1
00:00:00,020 --> 00:00:01,928
Ik ben lexicografe.

2
00:00:01,928 --> 00:00:03,682
Ik maak woordenboeken.

3
00:00:03,682 --> 00:00:05,121
En mijn taak als lexicografe

4
00:00:05,121 --> 00:00:08,841
is om te proberen alle mogelijke woorden 
in het woordenboek te zetten.

5
00:00:08,841 --> 00:00:14,924
Mijn taak is niet om te beslissen 
wat een woord is: dat is jullie taak.

6
00:00:14,924 --> 00:00:17,821
Iedereen die Engels spreekt, 
bepaalt samen

7
00:00:17,821 --> 00:00:20,153
wat een woord is en wat geen woord is.

8
00:00:20,153 --> 00:00:25,305
Elke taal is gewoon een groep mensen 
die afspreken om elkaar te begrijpen.

9
00:00:25,305 --> 00:00:29,909
Welnu, wanneer mensen proberen 
te bepalen of een woord goed of slecht is,

10
00:00:29,909 --> 00:00:31,677
hebben ze soms 
geen goede reden.

11
00:00:31,677 --> 00:00:34,488
Dus zeggen ze iets als:
"Vanwege de grammatica!"

12
00:00:34,488 --> 00:00:36,422
(Gelach)

13
00:00:36,862 --> 00:00:40,425
Ik geef eigenlijk niet zoveel 
om grammatica -- niet verder vertellen.

14
00:00:40,425 --> 00:00:43,564
Maar het woord 'grammatica', 
eigenlijk zijn er twee soorten.

15
00:00:43,564 --> 00:00:46,434
Je hebt de grammatica 
die in je hersenen zit,

16
00:00:46,434 --> 00:00:48,543
en als je een moedertaalspreker bent

17
00:00:48,543 --> 00:00:50,132
of een taal heel goed kent,

18
00:00:50,132 --> 00:00:53,531
zijn het de onbewuste regels 
die je volgt wanneer je die taal spreekt.

19
00:00:53,531 --> 00:00:56,552
En dat is wat je leert 
wanneer je als kind een taal leert.

20
00:00:56,552 --> 00:00:58,189
Hier heb ik een voorbeeld:

21
00:00:58,189 --> 00:00:59,714
Dit is een 'wug', toch?

22
00:00:59,714 --> 00:01:01,775
Het is een 'wug'.

23
00:01:01,775 --> 00:01:03,471
Daar is er nog een.

24
00:01:03,471 --> 00:01:04,634
Er zijn er twee.

25
00:01:04,634 --> 00:01:05,923
Er zijn twee ...

26
00:01:05,923 --> 00:01:07,107
Publiek: 'Wugs'.

27
00:01:07,107 --> 00:01:10,820
Erin McKean: Precies! Jullie weten 
hoe het meervoud van 'wug' gevormd wordt.

28
00:01:10,820 --> 00:01:12,301
Die regel zit in je hersenen.

29
00:01:12,301 --> 00:01:14,491
Je hebt hem nooit moeten leren, 
je kent hem gewoon.

30
00:01:14,491 --> 00:01:18,066
Dit is een experiment
verzonnen door een professor

31
00:01:18,066 --> 00:01:22,024
genaamd Jean Berko Gleason aan 
de Universiteit van Boston in 1958.

32
00:01:22,024 --> 00:01:25,044
We hebben het hier dus al heel lang over.

33
00:01:25,044 --> 00:01:28,539
Welnu, deze natuurlijke regels 
die in je hersenen opgeslagen zijn,

34
00:01:28,539 --> 00:01:32,783
zijn niet zoals verkeersregels, 
maar meer zoals natuurwetten.

35
00:01:32,783 --> 00:01:36,125
En niemand moet je eraan doen denken 
een natuurwet te respecteren, toch?

36
00:01:36,125 --> 00:01:39,080
Wanneer je 's morgens naar buiten gaat, 
zegt je moeder niet:

37
00:01:39,080 --> 00:01:42,023
"Hee, schat, ik denk dat het koud wordt, 
neem een hoodie mee,

38
00:01:42,023 --> 00:01:44,442
en vergeet niet aan 
de zwaartekracht te denken."

39
00:01:44,442 --> 00:01:46,319
Niemand zegt dat.

40
00:01:46,319 --> 00:01:53,173
Er zijn andere regels die meer om 
gewoonten draaien dan om de natuur.

41
00:01:53,182 --> 00:01:56,046
Denk bijvoorbeeld aan
een woord als hoed.

42
00:01:56,046 --> 00:01:58,296
Eens je weet waar hoeden voor dienen,

43
00:01:58,296 --> 00:02:00,996
moet niemand zeggen:
"Draag geen hoed aan je voeten."

44
00:02:00,996 --> 00:02:04,507
Wat ze moeten zeggen, is:
"Mag je een hoed binnen dragen?

45
00:02:04,507 --> 00:02:06,264
Wie mag een hoed dragen?

46
00:02:06,264 --> 00:02:09,396
Welke soorten hoeden kun je dragen?"

