WEBVTT

00:00:07.607 --> 00:00:12.313
Pytanie, czy mózg należy usprawniać
i czy można usprawniać?

00:00:12.933 --> 00:00:14.330
No właśnie.

00:00:14.930 --> 00:00:21.200
Mózg jest niesłychanie sprawnym organem,
który służy do przeżycia, nie do myślenia.

00:00:21.297 --> 00:00:26.527
Ale myślenie szalenie pomaga w przeżyciu

00:00:26.553 --> 00:00:30.062
i dlatego mózg
zajmuje się także myśleniem.

00:00:30.063 --> 00:00:32.907
(Brawa)

00:00:32.947 --> 00:00:35.995
Przez 400 milionów lat mózg się rozwijał,

00:00:36.021 --> 00:00:38.975
od rekina, wielki rekin, mały móżdżek,

00:00:38.976 --> 00:00:40.642
aż do mózgu ludzkiego.

00:00:40.668 --> 00:00:44.656
Ostatnie 3 miliony lat nastąpił skok
od małpy do człowieka.

00:00:44.738 --> 00:00:51.738
W ostatnich 2 latach brazylijska uczona
Suzana Herculano-Houzel

00:00:51.918 --> 00:00:58.168
dokonała rewolucji w tym,
co wiemy o mózgu.

00:00:58.214 --> 00:01:03.697
Mózg naczelnych jest lepiej zorganizowany
niż mózg innych zwierząt,

00:01:03.737 --> 00:01:08.036
i gryzoni i kopytnych,
dlatego my mamy bardzo dobre wyposażenie.

00:01:08.119 --> 00:01:10.175
Nasz mózg jest bardzo dobry,

00:01:10.201 --> 00:01:16.039
a teraz mózg w ludzkiej linii
zaczął wykształcać się coraz bardziej.

00:01:16.126 --> 00:01:20.139
Im większy mózg, tym większe możliwości
myślenia i poznania,

00:01:20.192 --> 00:01:22.850
tym większe możliwości
panowania nad światem.

00:01:22.890 --> 00:01:26.004
Od mózgu australopiteka,

00:01:26.030 --> 00:01:30.082
poprzez człowieka wyprostowanego,
który już znał ogień,

00:01:30.135 --> 00:01:34.240
neandertalczyka,
który miał już wierzenia religijne,

00:01:34.266 --> 00:01:36.505
do naszego mózgu człowieka jaskiniowego,

00:01:36.506 --> 00:01:37.674
człowieka z Cro-Magnon,

00:01:37.675 --> 00:01:39.785
język, kultura, wszystko.

00:01:39.877 --> 00:01:43.004
Czy na tym koniec? Chyba nie.

00:01:43.030 --> 00:01:45.015
Świat coraz bardziej się zmienia,

00:01:45.080 --> 00:01:46.884
my sami zmieniamy świat.

00:01:46.910 --> 00:01:51.474
Dlatego nasz mózg pracuje ciągle
na granicy wydolności.

00:01:51.580 --> 00:01:53.630
W związku z tym pytanie jest takie:

00:01:53.664 --> 00:01:57.703
Czy możemy jeszcze poprawić nasz mózg?

00:01:57.729 --> 00:02:01.910
Ewolucja nie skończyła się na jaskiniowcu
z całą pewnością.

00:02:01.949 --> 00:02:06.688
Badania anatomiczne i genetyczne
pokazują, że ewolucja mózgu ciągle trwa.

00:02:06.689 --> 00:02:09.282
I nie będziemy wchodzili w detale,

00:02:09.341 --> 00:02:10.882
ale skąd się to bierze?

00:02:10.908 --> 00:02:14.922
Sto lat temu rolnik idący za pługiem

00:02:14.948 --> 00:02:18.837
ile miał nowych informacji
na godzinę czy minutę?

00:02:19.012 --> 00:02:25.287
Dziś, kiedy się jeździ
w bardzo natężonym trafiku ulicznym,

00:02:25.379 --> 00:02:26.802
informacji jest bardzo dużo.

00:02:26.828 --> 00:02:30.457
Teraz mózg musi przerabiać
ogromne ilości informacji,

00:02:30.483 --> 00:02:32.032
musi to robić błyskawicznie.

