --> 00:05:04,075
Tabi ki bazı şeyleri

171
00:05:04,075 --> 00:05:05,561
yeşillendirebilirsiniz.

172
00:05:05,561 --> 00:05:07,191
İngilizce dilinde kelimeler yaratmanın

173
00:05:07,191 --> 00:05:08,309
başka bir yolu da

174
00:05:08,309 --> 00:05:10,180
art-yapımdır(geri oluşum).

175
00:05:10,180 --> 00:05:11,348
Bir kelimeyi alırsınız ve

176
00:05:11,348 --> 00:05:12,617
azıcık sıkıştırırsınız.

177
00:05:12,617 --> 00:05:13,934
Mesela İngilizce'de

178
00:05:13,934 --> 00:05:15,251
editor(düzenleyici) kelimesi

179
00:05:15,251 --> 00:05:16,918
edit kelimesinden daha eski

180
00:05:16,918 --> 00:05:18,067
Edit(düzenlemek),

181
00:05:18,067 --> 00:05:19,496
editor' den türemiştir.

182
00:05:19,496 --> 00:05:20,605
Bazen bu geri oluşumlar

183
00:05:20,605 --> 00:05:21,754
kulağa aptalca gelebilir.

184
00:05:21,754 --> 00:05:22,504
Buldozerler,

185
00:05:22,504 --> 00:05:23,674
buldoze(üstünden buldozerle geçmek),

186
00:05:23,674 --> 00:05:24,794
butlers(kasaplar),

187
00:05:24,794 --> 00:05:25,855
butle (kasap olmak),

188
00:05:25,855 --> 00:05:26,816
burglars(hırsızlar),

189
00:05:26,816 --> 00:05:27,787
burgle(soymak).

190
00:05:27,787 --> 00:05:28,698
(Kahkahalar)

191
00:05:28,698 --> 00:05:29,978
İngilizce'de yeni kelimeler

192
00:05:29,978 --> 00:05:31,339
türetmenin başka bir yolu

193
00:05:31,339 --> 00:05:32,689
kelimelerin baş harflerini

194
00:05:32,689 --> 00:05:34,050
almak ve birleştirmek.

195
00:05:34,050 --> 00:05:35,050
Mesela, Ulusal Havacılık

196
00:05:35,050 --> 00:05:36,451
ve Uzay İdaresi, NASA oluyor.

197
00:05:36,451 --> 00:05:37,451
Tabii ki bunu her şeyle yapabilirsiniz,

198
00:05:37,451 --> 00:05:38,963
OMG(Oh My God[Aman Tanrım])

199
00:05:38,963 --> 00:05:40,962
Kelimelerin kulağa ne kadar

200
00:05:40,962 --> 00:05:43,412
saçma geldikleri önemli değil.

201
00:05:43,412 --> 00:05:46,608
İngilizce'nin güzel kelimeleri olabilirler.

202
00:05:46,608 --> 00:05:48,126
Absquatulate(koşarak kaçmak)

203
00:05:48,126 --> 00:05:50,626
İngilizce için harika bir kelime.

204
00:05:50,626 --> 00:05:51,626
Mugwump(tarafsız kişi)

205
00:05:51,626 --> 00:05:53,409
İngilizce için harika bir kelime.

206
00:05:53,409 --> 00:05:55,067
Yani kelimelerin kulağa

207
00:05:55,067 --> 00:05:56,787
normal gelmesi önemli değil,

208
00:05:56,787 --> 00:05:58,067
saçma olabilirler.

209
00:05:58,067 --> 00:06:00,436
Neden kendi kelimelerinizi yaratmayasınız?

210
00:06:00,436 --> 00:06:02,616
Kelimeler yaratmalısınız

211
00:06:02,616 --> 00:06:04,307
çünkü her bir kelime

212
00:06:04,307 --> 00:06:06,918
kendinizi ifade etmek için bir şans.

213
00:06:06,918 --> 00:06:08,158
Yeni kelimeler

214
00:06:08,158 --> 00:06:09,643
insanların dikkatini çekiyor.

215
00:06:09,643 --> 00:06:11,278
İnsanların söylediklerinize

216
00:06:11,278 --> 00:06:12,823
odaklanmasını sağlıyor.

217
00:06:12,823 --> 00:06:14,293
Size kendinizi ifade etme

218
00:06:14,293 --> 00:06:15,427
şansını tanıyor.

219
00:06:15,427 --> 00:06:16,917
Bugün, bu sahneye çıkan

220
00:06:16,917 --> 00:06:18,376
çoğu insan dedi ki,

221
00:06:18,376 --> 00:06:20,308
"Gelecekte, bunu yapabilirsiniz,

222
00:06:20,308 --> 00:06:22,098
keşfetmemize ve icat etmemize

223
00:06:22,098 --> 00:06:23,641
yardımcı olabilirsiniz."

224
00:06:23,641 --> 00:06:24,875
Hemen şimdi, kendi

225
00:06:24,875 --> 00:06:26,089
kelimenizi yapabilirsiniz.

226
00:06:26,089 --> 00:06:27,743
İngilizce'nin yaş sınırı yoktur.

227
00:06:27,743 --> 00:06:28,953
Haydi, bugün yeni kelimeler

228
00:06:28,953 --> 00:06:29,879
türetmeye başlayın,

229
00:06:29,879 --> 00:06:30,908
bana gönderin

230
00:06:30,908 --> 00:06:31,777
ve ben de onları kendi

231
00:06:31,777 --> 00:06:32,946
çevrimiçi sözlüğüm

232
00:06:32,946 --> 00:06:34,585
Wordnik'e koyayım.

233
00:06:34,585 --> 00:06:36,965
İzlediğiniz için teşekkür ederim.

234
00:06:36,965 --> 00:06:39,642
(Alkışlar)