47
00:02:09,396 --> 00:02:11,818
Deze vragen horen bij 
de tweede soort grammatica,

48
00:02:11,818 --> 00:02:16,121
die linguïsten vaak taalgebruik noemen,
in plaats van grammatica.

49
00:02:16,121 --> 00:02:20,255
Welnu, mensen gebruiken dit soort 
op regels gebaseerde grammatica soms

50
00:02:20,255 --> 00:02:23,043
om mensen te ontmoedigen 
nieuwe woorden te verzinnen.

51
00:02:23,043 --> 00:02:25,727
En ik denk dat dat, tja, stom is.

52
00:02:25,727 --> 00:02:28,993
Dus, bijvoorbeeld,
mensen zeggen je altijd:

53
00:02:28,993 --> 00:02:34,233
"Wees creatief, maak nieuwe muziek, kunst,
uitvindingen, wetenschap en technologie."

54
00:02:34,233 --> 00:02:36,271
Maar als het om woorden gaat, 
zeggen ze:

55
00:02:36,271 --> 00:02:40,991
"Niet doen! Nee. Creativiteit stopt hier, 
snotneuzen. Hou er over op."

56
00:02:41,004 --> 00:02:42,050
(Gelach)

57
00:02:42,796 --> 00:02:44,142
Maar dat klinkt mij niet logisch.

58
00:02:44,142 --> 00:02:46,474
Woorden zijn tof.
We zouden er meer moeten hebben.

59
00:02:46,474 --> 00:02:50,530
Ik wil dat jullie zoveel mogelijk 
nieuwe woorden maken.

60
00:02:50,530 --> 00:02:55,538
En ik ga jullie zes manieren vertellen 
die je daarvoor kan gebruiken.

61
00:02:55,550 --> 00:02:57,639
De eerste manier is de makkelijkste.

62
00:02:57,639 --> 00:02:59,862
Het komt neer 
op stelen vanuit andere talen.

63
00:02:59,862 --> 00:03:02,686
["Ga andere mensen beroven"]
(Gelach)

64
00:03:03,936 --> 00:03:05,764
Linguïsten noemen dit lenen.

65
00:03:05,764 --> 00:03:08,824
maar we geven de woorden nooit terug, 
dus ik ben gewoon eerlijk

66
00:03:08,824 --> 00:03:10,784
en noem het stelen.

67
00:03:10,784 --> 00:03:14,154
Meestal nemen we woorden voor dingen 
die we leuk vinden, zoals lekker eten.

68
00:03:14,154 --> 00:03:17,944
We hebben 'kumquat' uit het Chinees 
overgenomen, en 'caramel' uit het Frans.

69
00:03:17,944 --> 00:03:20,851
We nemen ook woorden over 
voor coole dingen zoals 'ninja'.

70
00:03:20,851 --> 00:03:22,301
Dat komt uit het Japans,

71
00:03:22,301 --> 00:03:25,570
wat eigenlijk een cool trucje is
want stelen van ninja's is moeilijk.

72
00:03:25,570 --> 00:03:27,684
(Gelach)

73
00:03:27,684 --> 00:03:30,944
Een andere manier om 
woorden te maken in het Engels

74
00:03:30,944 --> 00:03:33,885
is door twee andere 
Engelse woorden samen te persen.

75
00:03:33,885 --> 00:03:35,572
Dat wordt samenstelling genoemd.

76
00:03:35,572 --> 00:03:37,082
Engelse woorden zijn als Lego:

77
00:03:37,082 --> 00:03:40,447
als je genoeg kracht gebruikt, 
kun je elke twee woorden combineren.

78
00:03:40,447 --> 00:03:42,112
(Gelach)

79
00:03:42,832 --> 00:03:44,627
We doen dat zo vaak in het Engels:

80
00:03:44,627 --> 00:03:50,105
woorden als 'heartbroken', 'bookworm', 
'sandcastle' zijn alle samenstellingen.

81
00:03:50,105 --> 00:03:53,606
Dus ga je gang, maak nieuwe woorden 
als 'duckface', maar maak geen duckface.

82
00:03:53,606 --> 00:03:55,085
(Gelach)

83
00:03:55,835 --> 00:03:59,848
Nog een manier waarop je nieuwe woorden 
kan maken, lijkt op samenstellen,

84
00:03:59,848 --> 00:04:04,899
maar je gebruikt zoveel kracht 
wanneer je de woorden samenperst

85
00:04:04,899 --> 00:04:06,534
dat sommige delen eraf vallen.

86
00:04:06,534 --> 00:04:08,215
Dit zijn dus mengwoorden,

87
00:04:08,215 --> 00:04:12,064
'brunch' is bijvoorbeeld een mengeling 
van 'breakfast' en 'lunch'.

88
00:04:12,064 --> 00:04:14,796
'Motel' is een mengwoord 
van 'motor' en 'hotel'.

89
00:04:14,796 --> 00:04:17,737
Wie van jullie wist dat 'motel' 
een mengwoord is?

90
00:04:17,737 --> 00:04:19,581
Ja, dat woord is zo oud in het Engels

91
00:04:19,581 --> 00:04:22,692
dat veel mensen niet weten 
dat er delen ontbreken.