00:02:32.058 --> 00:02:34.387
To nie jest problem,
czy wrona nadleci za koniem,

00:02:34.413 --> 00:02:36.859
tylko, czy nas nie trafi motocyklista.

00:02:38.021 --> 00:02:44.481
Nie będę wchodził w to dokładnie,
ale istnieje taki gen,

00:02:44.613 --> 00:02:49.221
którego jedna forma zmienia się w sposób,
który wskazuje na szybkość ewolucji.

00:02:49.247 --> 00:02:52.988
Widzimy, że ewolucja mózgu
postępuje na całym świecie.

00:02:53.458 --> 00:02:57.307
Ale w niektórych regionach silniej,
w niektórych wolniej.

00:02:57.333 --> 00:03:00.892
Im bardziej czarne są te kółeczka,
tym szybsza jest ewolucja.

00:03:01.084 --> 00:03:02.809
Gdzie ta ewolucja była szybka?

00:03:02.835 --> 00:03:06.276
Tam gdzie się mieszały rasy,
gdzie się mieszały kultury.

00:03:06.306 --> 00:03:08.750
Ewolucja w Ameryce Łacińskiej
szła bardzo szybko.

00:03:08.776 --> 00:03:12.112
Tam, gdzie środowisko było stabilne,
gdzie się nic nie zmieniało,

00:03:12.155 --> 00:03:14.063
mózg się nie musiał specjalnie rozwijać.

00:03:14.099 --> 00:03:18.429
W Afryce Subsaharyjskiej
ta ewolucja mózgu idzie wolniej.

00:03:18.522 --> 00:03:21.158
Co nie znaczy, że nie może
w każdej chwili przyspieszyć.

00:03:21.159 --> 00:03:24.723
Bo na całym świecie ewolucja mózgu
przyspiesza i my o tym wiemy.

00:03:24.738 --> 00:03:30.031
Nowozelandzki uczony James Flynn

00:03:30.119 --> 00:03:33.074
zauważył, że inteligencja ludzkości,

00:03:33.100 --> 00:03:39.507
jeżeli jest mierzona testami IQ
na naszym poziomie i mierzona wstecz,

00:03:39.547 --> 00:03:43.626
wygląda na to, że inteligencja wzrastała,

00:03:43.652 --> 00:03:45.793
i z pokolenia na pokolenie, i to szybko.

00:03:45.794 --> 00:03:47.322
Proszę zobaczyć dane na Europę.

00:03:47.348 --> 00:03:54.348
Przeciętny Brytyjczyk w roku 1942,
czyli pół wieku temu,

00:03:54.442 --> 00:03:58.759
miał IQ 73, czyli był durniem zupełnym.

00:03:58.823 --> 00:04:03.249
Proszę zobaczyć, jak to w tej chwili
wszystko rośnie.

00:04:03.301 --> 00:04:05.602
A co się działo w ogóle z ludzkością?

00:04:05.674 --> 00:04:06.909
To jest straszne.

00:04:06.935 --> 00:04:10.502
Ci wszyscy fantastyczni
budowniczy piramid,

00:04:10.528 --> 00:04:13.101
mieli IQ około pięćdziesięciu paru.

00:04:13.220 --> 00:04:16.815
Rzym, renesans...

00:04:16.966 --> 00:04:22.275
Dopiero w rewolucji przemysłowej
inteligencja średnia zaczęła przyspieszać.

00:04:22.339 --> 00:04:27.606
Także inteligencja przyspiesza,
być może teraz już trochę wolniej.

00:04:27.657 --> 00:04:33.109
Ale ciągle istnieją różnice między grupami
społecznymi, rasami.

00:04:33.204 --> 00:04:36.251
Bardzo wiele zależy od wykształcenia.

00:04:36.278 --> 00:04:40.585
Na przykład w USA są dwie grupy
mające wyraźnie wyższe IQ od pozostałych.

00:04:40.728 --> 00:04:45.339
Żydzi aszkenazyjscy, którzy są wychowani
w szkołach na bazie Talmudu

00:04:45.998 --> 00:04:50.918
i Orientalni Japończycy i Chińczycy,
którzy mają tradycję konfucjańską.

00:04:51.014 --> 00:04:54.926
Czyli sposób, w jaki jesteśmy edukowani,
może bardzo zwiększyć nasze uczenie.

