0:00:00.370,0:00:01.928 Jestem leksykografem 0:00:01.928,0:00:03.682 i twórcą słowników. 0:00:03.682,0:00:05.881 Moją pracą jest umieszczenie 0:00:05.881,0:00:08.841 wszystkich możliwych słów w słowniku, 0:00:08.841,0:00:12.734 ale nie polega na zadecydowaniu,[br]co jest słowem, a co nie. 0:00:12.734,0:00:15.407 To ty o tym decydujesz. 0:00:15.407,0:00:17.821 Wszyscy użytkownicy angielskiego[br]razem ustalają, 0:00:17.821,0:00:20.153 co jest słowem, a co nim nie jest. 0:00:20.153,0:00:25.305 Każdy język to tylko grupa ludzi,[br]którzy rozumieją się nawzajem. 0:00:25.305,0:00:29.509 Gdy decydują, [br]czy dane słowo jest poprawne, 0:00:29.509,0:00:31.677 nie zawsze mają ku temu powód. 0:00:31.677,0:00:34.488 Mówią coś w stylu: "Bo gramatyka!". 0:00:34.488,0:00:36.422 (Śmiech) 0:00:36.862,0:00:40.425 Gramatyka niespecjalnie mnie obchodzi,[br]nie mówcie nikomu. 0:00:40.425,0:00:43.564 Ale samo słowo "gramatyka"...[br]Są dwa rodzaje gramatyki. 0:00:43.564,0:00:46.434 Istnieje gramatyka w twoim umyśle. 0:00:46.434,0:00:48.543 Jeżeli dany język jest twoim ojczystym 0:00:48.543,0:00:50.022 lub dobrze nim władasz, 0:00:50.022,0:00:53.531 jest to zbiór zasad, [br]których podświadomie przestrzegasz. 0:00:53.531,0:00:56.552 Uczysz się jej jako dziecko,[br]podczas nauki języka. 0:00:56.552,0:00:58.189 Oto przykład: 0:00:58.189,0:00:59.714 To jest "wug". 0:01:01.775,0:01:03.471 A tutaj jest kolejny. 0:01:03.471,0:01:04.634 Teraz są dwa. 0:01:04.634,0:01:05.923 Są dwa... 0:01:05.923,0:01:07.107 Widzowie: ...wugi. 0:01:07.107,0:01:10.820 (E.M.) Właśnie! Umiecie tworzyć [br]liczbę mnogą od słowa "wug". 0:01:10.820,0:01:12.301 Ta reguła siedzi w mózgu. 0:01:12.301,0:01:15.250 Nigdy cię jej nie uczono,[br]po prostu ją rozumiesz. 0:01:15.250,0:01:18.879 Ten eksperyment wymyśliła[br]profesor uniwersytetu bostońskiego 0:01:18.879,0:01:22.024 Jean Berko Gleason w 1958 roku. 0:01:22.024,0:01:25.049 Rozmawiamy o tym od dłuższego czasu. 0:01:25.049,0:01:28.563 Tego typu "naturalne" zasady,[br]istniejące w umyśle, 0:01:28.563,0:01:32.785 nie są jak prawa ruchu drogowego, [br]raczej jak prawa natury. 0:01:32.785,0:01:36.330 A chyba nikomu nie trzeba przypominać[br]o przestrzeganiu praw natury. 0:01:36.330,0:01:39.093 Mama nie mówi na do widzenia: 0:01:39.093,0:01:41.972 "Skarbie, chyba będzie zimno, załóż bluzę, 0:01:41.972,0:01:44.439 i pamiętaj przestrzegać prawa grawitacji". 0:01:44.439,0:01:46.325 Nikt tak nie mówi. 0:01:46.325,0:01:53.182 Są też inne reguły dotyczące raczej [br]kultury niż natury. 0:01:53.182,0:01:56.046 Pomyśl sobie o jakimś słowie,[br]na przykład "kapelusz". 0:01:56.046,0:01:58.296 Gdy już wiesz, jak używać kapelusza, 0:01:58.296,0:02:01.163 nikt nie musi ci mówić, [br]żeby nie wkładać go na stopy. 0:02:01.163,0:02:04.867 Muszą ci natomiast powiedzieć,[br]czy można nosić kapelusz w pomieszczeniu, 0:02:04.867,0:02:06.264 kto może nosić kapelusz, 0:02:06.264,0:02:09.396 jakie rodzaje kapeluszy można nosić. 