0:00:00.370,0:00:01.928
Ben bir sözlük yazarıyım

0:00:01.928,0:00:03.932
İşim sözlük hazırlamak.

0:00:03.932,0:00:06.231
Bir sözlük yazarı olarak görevim

0:00:06.231,0:00:08.719
mümkün olan bütün kelimeleri [br]sözlüğe eklemek.

0:00:08.841,0:00:14.924
Benim işim nelerin sözcük olduğuna [br]karar vermek değil; bu sizin göreviniz.

0:00:14.924,0:00:17.311
İngilizce konuşan herkes

0:00:17.311,0:00:18.258
neyin bir sözcük olduğuna [br]

0:00:18.258,0:00:19.205
ya da olmadığına

0:00:19.205,0:00:20.153
beraber karar verebilir.

0:00:20.153,0:00:22.305
Her dil sadece birbirini anlamaya

0:00:22.305,0:00:25.305
karar vermiş bir grup insan bütünüdür.

0:00:25.305,0:00:27.289
Bazen insanlar bir sözcüğün

0:00:27.289,0:00:29.909
iyi ya da kötü olduğuna[br]karar vermeye çalışırken

0:00:29.909,0:00:31.677
çok da iyi bir gerekçeleri olmayabiliyor.

0:00:31.677,0:00:32.827
Bu yüzden şöyle bir şeyler söylüyorlar:

0:00:32.827,0:00:34.528
"Sebep: Dilbilgisi kuralları !"

0:00:34.528,0:00:36.462
(Kahkahalar)

0:00:36.532,0:00:37.742
Kimseye söylemeyin ama

0:00:37.742,0:00:39.785
aslında dilbilgisini[br]çok fazla ciddiye almıyorum.

0:00:39.785,0:00:41.525
Ama "dilbilgisi" sözcüğüne baktığınızda,

0:00:41.525,0:00:43.564
aslında iki tür dilbilgisi var.

0:00:43.564,0:00:45.664
İlki zihnin içinde yaşayan dilbilgisi

0:00:45.664,0:00:47.434
ve eğer bir dili ana diliniz

0:00:47.434,0:00:48.543
olarak konuşuyorsanız

0:00:48.543,0:00:49.255
ya da

0:00:49.255,0:00:51.158
o dili çok iyi konuşabiliyorsanız,

0:00:51.158,0:00:52.599
o dili konuşurken bilinçsizce

0:00:52.599,0:00:53.776
uyduğunuz kurallar bütünüdür.

0:00:53.776,0:00:55.221
Çocukken,

0:00:55.221,0:00:56.882
öğrendiğiniz şeylerdir.

0:00:56.882,0:00:58.189
Bir örnek verelim:

0:00:58.189,0:00:59.714
Bu bir şey, değil mi?

0:00:59.714,0:01:01.775
Bu bir şey.

0:01:01.775,0:01:03.471
Şimdi burada bir tane daha var.

0:01:03.471,0:01:04.634
Bunlardan iki tane var.

0:01:04.634,0:01:05.923
Bunlar...

0:01:05.923,0:01:07.107
İzleyiciler: Şeyler.

0:01:07.107,0:01:08.107
Aynen öyle !

0:01:08.107,0:01:09.107
Şey kelimesini nasıl

0:01:09.107,0:01:10.820
çoğullaştıracağınızı biliyorsunuz.

0:01:10.820,0:01:12.301
Bu kural kafanızın içinde yaşar.

0:01:12.301,0:01:13.641
Bunun size öğretilmesi gerekmedi,

0:01:13.641,0:01:15.250
sadece anlıyorsunuz.

0:01:15.250,0:01:18.879
Bu deney, Boston Üniversitesi'nde 1958'de

0:01:18.879,0:01:20.219
Jean Berko Gleason adında

0:01:20.219,0:01:22.024
bir profesör tarafından yapıldı.

0:01:22.024,0:01:25.049
Bunun hakkında uzun süredir konuşuyoruz.

0:01:25.049,0:01:27.703
Bu doğal kurallar beyninizin içindedir,

0:01:27.703,0:01:30.155
trafik kuralları gibi değil,

0:01:30.155,0:01:32.785
daha çok doğa yasaları gibiler.

0:01:32.785,0:01:34.395
Kimse doğa yasalarına

0:01:34.395,0:01:36.140
uymanız gerektiğini söylemez, değil mi?

0:01:36.140,0:01:37.140
Sabah evden çıkarken

0:01:37.140,0:01:39.093
anneniz asla şunu söylemez:

0:01:39.093,0:01:41.972
"Canım, hava soğuk olacak, yanına bir hırka al,

0:01:41.972,0:01:44.439
ve yerçekimi kuralına uymayı unutma."