00:04:54.950 --> 00:04:57.875
Tak samo jak umiejętność
czytania i pisania

00:04:57.919 --> 00:05:00.894
zwiększa łączność
między półkulami mózgowymi.

00:05:01.236 --> 00:05:06.655
Czy jesteśmy w stanie ten naturalny bieg
ewolucji mózgu jeszcze przyspieszyć?

00:05:06.933 --> 00:05:13.522
Niektórzy uważają, że to tak wspaniały
organ, że nie da się już więcej zrobić.

00:05:14.060 --> 00:05:18.648
Ale, gdybyśmy się dokładnie przypatrzyli,
to cały proces poznania

00:05:18.681 --> 00:05:21.267
to jest szereg różnych, drobnych procesów.

00:05:21.300 --> 00:05:24.791
W każdym z nich istnieją takie możliwości
reakcji biochemicznych,

00:05:24.886 --> 00:05:27.815
że my możemy przyspieszyć
każdy ten trybik.

00:05:27.871 --> 00:05:32.515
A przyspieszenie każdego trybiku
szybkość pracy mózgu wzrasta.

00:05:32.865 --> 00:05:35.038
Obecnie, co my już potrafimy zrobić?

00:05:35.094 --> 00:05:38.869
Na pewno potrafimy przyspieszać
procesy umysłowe osób,

00:05:38.935 --> 00:05:40.620
które mają defekty umysłowe.

00:05:40.646 --> 00:05:43.944
Na przykład przy schizofrenii,
przy otępieniach.

00:05:43.997 --> 00:05:46.347
Potrafimy coś zrobić, mamy dobre leki.

00:05:46.585 --> 00:05:49.248
Powstaje pytanie,
czy zabiegi terapeutyczne,

00:05:49.249 --> 00:05:50.796
które pomagają choremu mózgowi,

00:05:50.871 --> 00:05:53.097
mogą pomóc tak samo normalnemu mózgowi.

00:05:53.151 --> 00:05:55.235
Wydaje się właśnie, że tak.

00:05:55.623 --> 00:06:01.013
Nieterapeutycznie stosujemy
różnego rodzaju technologie.

00:06:01.077 --> 00:06:07.394
Chcemy, żebyśmy mieli lepszą pamięć,
koncentrację, zakres uwagi,

00:06:07.442 --> 00:06:10.997
żebyśmy udoskonalili procesy
podejmowania decyzji.

00:06:11.061 --> 00:06:16.124
Jeśli na to spojrzymy, to mamy dwa cele,
co chcemy zrobić z mózgiem.

00:06:16.204 --> 00:06:19.312
Jeden, chcemy mózg ulepszyć na stałe.

00:06:19.365 --> 00:06:22.208
Czyli powoli, metodycznie,
żeby był coraz lepszy

00:06:22.241 --> 00:06:24.094
i żebyśmy byli coraz inteligentniejsi.

00:06:24.119 --> 00:06:28.648
Drugi, mamy nagle jakieś wyzwanie,
egzamin, wykład na TED.

00:06:28.855 --> 00:06:31.698
Chcę szybko coś zrobić przed wykładem,
łyknąć tabletkę,

00:06:31.746 --> 00:06:37.116
żeby móc stawić czoła takiemu
wyzwaniu, które mi nagle przychodzi.

00:06:37.252 --> 00:06:42.370
Długotrwałe usprawnianie pracy mózgu
jest ogólnie akceptowane.

00:06:42.434 --> 00:06:46.616
Z jednej strony to ma być różnego rodzaju
trening umysłowy.

00:06:46.744 --> 00:06:51.124
Drugie, to jest zdrowy tryb życia,
który jest ważny dla dobrej pracy mózgu.

00:06:51.524 --> 00:06:55.193
Następnie, powiększamy pewne obszary
kory mózgowej.

00:06:55.246 --> 00:06:58.548
Medytacja na przykład
zwiększa objętość kory mózgowej

00:06:58.585 --> 00:07:02.803
w rejonach związanych z myśleniem
czy podejmowaniem decyzji.

00:07:03.114 --> 00:07:07.653
Wreszcie, różnego rodzaju witaminy,
stale używane suplementy diety.

00:07:07.717 --> 00:07:10.688
W tej chwili dużo się mówi o roli
witaminy D3 na przykład.

