[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.02,0:00:01.93,Default,,0000,0000,0000,,Ik ben lexicografe.
Dialogue: 0,0:00:01.93,0:00:03.68,Default,,0000,0000,0000,,Ik maak woordenboeken.
Dialogue: 0,0:00:03.68,0:00:05.12,Default,,0000,0000,0000,,En mijn taak als lexicografe
Dialogue: 0,0:00:05.12,0:00:08.84,Default,,0000,0000,0000,,is om te proberen alle mogelijke woorden \Nin het woordenboek te zetten.
Dialogue: 0,0:00:08.84,0:00:14.92,Default,,0000,0000,0000,,Mijn taak is niet om te beslissen \Nwat een woord is: dat is jullie taak.
Dialogue: 0,0:00:14.92,0:00:17.82,Default,,0000,0000,0000,,Iedereen die Engels spreekt, \Nbepaalt samen
Dialogue: 0,0:00:17.82,0:00:20.15,Default,,0000,0000,0000,,wat een woord is en wat geen woord is.
Dialogue: 0,0:00:20.15,0:00:25.30,Default,,0000,0000,0000,,Elke taal is gewoon een groep mensen \Ndie afspreken om elkaar te begrijpen.
Dialogue: 0,0:00:25.30,0:00:29.91,Default,,0000,0000,0000,,Welnu, wanneer mensen proberen \Nte bepalen of een woord goed of slecht is,
Dialogue: 0,0:00:29.91,0:00:31.68,Default,,0000,0000,0000,,hebben ze soms \Ngeen goede reden.
Dialogue: 0,0:00:31.68,0:00:34.49,Default,,0000,0000,0000,,Dus zeggen ze iets als:\N"Vanwege de grammatica!"
Dialogue: 0,0:00:34.49,0:00:36.42,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:00:36.86,0:00:40.42,Default,,0000,0000,0000,,Ik geef eigenlijk niet zoveel \Nom grammatica -- niet verder vertellen.
Dialogue: 0,0:00:40.42,0:00:43.56,Default,,0000,0000,0000,,Maar het woord 'grammatica', \Neigenlijk zijn er twee soorten.
Dialogue: 0,0:00:43.56,0:00:46.43,Default,,0000,0000,0000,,Je hebt de grammatica \Ndie in je hersenen zit,
Dialogue: 0,0:00:46.43,0:00:48.54,Default,,0000,0000,0000,,en als je een moedertaalspreker bent
Dialogue: 0,0:00:48.54,0:00:50.13,Default,,0000,0000,0000,,of een taal heel goed kent,
Dialogue: 0,0:00:50.13,0:00:53.53,Default,,0000,0000,0000,,zijn het de onbewuste regels \Ndie je volgt wanneer je die taal spreekt.
Dialogue: 0,0:00:53.53,0:00:56.55,Default,,0000,0000,0000,,En dat is wat je leert \Nwanneer je als kind een taal leert.
Dialogue: 0,0:00:56.55,0:00:58.19,Default,,0000,0000,0000,,Hier heb ik een voorbeeld:
Dialogue: 0,0:00:58.19,0:00:59.71,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een 'wug', toch?
Dialogue: 0,0:00:59.71,0:01:01.78,Default,,0000,0000,0000,,Het is een 'wug'.
Dialogue: 0,0:01:01.78,0:01:03.47,Default,,0000,0000,0000,,Daar is er nog een.
Dialogue: 0,0:01:03.47,0:01:04.63,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn er twee.
Dialogue: 0,0:01:04.63,0:01:05.92,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn twee ...
Dialogue: 0,0:01:05.92,0:01:07.11,Default,,0000,0000,0000,,Publiek: 'Wugs'.
Dialogue: 0,0:01:07.11,0:01:10.82,Default,,0000,0000,0000,,Erin McKean: Precies! Jullie weten \Nhoe het meervoud van 'wug' gevormd wordt.
Dialogue: 0,0:01:10.82,0:01:12.30,Default,,0000,0000,0000,,Die regel zit in je hersenen.
Dialogue: 0,0:01:12.30,0:01:14.49,Default,,0000,0000,0000,,Je hebt hem nooit moeten leren, \Nje kent hem gewoon.