0:02:09.396,0:02:11.818 Te reguły to drugi rodzaj gramatyki. 0:02:11.818,0:02:16.121 Lingwiści mówią na to często[br]"zastosowanie", a nie "gramatyka". 0:02:16.121,0:02:20.255 Używa się czasem tego rodzaju gramatyki [br]opartej na sztywnych regułach, 0:02:20.255,0:02:23.043 aby zniechęcić do wymyślania nowych słów. 0:02:23.043,0:02:25.727 Uważam, że jest to głupie. 0:02:25.727,0:02:28.993 Na przykład zawsze słyszymy: 0:02:28.993,0:02:34.233 "Bądź kreatywny, twórz muzykę, sztukę,[br]wymyślaj nowe rzeczy, naukę i technikę". 0:02:34.233,0:02:36.271 Ale gdy chodzi o słowa, mówią coś w stylu: 0:02:36.271,0:02:40.991 "Dość kreatywności, pętaku. Daj spokój". 0:02:41.004,0:02:42.421 (Śmiech) 0:02:42.421,0:02:44.142 Dla mnie to nie ma sensu. 0:02:44.142,0:02:46.474 Słowa są cudowne. [br]Trzeba ich mieć jak najwięcej. 0:02:46.474,0:02:50.530 Wymyślajcie, ile tylko się da. 0:02:50.530,0:02:55.538 Zdradzę wam sześć sposobów [br]na tworzenie nowych słów. 0:02:55.550,0:02:57.639 Pierwszy jest najprostszy. 0:02:57.639,0:02:59.862 Kradnij je z innych języków. 0:02:59.862,0:03:02.686 [OKRADAJ INNYCH] (Śmiech) 0:03:03.936,0:03:05.764 Lingwiści nazywają to "zapożyczeniem". 0:03:05.764,0:03:10.554 Ale nigdy ich nie zwracamy,[br]więc tak naprawdę to kradzież. 0:03:10.554,0:03:14.154 Zwykle kradniemy nazwy rzeczy,[br]które lubimy, na przykład jedzenie. 0:03:14.154,0:03:17.944 Od Chińczyków wzięliśmy "kumkwat",[br]od Francuzów "karmel". 0:03:17.944,0:03:20.311 Bierzemy też "fajne" słowa, 0:03:20.311,0:03:22.301 jak "ninja" z japońskiego, 0:03:22.301,0:03:25.570 a to nie lada wyczyn okraść ninję. 0:03:25.570,0:03:27.684 (Śmiech) 0:03:27.684,0:03:30.944 Kolejnym sposobem na tworzenie[br]słów w języku angielskim 0:03:30.944,0:03:33.885 jest łączenie dwóch już istniejących. 0:03:33.885,0:03:35.572 Nazywa się to "składaniem". 0:03:35.572,0:03:37.082 Jak w klockach Lego, 0:03:37.082,0:03:40.447 z odpowiednią siłą,[br]można dowolne dwa połączyć. 0:03:40.447,0:03:42.112 (Śmiech) 0:03:42.832,0:03:44.627 W angielskim robimy to cały czas. 0:03:44.627,0:03:50.105 "Heartbroken", "bookworm", [br]"sandcastle" to złożenia. 0:03:50.105,0:03:53.936 Śmiało twórz słowa jak "duckface",[br]ale miny nie rób. 0:03:53.936,0:03:55.085 (Śmiech) 0:03:55.835,0:03:59.848 Kolejny sposób jest podobny do składania, 0:03:59.848,0:04:04.899 ale w połączeniu używamy tyle siły, 0:04:04.899,0:04:06.534 że niektóre części odpadają. 0:04:06.534,0:04:08.215 To są "mieszanki". 0:04:08.215,0:04:12.064 Na przykład "brunch" to mieszanka[br]"breakfast" i "lunch". 0:04:12.064,0:04:14.796 "Motel" to "motor" i "hotel". 0:04:14.796,0:04:17.737 Kto o tym wiedział? 0:04:17.737,0:04:19.581 Tak, to słowo jest tak stare, 0:04:19.581,0:04:22.692 że często nie widać brakujących części. 0:04:22.692,0:04:26.987 "Edutainment" to mieszanka[br]"education" i "entertainment". 