00:07:11.450 --> 00:07:15.370
Istnieją więc niefarmakologiczne metody
wzmacniania mózgu.

00:07:15.434 --> 00:07:19.976
Na przykład glukoza zwiększa pamięć,
ułatwia zapamiętywanie.

00:07:20.016 --> 00:07:24.910
Kofeina, kawa z cukrem, espresso
fantastycznie działa.

00:07:25.060 --> 00:07:28.610
Wysiłek fizyczny jest bardzo istotny,

00:07:28.636 --> 00:07:34.356
bo zwiększa uwalnianie substancji
odżywiającej nerwy,

00:07:34.382 --> 00:07:36.275
neurotrofiny BDNF.

00:07:36.305 --> 00:07:41.363
Sen, drzemka po uczeniu się,
zwiększa konsolidację,

00:07:41.389 --> 00:07:45.982
zwiększa przechodzenie pamięci
krótkotrwałej w pamięć długotrwałą

00:07:46.077 --> 00:07:50.746
Medytacja, mnemonika, trening komputerowy,
elektryczna stymulacja mózgu...

00:07:50.812 --> 00:07:53.434
Te wszystkie rzeczy są bardzo istotne.

00:07:53.498 --> 00:07:58.037
Z drugiej strony pracujemy i padamy,
nie dajemy sobie rady.

00:07:58.101 --> 00:08:01.109
Wtedy musimy się jakoś szybko pobudzić.

00:08:01.146 --> 00:08:04.341
Najczęściej robimy to
metodami farmakologicznymi.

00:08:04.405 --> 00:08:08.363
Mamy takie leki, które nazywamy
lekami promnestycznymi.

00:08:08.474 --> 00:08:12.505
Leki te tak wpływają
na biochemię naszego mózgu,

00:08:12.561 --> 00:08:15.101
że te procesy idą coraz szybciej.

00:08:15.236 --> 00:08:17.553
Leki te są coraz powszechniej stosowane.

00:08:17.577 --> 00:08:22.434
Niektórych ludzi to bardzo niepokoi,
polityków, etyków, a innych mniej.

00:08:22.490 --> 00:08:25.756
Usprawnianie mózgu jest takie samo jak to,
co obserwujemy w sporcie.

00:08:25.782 --> 00:08:28.287
My cenimy sportowców,

00:08:28.313 --> 00:08:30.902
czyli mnóstwo wysiłku,
jaki wkładają w trening.

00:08:30.950 --> 00:08:37.220
Natomiast nie lubimy tych,
którzy przed zawodami biorą doping.

00:08:37.246 --> 00:08:40.836
A więc, jak to jest?

00:08:40.861 --> 00:08:45.589
Chcemy ten mózg pobudzić do pracy,

00:08:45.648 --> 00:08:49.251
i mamy leki, którymi to robimy.

00:08:49.331 --> 00:08:54.839
Najprostsza jest kofeina,
w kawie i innych płynach energetycznych.

00:08:54.919 --> 00:08:57.398
Mamy też trzy bardzo cenne stymulanty,

00:08:57.424 --> 00:09:00.775
amfetaminy, metylofenidat i modafinil.

00:09:00.800 --> 00:09:04.680
Tylko kofeina jest dostępna
bez ograniczeń.

00:09:06.942 --> 00:09:11.942
Przecież napoje energetyczne uratowały
życie mnóstwa przechodniów,

00:09:11.982 --> 00:09:15.267
bo kierowca nie zasnął za kierownicą.

00:09:15.601 --> 00:09:17.402
To są różnego rodzaju stymulanty.

00:09:17.427 --> 00:09:22.172
Te stymulanty są stosowane jako leki
w pewnych określonych chorobach,

00:09:22.188 --> 00:09:24.878
najczęściej na przykład przy ADHD.

00:09:24.927 --> 00:09:30.110
Na przykład Adderall, czyli mieszanka
soli amfetaminy.

00:09:30.190 --> 00:09:32.737
W Polsce był sprzedawany jako psychedryna.

00:09:32.793 --> 00:09:36.682
Jak ja byłem studentem, to przed sesją
szliśmy do pani doktor

00:09:36.706 --> 00:09:39.698
i pani doktor przepisywała nam
dwie tabletki amfetaminy.