0:01:44.439,0:01:46.325
Kimse bunu söylemez.

0:01:46.325,0:01:50.182
Doğadan ziyade

0:01:50.182,0:01:53.182
davranışlarla alakalı kurallar var.

0:01:53.182,0:01:55.116
Şapka gibi bir kelime düşünebilirsiniz.

0:01:55.116,0:01:56.596
Bir şapkanın nasıl

0:01:56.596,0:01:58.148
kullanıldığını bilirsiniz,

0:01:58.148,0:01:59.560
kimse size

0:01:59.560,0:02:01.429
"Ayağına şapka takma."

0:02:01.429,0:02:02.968
demek zorunda değil.

0:02:02.968,0:02:04.507
Size söyledikleri, "İçeride şapka takabilir miyiz?"

0:02:04.507,0:02:06.264
"Kim şapka giyer?"

0:02:06.264,0:02:08.726
"Ne tür şapkalar takarsın?"

0:02:08.726,0:02:10.156
Bunlar daha çok

0:02:10.156,0:02:11.678
ikinci tür dil bilgisinden,

0:02:11.678,0:02:13.252
daha çok dilbilimcilerin

0:02:13.252,0:02:14.826
"kullanım" dedikleri,

0:02:14.826,0:02:16.251
dilbilgisinin karşıtı olan dilbilgisi.

0:02:16.251,0:02:17.655
Bazen insanlar,

0:02:17.655,0:02:19.005
insanları yeni kelimeler

0:02:19.005,0:02:20.915
üretmekten alıkoymak için

0:02:20.915,0:02:23.043
kural bazlı dilbilgisi kullanırlar.

0:02:23.043,0:02:25.727
Bence bu aptalca.

0:02:25.727,0:02:28.993
Mesela, insanlar size hep der ki,

0:02:28.993,0:02:31.233
"Yaratıcı ol, yeni müzikler yap,

0:02:31.233,0:02:33.333
icat et, fen ve teknoloji."

0:02:33.333,0:02:35.433
Ama konu sözcüklere

0:02:35.433,0:02:36.801
geldiğinde onlar der ki,

0:02:36.801,0:02:38.581
"Hayır. Yaratıcılık burada

0:02:38.581,0:02:41.004
durmalı sizi yeniyetmeler!"

0:02:41.004,0:02:42.421
(Kahkahalar)

0:02:42.421,0:02:43.362
Ama bu benim için

0:02:43.362,0:02:44.413
bir anlam ifade etmiyor.

0:02:44.413,0:02:45.555
Kelimeler harika.

0:02:45.555,0:02:47.247
Onlardan bize daha fazla lazım.

0:02:47.247,0:02:48.787
Ben sizden mümkün olduğunca

0:02:48.787,0:02:50.367
yeni kelime üretmenizi istiyorum.

0:02:50.367,0:02:53.777
Size bunu yapmanın

0:02:53.777,0:02:55.550
altı farklı yolunu öğreteceğim.

0:02:55.550,0:02:57.639
İlk ve en basit yolu şudur.

0:02:57.639,0:02:59.862
Kolayca, onları başka dillerden çalın.

0:02:59.862,0:03:02.686
["Gidip insanları soyalım"] (Kahkahalar)

0:03:03.936,0:03:05.764
Dilbilimciler buna ödünç almak diyor,

0:03:05.764,0:03:07.974
ama biz kelimeleri asla geri vermiyoruz.

0:03:07.974,0:03:09.340
Bu yüzden dürüst olup

0:03:09.340,0:03:10.457
buna çalmak diyeceğim.

0:03:10.457,0:03:11.882
Genellikle biz kelimeleri

0:03:11.882,0:03:13.049
sevdiğimiz şeyler için alırız,

0:03:13.049,0:03:14.366
mesela lezzetli yemekler.

0:03:14.366,0:03:15.387
"Kumkat" kelimesini

0:03:15.387,0:03:16.418
Çince'den aldık,

0:03:16.418,0:03:17.575
"karamel" kelimesini de

0:03:17.575,0:03:18.803
Fransızcadan.

0:03:18.803,0:03:19.932
Ayrıca "ninja" gibi

0:03:19.932,0:03:20.961
havalı kelimeleri de aldık değil mi?

0:03:20.961,0:03:22.071
Japonca'dan aldık

0:03:22.071,0:03:23.431
ki bunu yapmak zordur

0:03:23.431,0:03:24.631
çünkü ninjalardan

0:03:24.631,0:03:26.060
bir şeyler çalmak zordur.

0:03:26.060,0:03:27.684
(Kahkahalar)

0:03:27.684,0:03:29.354
İngilizce dilinde kelimeler

0:03:29.354,0:03:30.944
üretmek için diğer bir yol da

0:03:30.944,0:03:33.885
iki kelimeyi sıkıştırarak birleştirmektir.

