WEBVTT 00:00:03.660 --> 00:00:07.036 De 'moedigen en de strijdlustigen', zo noemden 00:00:07.036 --> 00:00:10.106 de Romeinen, de Grieken en de Germanen hen 00:00:10.146 --> 00:00:11.252 meer dan 2000 jaar geleden. 00:00:12.616 --> 00:00:17.227 De kelten waren een bevolkingsgroep die uit verschillende stammen bestond: 00:00:17.352 --> 00:00:22.372 Zenonen, Welshen of Galliërs. 00:00:24.617 --> 00:00:29.497 Voor de kelten de oorlog introkken, vroegen ze raad bij hun druïden. 00:00:30.066 --> 00:00:35.279 Maretakken en cultobjecten waren offers voor de goden 00:00:35.739 --> 00:00:40.459 Dan pas wierp de druïde zijn loten uit hout of brons. 00:00:45.719 --> 00:00:50.702 Uit het patroon van die takjes kon hij voorspellen of de 'veldtocht' goed of slecht zou aflopen. 00:00:55.982 --> 00:01:00.482 Hoe rijker een krijger, hoe kwaliteitsvoller zijn wapens. 00:01:01.116 --> 00:01:06.776 Adellijken droegen stootlansen, versierde schilden en helmen. 00:01:09.821 --> 00:01:13.341 Alleen de rijksten konden zich ijzeren zwaarden veroorloven. 00:01:15.465 --> 00:01:22.125 Voor de veldtocht smeerden de krijgers zich in met kalk om zo hun tegenstanders schrik aan te jagen. 00:01:22.195 --> 00:01:25.670 De kelten begonnen het gevecht met een luid gebrul. 00:01:25.720 --> 00:01:32.317 Het woord 'slogan' stamt uit deze tijd. Dit keltische woord betekende 'krijgsgeschreeuw'. 00:01:34.392 --> 00:01:39.452 Omwille van oorlog en bevolkingsgroei breidden de kelten hun leefgebied uit. 00:01:41.994 --> 00:01:45.794 800 v.Chr. wonen ze in Centraal-Europa. 00:01:46.168 --> 00:01:50.758 300 jaar later vind je ze ook al terug tot in Spanje en Engeland. 00:01:54.599 --> 00:01:58.309 In het noorden stootten ze op de Germanen. 00:01:58.348 --> 00:02:04.048 De rijkdom van het zuiden laat hen de Po-vlakte binnendringen en Rome bezetten. 00:02:08.093 --> 00:02:11.723 In de 3de eeuw v.Chr. veroveren ze ook stukken van Griekenland. 00:02:11.723 --> 00:02:15.973 Je vindt zelfs keltische nederzettingen in Klein-Azië. 00:02:18.212 --> 00:02:20.920 De kelten lieten niet veel bronnen na. 00:02:21.368 --> 00:02:24.728 Lange tijd wisten we enkel iets over hun leefwijze omdat 00:02:25.014 --> 00:02:29.274 Grieken en Romeinen hen vermelden op stenen inschriften en sculpturen. 00:02:37.421 --> 00:02:41.771 De Romeinen hadden waarschijnlijk schrik van de kelten. 00:02:47.283 --> 00:02:51.573 Hun sculpturen kunnen echter alleen een onvolledig beeld geven. 00:02:58.835 --> 00:03:05.601 In het Oostenrijkse Bad Durnberg graven archeologen sinds meer dan 40 jaren op in de hoop meer over de kelten te weten te komen. 00:03:05.601 --> 00:03:10.466 Hier is waarschijnlijk ooit een grote nederzetting geweest. 00:03:10.466 --> 00:03:16.115 Bij elk onderdeel van de nederzetting hoort een klein grafveld. 00:03:16.167 --> 00:03:20.357 Het geheel beslaat een oppervlakte van 2 km2 00:03:20.357 --> 00:03:24.878 zodat we letterlijk van de ene zone in het andere lopen. 00:03:24.878 --> 00:03:27.535 terwijl die verschillende zones niet noodzakelijk bij elkaar horen. 00:03:28.535 --> 00:03:31.235 Dat maakt het werk moeilijk, maar ook spannend. 00:03:31.420 --> 00:03:36.910 Met penselen en spatels werken de archeologen mm voor mm verder. 00:03:37.693 --> 00:03:42.633 Ze weten dat er in de graven vaak metalen juwelen te vinden zijn. 00:03:42.903 --> 00:03:47.693 De onderzoekers gebruiken dan ook een metaaldetector. 00:03:54.243 --> 00:03:58.433 De kelten geloofden in een leven na de dood. 00:03:58.465 --> 00:04:03.745 Daarom begroeven ze hun doden met juwelen en alledaagse gebruiksvoorwerpen 00:04:03.801 --> 00:04:07.931 die nuttig waren voor hun reis in de onderwereld. 00:04:14.303 --> 00:04:19.343 Als de metaaldetector aanslaat, weet nog niemand wat er onder de aarde ligt 00:04:19.343 --> 00:04:21.261 een spannend moment. 00:04:21.478 --> 00:04:25.578 De onderzoekers leggen het object voorzichtig bloot. 00:04:32.194 --> 00:04:36.724 Dit keer komt een eenvoudige bronzen ring tevoorschijn. 