Dialogue: 0,0:01:14.49,0:01:18.07,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een experiment\Nverzonnen door een professor
Dialogue: 0,0:01:18.07,0:01:22.02,Default,,0000,0000,0000,,genaamd Jean Berko Gleason aan \Nde Universiteit van Boston in 1958.
Dialogue: 0,0:01:22.02,0:01:25.04,Default,,0000,0000,0000,,We hebben het hier dus al heel lang over.
Dialogue: 0,0:01:25.04,0:01:28.54,Default,,0000,0000,0000,,Welnu, deze natuurlijke regels \Ndie in je hersenen opgeslagen zijn,
Dialogue: 0,0:01:28.54,0:01:32.78,Default,,0000,0000,0000,,zijn niet zoals verkeersregels, \Nmaar meer zoals natuurwetten.
Dialogue: 0,0:01:32.78,0:01:36.12,Default,,0000,0000,0000,,En niemand moet je eraan doen denken \Neen natuurwet te respecteren, toch?
Dialogue: 0,0:01:36.12,0:01:39.08,Default,,0000,0000,0000,,Wanneer je 's morgens naar buiten gaat, \Nzegt je moeder niet:
Dialogue: 0,0:01:39.08,0:01:42.02,Default,,0000,0000,0000,,"Hee, schat, ik denk dat het koud wordt, \Nneem een hoodie mee,
Dialogue: 0,0:01:42.02,0:01:44.44,Default,,0000,0000,0000,,en vergeet niet aan \Nde zwaartekracht te denken."
Dialogue: 0,0:01:44.44,0:01:46.32,Default,,0000,0000,0000,,Niemand zegt dat.
Dialogue: 0,0:01:46.32,0:01:53.17,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn andere regels die meer om \Ngewoonten draaien dan om de natuur.
Dialogue: 0,0:01:53.18,0:01:56.05,Default,,0000,0000,0000,,Denk bijvoorbeeld aan\Neen woord als hoed.
Dialogue: 0,0:01:56.05,0:01:58.30,Default,,0000,0000,0000,,Eens je weet waar hoeden voor dienen,
Dialogue: 0,0:01:58.30,0:02:00.100,Default,,0000,0000,0000,,moet niemand zeggen:\N"Draag geen hoed aan je voeten."
Dialogue: 0,0:02:00.100,0:02:04.51,Default,,0000,0000,0000,,Wat ze moeten zeggen, is:\N"Mag je een hoed binnen dragen?
Dialogue: 0,0:02:04.51,0:02:06.26,Default,,0000,0000,0000,,Wie mag een hoed dragen?
Dialogue: 0,0:02:06.26,0:02:09.40,Default,,0000,0000,0000,,Welke soorten hoeden kun je dragen?"
Dialogue: 0,0:02:09.40,0:02:11.82,Default,,0000,0000,0000,,Deze vragen horen bij \Nde tweede soort grammatica,
Dialogue: 0,0:02:11.82,0:02:16.12,Default,,0000,0000,0000,,die linguïsten vaak taalgebruik noemen,\Nin plaats van grammatica.
Dialogue: 0,0:02:16.12,0:02:20.26,Default,,0000,0000,0000,,Welnu, mensen gebruiken dit soort \Nop regels gebaseerde grammatica soms
Dialogue: 0,0:02:20.26,0:02:23.04,Default,,0000,0000,0000,,om mensen te ontmoedigen \Nnieuwe woorden te verzinnen.
Dialogue: 0,0:02:23.04,0:02:25.73,Default,,0000,0000,0000,,En ik denk dat dat, tja, stom is.
Dialogue: 0,0:02:25.73,0:02:28.99,Default,,0000,0000,0000,,Dus, bijvoorbeeld,\Nmensen zeggen je altijd:
Dialogue: 0,0:02:28.99,0:02:34.23,Default,,0000,0000,0000,,"Wees creatief, maak nieuwe muziek, kunst,\Nuitvindingen, wetenschap en technologie."
Dialogue: 0,0:02:34.23,0:02:36.27,Default,,0000,0000,0000,,Maar als het om woorden gaat, \Nzeggen ze:
Dialogue: 0,0:02:36.27,0:02:40.99,Default,,0000,0000,0000,,"Niet doen! Nee. Creativiteit stopt hier, \Nsnotneuzen. Hou er over op."