00:09:39.730 --> 00:09:42.288
Ja bym matematyki w życiu nie zdał..

00:09:42.314 --> 00:09:47.632
(Brawa)

00:09:47.658 --> 00:09:50.367
Albo musiałbym się o wiele więcej uczyć.

00:09:50.431 --> 00:09:52.994
Ale jest niebezpieczeństwo,
to może uzależniać.

00:09:53.026 --> 00:09:57.299
W tej chwili metylofenidat,
znany w ADHD i narkolepsji.

00:09:57.363 --> 00:09:59.895
Jest znany pod nazwą Ritalina,

00:09:59.921 --> 00:10:04.601
którą w tej chwili propaguje się
dla dzieci.

00:10:04.807 --> 00:10:09.482
Proszę zobaczyć,
cudowne proszki z Ritaliną.

00:10:09.508 --> 00:10:15.614
Może to jest przesada, ale one
rzeczywiście usprawniają mózg dziecka.

00:10:15.749 --> 00:10:20.058
Modafinil, coraz popularniejszy,
ma niski potencjał uzależniający.

00:10:20.109 --> 00:10:23.307
Ułatwia, zwiększa dokładność
wykonywania zadań.

00:10:23.347 --> 00:10:25.618
Poprawia podejmowanie decyzji.

00:10:25.790 --> 00:10:30.425
Cztery lata temu rynek na Modafinil

00:10:30.451 --> 00:10:34.061
wynosił 700 mln dolarów.

00:10:34.101 --> 00:10:40.009
Co jest ciekawe, 90% światowej produkcji
jest używane nie w celach medycznych.

00:10:40.035 --> 00:10:45.042
W Ameryce najlepiej jest mieć młodszego
brata albo siostrę z ADHD.

00:10:45.078 --> 00:10:49.222
Im się kradnie leki i już wtedy
można spokojnie zdawać.

00:10:49.248 --> 00:10:52.621
(Brawa)

00:10:52.674 --> 00:10:54.886
To jest atomoxetyna, nowy lek.

00:10:54.912 --> 00:10:58.459
Lek ten możemy traktować jako styl życia.

00:10:58.530 --> 00:11:02.476
Jego używanie staje się powszechne
wśród osób zmuszonych do pracy

00:11:02.522 --> 00:11:05.651
na zwiększonej wydolności
funkcji umysłowych.

00:11:05.728 --> 00:11:08.789
Zarówno studenci to robią
jak i nauczyciele.

00:11:08.824 --> 00:11:10.847
Używają zwłaszcza metylofenidatu.

00:11:10.895 --> 00:11:12.982
Różnie to wygląda w różnych krajach.

00:11:12.999 --> 00:11:14.592
Na przykład tu porównano,

00:11:14.618 --> 00:11:20.509
w jaki sposób personel akademicki
w USA oraz Wielkiej Brytanii to robi.

00:11:20.562 --> 00:11:23.319
Amerykanin bierze głównie,
kiedy cierpi na "jet lag",

00:11:23.345 --> 00:11:25.918
Angielka przyznaje, że bierze
raz na dwa tygodnie,

00:11:25.944 --> 00:11:27.421
żeby się dobrze trzymać,

00:11:27.447 --> 00:11:29.159
i jak ma napisać wniosek grantowy.

00:11:29.387 --> 00:11:32.856
Skąd to dostają? Amerykanie od
lekarza rodzinnego.

00:11:32.992 --> 00:11:36.563
Angielka to kupuje w Internecie,
co także u nas jest możliwe.

00:11:36.635 --> 00:11:39.458
I oboje twierdzą, że daje to pewne wyniki,

00:11:39.484 --> 00:11:42.111
nie oszałamiające, ale bardzo potrzebne.

00:11:42.485 --> 00:11:45.267
Natomiast są problemy neuroetyczne.

00:11:45.293 --> 00:11:46.872
Czy tak rzeczywiście można?

00:11:46.898 --> 00:11:48.821
Porównuje się to do dopingu w sporcie.

00:11:48.860 --> 00:11:51.127
Moim zdaniem jest to coś zupełnie innego.

00:11:51.153 --> 00:11:52.560
W sporcie chcemy wiedzieć,

00:11:52.586 --> 00:11:54.798
czy jeśli ktoś jest równie dobry,
to zwycięży.