0:03:33.885,0:03:35.572
Buna birleşik kelime denir.

0:03:35.572,0:03:37.082
İngilizce kelimeler legolar gibidir.

0:03:37.082,0:03:38.682
Eğer yeterince güç uygularsanız

0:03:38.682,0:03:40.447
herhangi ikisini birleştirebilirsiniz.

0:03:40.447,0:03:42.112
(Kahkahalar)

0:03:42.832,0:03:44.627
İngilizce konuşurken hep yapıyoruz.

0:03:44.627,0:03:47.105
Kırılmış kalp , kitap kurdu, kum kalesi

0:03:47.105,0:03:48.995
birleştirilmiş kelimelerdir.

0:03:48.995,0:03:51.295
Haydi, ördeksurat gibi kelimeler yaratın

0:03:51.295,0:03:53.606
ama sakın ördeksuratlı olmayın.

0:03:53.606,0:03:55.085
(Kahkahalar)

0:03:55.835,0:03:57.888
İngilizce'de yeni kelimeler oluşturmanın

0:03:57.888,0:03:59.848
birleştirmeye benzeyen bir yolu daha var,

0:03:59.848,0:04:01.899
ama bu sefer kelimeleri sıkıştırmak

0:04:01.899,0:04:04.899
için çok fazla güç uygulamanız gerekiyor

0:04:04.899,0:04:06.534
ve bazı parçalar düşebilir.

0:04:06.534,0:04:07.788
Mesela, bu kelimeler

0:04:07.788,0:04:09.333
karıştırılmış kelimelerdir:

0:04:09.333,0:04:11.038
brunch (geç yapılan kahvaltı),

0:04:11.038,0:04:12.711
breakfast ve lunch kelimelerinin karışımı olması gibi.

0:04:12.711,0:04:14.091
Motel (küçük otel), motor ve hotel

0:04:14.091,0:04:15.546
sözcüklerinin karışımıdır.

0:04:15.546,0:04:16.546
Burada motel'in karıştırılmış

0:04:16.546,0:04:17.947
bir kelime olduğunu bilenler kimler?

0:04:17.947,0:04:19.581
Evet, bu kelime eski bir kelime

0:04:19.581,0:04:21.261
ki çoğu insan bazı parçaların

0:04:21.261,0:04:22.692
eksik olduğunun farkında değil.

0:04:22.692,0:04:24.257
Edutainment (eğlendirerek eğitim),

0:04:24.257,0:04:25.697
education ve entertainment

0:04:25.697,0:04:26.987
kelimelerinin karışımıdır.

0:04:26.987,0:04:28.787
Tabii ki electrocute(elektrikle idam),

0:04:28.787,0:04:30.277
electric ve execute

0:04:30.277,0:04:32.197
kelimelerinin karışımıdır.

0:04:32.197,0:04:34.007
(Kahkahalar)

0:04:34.007,0:04:35.667
Kelimelerin işleyişlerini değiştirerek de

0:04:35.667,0:04:37.328
kelimeler yaratabilirsiniz.

0:04:37.328,0:04:38.841
Buna "işlevsel değişim" denir.

0:04:38.841,0:04:40.191
Konuşmanın tek başına

0:04:40.191,0:04:41.472
kullanılan bir kelimesini alırsınız

0:04:41.472,0:04:42.782
ve konuşmanın başka

0:04:42.782,0:04:44.302
bir kısmıyla değiştirirsiniz.

0:04:44.302,0:04:46.251
Burada friend(arkadaş) kelimesinin

0:04:46.251,0:04:48.881
her zaman fiil olmadığını bilenler kimler?

0:04:48.881,0:04:51.096
Friend(arkadaş) eskiden bir isimdi,

0:04:51.096,0:04:52.386
şimdi ise bir fiil.

0:04:52.386,0:04:54.076
Neredeyse İngilizce dilindeki

0:04:54.076,0:04:56.345
tüm kelimeler fiile dönüştürülebilir.

0:04:56.345,0:04:57.695
Ayrıca sıfatları alıp isim

0:04:57.695,0:04:59.328
haline de getirebilirsiniz.

0:04:59.328,0:05:00.858
Commercial(reklam) eskiden

0:05:00.858,0:05:02.705
bir sıfattı ama şimdi bir isim.

0:05:02.705,0:05:04.075
Tabi ki bazı şeyleri

0:05:04.075,0:05:05.561
yeşillendirebilirsiniz.

0:05:05.561,0:05:07.191
İngilizce dilinde kelimeler yaratmanın

0:05:07.191,0:05:08.309
başka bir yolu da

0:05:08.309,0:05:10.180
art-yapımdır(geri oluşum).