92
00:04:22,692 --> 00:04:26,987
'Edutainment' is een mengwoord 
van 'education' en 'entertainment.'

93
00:04:26,987 --> 00:04:32,197
En natuurlijk is 'electrocute' 
een mengwoord van 'electric' en 'execute'.

94
00:04:32,197 --> 00:04:34,007
(Gelach)

95
00:04:34,007 --> 00:04:37,328
Je kan ook woorden maken 
door hun werking te veranderen.

96
00:04:37,328 --> 00:04:38,941
Dat heet functionele shift.

97
00:04:38,941 --> 00:04:41,242
Je neemt een woord 
met een bepaalde taalfunctie,

98
00:04:41,242 --> 00:04:43,522
en verandert het in een 
met een andere taalfunctie.

99
00:04:43,522 --> 00:04:47,541
Oké, wie van jullie wist dat 'friend' 
niet altijd een werkwoord is geweest?

100
00:04:48,881 --> 00:04:53,076
'Friend' was vroeger een substantief
en wij maakten er een werkwoord van.

101
00:04:53,076 --> 00:04:56,345
Van bijna elk Engels woord 
kan een werkwoord gemaakt worden.

102
00:04:56,345 --> 00:04:58,978
Je kan ook adjectieven nemen 
en die in substantieven veranderen.

103
00:04:58,978 --> 00:05:02,705
'Commercial' was vroeger een adjectief 
en nu is het een substantief.

104
00:05:02,705 --> 00:05:05,151
En natuurlijk kun je 
ook dingen groen maken.

105
00:05:05,151 --> 00:05:08,489
Je kan ook nieuwe Engelse woorden 
maken via retrograde vorming.

106
00:05:08,489 --> 00:05:11,747
Je kan een woord nemen 
en het ietwat platdrukken.

107
00:05:11,747 --> 00:05:16,568
In het Engels hadden we bijvoorbeeld 
het woord 'editor' voor we 'edit' hadden.

108
00:05:16,568 --> 00:05:18,320
'Edit' werd gevormd vanuit 'editor'.

109
00:05:18,320 --> 00:05:21,065
Soms klinken die retrograde vormingen
een beetje dom:

110
00:05:21,065 --> 00:05:25,453
bulldozers 'bulldozen', butlers 'butlen'
en burglars (inbrekers) 'burglen'.

111
00:05:25,453 --> 00:05:27,078
(Gelach)

112
00:05:27,278 --> 00:05:29,050
Nog een manier om woorden te maken

113
00:05:29,050 --> 00:05:32,220
is door de eerste letters van iets 
te nemen en samen te duwen.

114
00:05:32,220 --> 00:05:35,251
National Aeronautics and Space 
Administration wordt dus NASA

115
00:05:35,251 --> 00:05:38,963
En natuurlijk kun je dat 
met alles doen, OMG!

116
00:05:38,963 --> 00:05:44,602
Het maakt dus niet uit 
hoe dom de woorden zijn.

117
00:05:44,602 --> 00:05:46,608
Ze kunnen heel goede Engelse woorden zijn.

118
00:05:46,608 --> 00:05:50,626
'Absquatulate' is 
een uitstekend Engels woord.

119
00:05:50,626 --> 00:05:53,489
'Mugwump' is 
een uitstekend Engels woord.

120
00:05:53,489 --> 00:05:58,067
De woorden hoeven dus niet normaal 
te klinken, ze kunnen heel dom klinken.

121
00:05:58,067 --> 00:06:00,256
Waarom zou je nieuwe woorden moeten maken?

122
00:06:00,256 --> 00:06:02,397
Je zou nieuwe woorden moeten maken omdat

123
00:06:02,397 --> 00:06:06,918
elk woord je de kans geeft om je eigen 
idee en bedoeling door te drukken.

124
00:06:06,918 --> 00:06:09,514
En nieuwe woorden 
trekken de aandacht van mensen.

125
00:06:09,514 --> 00:06:12,163
Ze zorgen ervoor dat mensen 
zich concentreren op wat je zegt

126
00:06:12,163 --> 00:06:15,427
en daardoor heb je meer mogelijkheden 
om de inhoud over te brengen.

127
00:06:15,427 --> 00:06:18,376
Veel mensen hebben vandaag 
op dit podium gezegd:

128
00:06:18,376 --> 00:06:19,938
"In de toekomst kun jij dit ook,

129
00:06:19,938 --> 00:06:23,471
je kan hiermee helpen, je kan ons helpen 
verkennen, je kan ons helpen uitvinden."

130
00:06:23,471 --> 00:06:25,100
Je kunt op dit moment een nieuw woord maken.

131
00:06:25,100 --> 00:06:27,433
Engels kent geen leeftijdslimiet.

132
00:06:27,433 --> 00:06:29,859
Ga jullie gang, begin vandaag 
woorden te maken,

133
00:06:29,859 --> 00:06:33,546
stuur ze me op, en ik neem ze op
in mijn online woordenboek, Wordnik.

134
00:06:33,546 --> 00:06:34,835
Heel erg bedankt.

135
00:06:34,835 --> 00:06:39,642
(Applaus)