Dialogue: 0,0:02:41.00,0:02:42.05,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:02:42.80,0:02:44.14,Default,,0000,0000,0000,,Maar dat klinkt mij niet logisch.
Dialogue: 0,0:02:44.14,0:02:46.47,Default,,0000,0000,0000,,Woorden zijn tof.\NWe zouden er meer moeten hebben.
Dialogue: 0,0:02:46.47,0:02:50.53,Default,,0000,0000,0000,,Ik wil dat jullie zoveel mogelijk \Nnieuwe woorden maken.
Dialogue: 0,0:02:50.53,0:02:55.54,Default,,0000,0000,0000,,En ik ga jullie zes manieren vertellen \Ndie je daarvoor kan gebruiken.
Dialogue: 0,0:02:55.55,0:02:57.64,Default,,0000,0000,0000,,De eerste manier is de makkelijkste.
Dialogue: 0,0:02:57.64,0:02:59.86,Default,,0000,0000,0000,,Het komt neer \Nop stelen vanuit andere talen.
Dialogue: 0,0:02:59.86,0:03:02.69,Default,,0000,0000,0000,,["Ga andere mensen beroven"]\N(Gelach)
Dialogue: 0,0:03:03.94,0:03:05.76,Default,,0000,0000,0000,,Linguïsten noemen dit lenen.
Dialogue: 0,0:03:05.76,0:03:08.82,Default,,0000,0000,0000,,maar we geven de woorden nooit terug, \Ndus ik ben gewoon eerlijk
Dialogue: 0,0:03:08.82,0:03:10.78,Default,,0000,0000,0000,,en noem het stelen.
Dialogue: 0,0:03:10.78,0:03:14.15,Default,,0000,0000,0000,,Meestal nemen we woorden voor dingen \Ndie we leuk vinden, zoals lekker eten.
Dialogue: 0,0:03:14.15,0:03:17.94,Default,,0000,0000,0000,,We hebben 'kumquat' uit het Chinees \Novergenomen, en 'caramel' uit het Frans.
Dialogue: 0,0:03:17.94,0:03:20.85,Default,,0000,0000,0000,,We nemen ook woorden over \Nvoor coole dingen zoals 'ninja'.
Dialogue: 0,0:03:20.85,0:03:22.30,Default,,0000,0000,0000,,Dat komt uit het Japans,
Dialogue: 0,0:03:22.30,0:03:25.57,Default,,0000,0000,0000,,wat eigenlijk een cool trucje is\Nwant stelen van ninja's is moeilijk.
Dialogue: 0,0:03:25.57,0:03:27.68,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:03:27.68,0:03:30.94,Default,,0000,0000,0000,,Een andere manier om \Nwoorden te maken in het Engels
Dialogue: 0,0:03:30.94,0:03:33.88,Default,,0000,0000,0000,,is door twee andere \NEngelse woorden samen te persen.
Dialogue: 0,0:03:33.88,0:03:35.57,Default,,0000,0000,0000,,Dat wordt samenstelling genoemd.
Dialogue: 0,0:03:35.57,0:03:37.08,Default,,0000,0000,0000,,Engelse woorden zijn als Lego:
Dialogue: 0,0:03:37.08,0:03:40.45,Default,,0000,0000,0000,,als je genoeg kracht gebruikt, \Nkun je elke twee woorden combineren.
Dialogue: 0,0:03:40.45,0:03:42.11,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:03:42.83,0:03:44.63,Default,,0000,0000,0000,,We doen dat zo vaak in het Engels:
Dialogue: 0,0:03:44.63,0:03:50.10,Default,,0000,0000,0000,,woorden als 'heartbroken', 'bookworm', \N'sandcastle' zijn alle samenstellingen.
Dialogue: 0,0:03:50.10,0:03:53.61,Default,,0000,0000,0000,,Dus ga je gang, maak nieuwe woorden \Nals 'duckface', maar maak geen duckface.