0:05:10.180,0:05:11.348
Bir kelimeyi alırsınız ve

0:05:11.348,0:05:12.617
azıcık sıkıştırırsınız.

0:05:12.617,0:05:13.934
Mesela İngilizce'de

0:05:13.934,0:05:15.251
editor(düzenleyici) kelimesi

0:05:15.251,0:05:16.918
edit kelimesinden daha eski

0:05:16.918,0:05:18.067
Edit(düzenlemek),

0:05:18.067,0:05:19.496
editor' den türemiştir.

0:05:19.496,0:05:20.605
Bazen bu geri oluşumlar

0:05:20.605,0:05:21.754
kulağa aptalca gelebilir.

0:05:21.754,0:05:22.504
Buldozerler,

0:05:22.504,0:05:23.674
buldoze(üstünden buldozerle geçmek),

0:05:23.674,0:05:24.794
butlers(kasaplar),

0:05:24.794,0:05:25.855
butle (kasap olmak),

0:05:25.855,0:05:26.816
burglars(hırsızlar),

0:05:26.816,0:05:27.787
burgle(soymak).

0:05:27.787,0:05:28.698
(Kahkahalar)

0:05:28.698,0:05:29.978
İngilizce'de yeni kelimeler

0:05:29.978,0:05:31.339
türetmenin başka bir yolu

0:05:31.339,0:05:32.689
kelimelerin baş harflerini

0:05:32.689,0:05:34.050
almak ve birleştirmek.

0:05:34.050,0:05:35.050
Mesela, Ulusal Havacılık

0:05:35.050,0:05:36.451
ve Uzay İdaresi, NASA oluyor.

0:05:36.451,0:05:37.451
Tabii ki bunu her şeyle yapabilirsiniz,

0:05:37.451,0:05:38.963
OMG(Oh My God[Aman Tanrım])

0:05:38.963,0:05:40.962
Kelimelerin kulağa ne kadar

0:05:40.962,0:05:43.412
saçma geldikleri önemli değil.

0:05:43.412,0:05:46.608
İngilizce'nin güzel kelimeleri olabilirler.

0:05:46.608,0:05:48.126
Absquatulate(koşarak kaçmak)

0:05:48.126,0:05:50.626
İngilizce için harika bir kelime.

0:05:50.626,0:05:51.626
Mugwump(tarafsız kişi)

0:05:51.626,0:05:53.409
İngilizce için harika bir kelime.

0:05:53.409,0:05:55.067
Yani kelimelerin kulağa

0:05:55.067,0:05:56.787
normal gelmesi önemli değil,

0:05:56.787,0:05:58.067
saçma olabilirler.

0:05:58.067,0:06:00.436
Neden kendi kelimelerinizi yaratmayasınız?

0:06:00.436,0:06:02.616
Kelimeler yaratmalısınız

0:06:02.616,0:06:04.307
çünkü her bir kelime

0:06:04.307,0:06:06.918
kendinizi ifade etmek için bir şans.

0:06:06.918,0:06:08.158
Yeni kelimeler

0:06:08.158,0:06:09.643
insanların dikkatini çekiyor.

0:06:09.643,0:06:11.278
İnsanların söylediklerinize

0:06:11.278,0:06:12.823
odaklanmasını sağlıyor.

0:06:12.823,0:06:14.293
Size kendinizi ifade etme

0:06:14.293,0:06:15.427
şansını tanıyor.

0:06:15.427,0:06:16.917
Bugün, bu sahneye çıkan

0:06:16.917,0:06:18.376
çoğu insan dedi ki,

0:06:18.376,0:06:20.308
"Gelecekte, bunu yapabilirsiniz,

0:06:20.308,0:06:22.098
keşfetmemize ve icat etmemize

0:06:22.098,0:06:23.641
yardımcı olabilirsiniz."

0:06:23.641,0:06:24.875
Hemen şimdi, kendi

0:06:24.875,0:06:26.089
kelimenizi yapabilirsiniz.

0:06:26.089,0:06:27.743
İngilizce'nin yaş sınırı yoktur.

0:06:27.743,0:06:28.953
Haydi, bugün yeni kelimeler

0:06:28.953,0:06:29.879
türetmeye başlayın,

0:06:29.879,0:06:30.908
bana gönderin

0:06:30.908,0:06:31.777
ve ben de onları kendi

0:06:31.777,0:06:32.946
çevrimiçi sözlüğüm

0:06:32.946,0:06:34.585
Wordnik'e koyayım.

0:06:34.585,0:06:36.965
İzlediğiniz için teşekkür ederim.

0:06:36.965,0:06:39.642
(Alkışlar)