00:11:54.824 --> 00:11:56.275
A tu nie chodzi o rywalizację.

00:11:56.301 --> 00:12:00.066
Chcę, żeby grupa studentów szybciej
nauczyła się na przykład języka obcego.

00:12:00.085 --> 00:12:04.639
To dlaczego oni nie mają brać
czegoś, dzięki czemu uczą się szybciej.

00:12:04.640 --> 00:12:06.452
(Brawa)

00:12:06.492 --> 00:12:12.372
Gorzej jest z sesjami egzaminacyjnymi,
jeśli jest to egzamin konkursowy.

00:12:12.404 --> 00:12:15.161
Czy można to uważać za doping?

00:12:16.484 --> 00:12:18.579
To jest bardzo ładne.

00:12:18.605 --> 00:12:23.452
Pisze tu "Dasz sobie radę w każdej pracy,

00:12:23.478 --> 00:12:26.917
w której nie będzie testowania moczu".

00:12:26.956 --> 00:12:29.695
Bo jak będzie,
to te środki wyjdą w badaniu.

00:12:29.804 --> 00:12:33.515
Wydaje mi się, że nie unikniemy
stosowania tych leków.

00:12:33.541 --> 00:12:37.293
Ale nie można przesadzać
i należy to stosować z rozsądkiem.

00:12:37.514 --> 00:12:40.766
Patrząc na przyszłe technologie,
mamy jeszcze dużo do zrobienia.

00:12:40.790 --> 00:12:44.513
Będą pewne celowane terapie genowe,
przezczaszkowa stymulacja magnetyczna.

00:12:44.585 --> 00:12:47.578
Interfejsy pomiędzy mózgiem a komputerem.

00:12:47.621 --> 00:12:50.922
Implantowane neurochipy,
protezy hipokampa.

00:12:50.970 --> 00:12:51.978
I nowe leki.

00:12:51.979 --> 00:12:56.120
Jeszcze chciałem powiedzieć,
co mówią na ten temat eksperci.

00:12:56.191 --> 00:13:02.430
Nora Volkow, szefowa NIDA,
organizacji do zwalczania narkotyków.

00:13:02.621 --> 00:13:06.007
Powinna być bardzo przeciw, ale twierdzi,
że jeśli uda się stworzyć lek,

00:13:06.031 --> 00:13:10.282
który nie będzie miał efektów ubocznych,
to nie widzi powodu, żeby go zabronić.

00:13:10.335 --> 00:13:12.630
Mózg ludzki doszedł
do takiego stopnia ewolucji,

00:13:12.656 --> 00:13:15.357
że w ten sposób sam
może tę ewolucję poprawiać.

00:13:15.395 --> 00:13:20.977
David Nutt, kontrowersyjna postać,
wyrzucony z Brytyjskiej Rady Narkotykowej,

00:13:21.080 --> 00:13:27.349
kiedy powiedział, że 30-krotnie częstsze
są wypadki w sporcie jeździeckim

00:13:27.381 --> 00:13:29.070
niż po zażywaniu ecstasy,

00:13:29.071 --> 00:13:30.772
dlatego go wyrzucono.

00:13:30.826 --> 00:13:36.189
On twierdzi, że odkrycie tych wspomagaczy
jest kamieniem milowym w ewolucji.

00:13:36.519 --> 00:13:43.402
Nie musimy już polegać
na losowej historii z genami.

00:13:43.522 --> 00:13:47.112
Oto moja skromna opinia.

00:13:47.138 --> 00:13:49.987
Sądzę, że przeciw używaniu
tych środków farmakologicznych

00:13:50.026 --> 00:13:51.244
do usprawniania umysłu

00:13:51.292 --> 00:13:55.343
protestują zażarcie ludzie tak głupi,
którym naprawdę już nic nie pomoże.

00:13:55.344 --> 00:13:56.344
(Śmiech)

00:13:56.370 --> 00:13:59.409
(Brawa)

00:14:02.647 --> 00:14:09.075
Sama chemia nie wystarczy do sukcesu,
ale może nam bardzo pomóc.

00:14:09.696 --> 00:14:10.784
Dziękuję bardzo.

00:14:11.030 --> 00:14:14.030
(Brawa)