Dialogue: 0,0:03:53.61,0:03:55.08,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:03:55.84,0:03:59.85,Default,,0000,0000,0000,,Nog een manier waarop je nieuwe woorden \Nkan maken, lijkt op samenstellen,
Dialogue: 0,0:03:59.85,0:04:04.90,Default,,0000,0000,0000,,maar je gebruikt zoveel kracht \Nwanneer je de woorden samenperst
Dialogue: 0,0:04:04.90,0:04:06.53,Default,,0000,0000,0000,,dat sommige delen eraf vallen.
Dialogue: 0,0:04:06.53,0:04:08.22,Default,,0000,0000,0000,,Dit zijn dus mengwoorden,
Dialogue: 0,0:04:08.22,0:04:12.06,Default,,0000,0000,0000,,'brunch' is bijvoorbeeld een mengeling \Nvan 'breakfast' en 'lunch'.
Dialogue: 0,0:04:12.06,0:04:14.80,Default,,0000,0000,0000,,'Motel' is een mengwoord \Nvan 'motor' en 'hotel'.
Dialogue: 0,0:04:14.80,0:04:17.74,Default,,0000,0000,0000,,Wie van jullie wist dat 'motel' \Neen mengwoord is?
Dialogue: 0,0:04:17.74,0:04:19.58,Default,,0000,0000,0000,,Ja, dat woord is zo oud in het Engels
Dialogue: 0,0:04:19.58,0:04:22.69,Default,,0000,0000,0000,,dat veel mensen niet weten \Ndat er delen ontbreken.
Dialogue: 0,0:04:22.69,0:04:26.99,Default,,0000,0000,0000,,'Edutainment' is een mengwoord \Nvan 'education' en 'entertainment.'
Dialogue: 0,0:04:26.99,0:04:32.20,Default,,0000,0000,0000,,En natuurlijk is 'electrocute' \Neen mengwoord van 'electric' en 'execute'.
Dialogue: 0,0:04:32.20,0:04:34.01,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:04:34.01,0:04:37.33,Default,,0000,0000,0000,,Je kan ook woorden maken \Ndoor hun werking te veranderen.
Dialogue: 0,0:04:37.33,0:04:38.94,Default,,0000,0000,0000,,Dat heet functionele shift.
Dialogue: 0,0:04:38.94,0:04:41.24,Default,,0000,0000,0000,,Je neemt een woord \Nmet een bepaalde taalfunctie,
Dialogue: 0,0:04:41.24,0:04:43.52,Default,,0000,0000,0000,,en verandert het in een \Nmet een andere taalfunctie.
Dialogue: 0,0:04:43.52,0:04:47.54,Default,,0000,0000,0000,,Oké, wie van jullie wist dat 'friend' \Nniet altijd een werkwoord is geweest?
Dialogue: 0,0:04:48.88,0:04:53.08,Default,,0000,0000,0000,,'Friend' was vroeger een substantief\Nen wij maakten er een werkwoord van.
Dialogue: 0,0:04:53.08,0:04:56.34,Default,,0000,0000,0000,,Van bijna elk Engels woord \Nkan een werkwoord gemaakt worden.
Dialogue: 0,0:04:56.34,0:04:58.98,Default,,0000,0000,0000,,Je kan ook adjectieven nemen \Nen die in substantieven veranderen.
Dialogue: 0,0:04:58.98,0:05:02.70,Default,,0000,0000,0000,,'Commercial' was vroeger een adjectief \Nen nu is het een substantief.
Dialogue: 0,0:05:02.70,0:05:05.15,Default,,0000,0000,0000,,En natuurlijk kun je \Nook dingen groen maken.
Dialogue: 0,0:05:05.15,0:05:08.49,Default,,0000,0000,0000,,Je kan ook nieuwe Engelse woorden \Nmaken via retrograde vorming.
Dialogue: 0,0:05:08.49,0:05:11.75,Default,,0000,0000,0000,,Je kan een woord nemen \Nen het ietwat platdrukken.
Dialogue: 0,0:05:11.75,0:05:16.57,Default,,0000,0000,0000,,In het Engels hadden we bijvoorbeeld \Nhet woord 'editor' voor we 'edit' hadden.
Dialogue: 0,0:05:16.57,0:05:18.32,Default,,0000,0000,0000,,'Edit' werd gevormd vanuit 'editor'.