0:04:26.987,0:04:32.197 No i oczywiście "electrocute",[br]mieszanka "electric" i "execute". 0:04:32.197,0:04:34.007 (Śmiech) 0:04:34.007,0:04:37.328 Można też tworzyć słowa,[br]zmieniając ich działanie. 0:04:37.328,0:04:38.941 Nazywa się to "zmianą funkcji". 0:04:38.941,0:04:41.242 Bierzesz słowo będące[br]jedną częścią mowy 0:04:41.242,0:04:43.522 i zamieniasz je na inną. 0:04:43.522,0:04:47.366 Kto wie, że "friend"[br]nie zawsze było czasownikiem? 0:04:47.366,0:04:49.660 Dawniej to był rzeczownik, 0:04:49.660,0:04:53.076 dopiero potem go "zczasownikowano". 0:04:53.076,0:04:56.345 Można tak zrobić [br]prawie z każdym rzeczownikiem. 0:04:56.345,0:04:58.978 Możesz także zamieniać [br]przymiotniki na rzeczowniki. 0:04:58.978,0:05:02.705 "Commercial" kiedyś było przymiotnikiem,[br]teraz jest rzeczownikiem. 0:05:02.705,0:05:05.151 Można wiele rzeczy "zazielenić". 0:05:05.151,0:05:08.489 Innym sposobem na tworzenie słów[br]jest formacja wsteczna. 0:05:08.489,0:05:11.747 Możesz wziąć dowolne słowo[br]i nieco je "ścisnąć". 0:05:11.747,0:05:16.568 Na przykład, słowo "editor" istniało[br]jeszcze przed słowem "edit". 0:05:16.568,0:05:18.320 "Edit" powstało od słowa "editor". 0:05:18.320,0:05:21.065 Czasem te formacje brzmią śmiesznie. 0:05:21.065,0:05:25.453 Buldożery buldożerują, hycle hyclują,[br]a bandyci bandycą. 0:05:25.453,0:05:27.078 (Śmiech) 0:05:27.278,0:05:29.050 Kolejnym sposobem na tworzenie słów 0:05:29.050,0:05:32.220 jest łączenie pierwszych liter[br]jakiegoś wyrażenia. 0:05:32.220,0:05:35.251 Z National Aeronautics and Space[br]Administration tworzy się NASA. 0:05:35.251,0:05:38.963 Można tak zrobić ze wszystkim. OMG! 0:05:38.963,0:05:44.602 Nie ma znaczenia[br]jak głupio brzmią te słowa. 0:05:44.602,0:05:46.608 W angielskim mogą brzmieć naprawdę dobrze. 0:05:46.608,0:05:50.626 "Absquatulate" jest całkowicie poprawnym[br]angielskim słowem... 0:05:50.626,0:05:53.489 "Mugwump" także... 0:05:53.489,0:05:58.067 Słowa nie muszą brzmieć normalnie, [br]mogą brzmieć strasznie głupio. 0:05:58.067,0:06:00.256 Dlaczego trzeba wymyślać słowa? 0:06:00.256,0:06:02.397 Dlatego że każde z nich 0:06:02.397,0:06:06.918 jest okazją, by wyrazić pomysł[br]i przekazać treść całemu światu. 0:06:06.918,0:06:09.514 Nowe słowa zwracają uwagę. 0:06:09.514,0:06:12.163 Ludzie skupiają się na tym, co mówisz, 0:06:12.163,0:06:15.427 a to zwiększa szansę [br]na przekazanie swoich myśli. 0:06:15.427,0:06:18.376 Na tej scenie wielu dziś powiedziało: 0:06:18.376,0:06:20.082 "Kiedyś będziesz mógł to zrobić, 0:06:20.082,0:06:23.131 pomóc nam, odkrywać nieznane,[br]wymyślać nowe rzeczy". 0:06:23.131,0:06:25.100 Możesz wymyślić nowe słowo już teraz. 0:06:25.100,0:06:27.433 Język angielski nie ma granicy wieku. 0:06:27.433,0:06:29.859 Śmiało naprzód, twórz nowe słowa, 0:06:29.859,0:06:33.546 wyślij mi je, a ja umieszczę je[br]w moim słowniku online - Wordnik. 0:06:33.546,0:06:35.115 Bardzo wam wszystkim dziękuję. 0:06:35.115,0:06:39.642 (Brawa)