Dialogue: 0,0:05:18.32,0:05:21.06,Default,,0000,0000,0000,,Soms klinken die retrograde vormingen\Neen beetje dom:
Dialogue: 0,0:05:21.06,0:05:25.45,Default,,0000,0000,0000,,bulldozers 'bulldozen', butlers 'butlen'\Nen burglars (inbrekers) 'burglen'.
Dialogue: 0,0:05:25.45,0:05:27.08,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:05:27.28,0:05:29.05,Default,,0000,0000,0000,,Nog een manier om woorden te maken
Dialogue: 0,0:05:29.05,0:05:32.22,Default,,0000,0000,0000,,is door de eerste letters van iets \Nte nemen en samen te duwen.
Dialogue: 0,0:05:32.22,0:05:35.25,Default,,0000,0000,0000,,National Aeronautics and Space \NAdministration wordt dus NASA
Dialogue: 0,0:05:35.25,0:05:38.96,Default,,0000,0000,0000,,En natuurlijk kun je dat \Nmet alles doen, OMG!
Dialogue: 0,0:05:38.96,0:05:44.60,Default,,0000,0000,0000,,Het maakt dus niet uit \Nhoe dom de woorden zijn.
Dialogue: 0,0:05:44.60,0:05:46.61,Default,,0000,0000,0000,,Ze kunnen heel goede Engelse woorden zijn.
Dialogue: 0,0:05:46.61,0:05:50.63,Default,,0000,0000,0000,,'Absquatulate' is \Neen uitstekend Engels woord.
Dialogue: 0,0:05:50.63,0:05:53.49,Default,,0000,0000,0000,,'Mugwump' is \Neen uitstekend Engels woord.
Dialogue: 0,0:05:53.49,0:05:58.07,Default,,0000,0000,0000,,De woorden hoeven dus niet normaal \Nte klinken, ze kunnen heel dom klinken.
Dialogue: 0,0:05:58.07,0:06:00.26,Default,,0000,0000,0000,,Waarom zou je nieuwe woorden moeten maken?
Dialogue: 0,0:06:00.26,0:06:02.40,Default,,0000,0000,0000,,Je zou nieuwe woorden moeten maken omdat
Dialogue: 0,0:06:02.40,0:06:06.92,Default,,0000,0000,0000,,elk woord je de kans geeft om je eigen \Nidee en bedoeling door te drukken.
Dialogue: 0,0:06:06.92,0:06:09.51,Default,,0000,0000,0000,,En nieuwe woorden \Ntrekken de aandacht van mensen.
Dialogue: 0,0:06:09.51,0:06:12.16,Default,,0000,0000,0000,,Ze zorgen ervoor dat mensen \Nzich concentreren op wat je zegt
Dialogue: 0,0:06:12.16,0:06:15.43,Default,,0000,0000,0000,,en daardoor heb je meer mogelijkheden \Nom de inhoud over te brengen.
Dialogue: 0,0:06:15.43,0:06:18.38,Default,,0000,0000,0000,,Veel mensen hebben vandaag \Nop dit podium gezegd:
Dialogue: 0,0:06:18.38,0:06:19.94,Default,,0000,0000,0000,,"In de toekomst kun jij dit ook,
Dialogue: 0,0:06:19.94,0:06:23.47,Default,,0000,0000,0000,,je kan hiermee helpen, je kan ons helpen \Nverkennen, je kan ons helpen uitvinden."
Dialogue: 0,0:06:23.47,0:06:25.10,Default,,0000,0000,0000,,Je kunt op dit moment een nieuw woord maken.
Dialogue: 0,0:06:25.10,0:06:27.43,Default,,0000,0000,0000,,Engels kent geen leeftijdslimiet.
Dialogue: 0,0:06:27.43,0:06:29.86,Default,,0000,0000,0000,,Ga jullie gang, begin vandaag \Nwoorden te maken,
Dialogue: 0,0:06:29.86,0:06:33.55,Default,,0000,0000,0000,,stuur ze me op, en ik neem ze op\Nin mijn online woordenboek, Wordnik.
Dialogue: 0,0:06:33.55,0:06:34.84,Default,,0000,0000,0000,,Heel erg bedankt.
Dialogue: 0,0:06:34.84,0:06:39.64,Default,,0000,0000,0000,,(Applaus)