00:04:39.566 --> 00:04:46.676 Voor de onderzoekers een verdere steen in de mozaïek die een beter beeld van de kelten zal helpen vormen. 00:04:47.106 --> 00:04:51.285 Elke vondst, elk detail wordt minutieus in het archeologisch rapport opgetekend. 00:04:51.419 --> 00:04:53.619 Tijd, plaats en aardelaag. 00:05:01.628 --> 00:05:06.078 Intussen hebben de archeologen hier veel geleerd over de keltische begrafenisrituelen. 00:05:12.974 --> 00:05:15.834 Mannen kregen wapens mee. 00:05:15.866 --> 00:05:19.236 Zwaarden, bijlen en dolken en speren. 00:05:30.684 --> 00:05:35.144 Kookpotten en bestek vind je in graven voor mannen en vrouwen. 00:05:36.748 --> 00:05:41.168 Juwelen, zoals armbanden uit brons of glasparels wijzen dan weer eerder op een graf voor vrouwen. 00:05:46.254 --> 00:05:50.744 Vele keltische stammen moeten voor hun tijd zeer rijk geweest zijn. 00:05:53.406 --> 00:05:58.176 Durnberg kan je vergelijken met Halhelm. 00:05:58.176 --> 00:06:05.860 'Hall' betekent 'zout'. In deze regio was het zout erg belangrijk. 00:06:05.906 --> 00:06:13.510 Zout was al belangrijk in de prehistorie. Misschien wel belangrijker dan nu. 00:06:15.357 --> 00:06:19.527 Het witte goud was de sleutel van hun rijkdom. 00:06:19.541 --> 00:06:23.771 Al in 1200 v. Chr. groeven de kelten al zout op. 00:06:23.771 --> 00:06:29.351 Spaanders gemaakt uit harsrijk dennen- of larikshout verlichtten de duisternis maar spaarzaam. 00:06:30.651 --> 00:06:35.001 Het werk in de mijn was erg inspannend en gevaarlijk. 00:06:38.608 --> 00:06:42.138 Als werktuig gebruikten ze eenvoudige pikhouwelen. 00:06:42.246 --> 00:06:46.856 Aan de voorkant van een stok bevestigden ze een stuk metaal. 00:06:51.607 --> 00:06:56.137 De archeologen vonden groeven die tot meer dan 250m in de mijn leidden. 00:06:57.972 --> 00:07:02.492 Het hele gangenstelsel is meer dan 5 km geweest. 00:07:03.272 --> 00:07:07.752 De archeologen vermoedden dat werkploegen uit om en nabij 12 personen jarenlang hebben samengewerkt. 00:07:11.043 --> 00:07:15.503 In gevlochten manden droegen de mannen het witte goud naar buiten. 00:07:21.020 --> 00:07:25.790 Het meeste zout verkochten de kelten of ze verruilden het voor barnsteen, metaal of stof. 00:07:27.380 --> 00:07:31.190 Een klein deel gebruikten ze om voorraden aan te leggen. 00:07:31.240 --> 00:07:33.620 Ze kenden al de kunst van het pekelen. 00:07:34.868 --> 00:07:39.288 Dankzij het zout bleef het vlees van de jacht of de slacht beter bewaard. 00:07:44.354 --> 00:07:48.554 Stel je voor: je bent boer en je hebt in de herfst een grote veestapel 00:07:48.585 --> 00:07:57.885 dankzij de geboorten in de zomer. Het is je taak ervoor te zorgen dat die veestapel de winter doorkomt. 00:07:57.885 --> 00:08:03.793 Je moet dus slachten omdat je in de winter in de bergen te weinig gras hebt. 00:08:03.806 --> 00:08:07.267 Je hebt bijgevolg een grote vleesberg. 00:08:07.267 --> 00:08:12.436 Je kon deze vleesberg alleen maar bewaren als je zout had. 00:08:12.441 --> 00:08:20.161 Dit zout onttrok het water aan het vlees. Dat is het geheim van het zout. 00:08:22.666 --> 00:08:25.816 De archeologen vonden ook resten van stoffen. 00:08:25.816 --> 00:08:30.404 Dankzij deze resten konden ze een idee krijgen over de kleren van de kelten. 00:08:32.715 --> 00:08:36.985 De fijngewoven stoffen werden uit wol, linnen of hennep gemaakt. 00:08:43.113 --> 00:08:47.343 Een soort veiligheidsspeld, een fibula, hield de stoffen te samen. 00:08:48.989 --> 00:08:53.089 Juwelen, zoals deze, uit barnsteen waren alleen voor welstellende vrouwen. 00:08:53.146 --> 00:08:57.496 De tussenstukken zijn uit been. 00:09:04.514 --> 00:09:08.914 De kelten stonden bekend omwille van hun feesten. 00:09:08.966 --> 00:09:10.899 De feesten waren een soort van ritueel. 00:09:10.899 --> 00:09:14.530 Ze zorgden voor de samenhang tussen de verschillende stammen. 00:09:14.530 --> 00:09:17.619 Men at vlees, bonen en brood. 00:09:17.655 --> 00:09:21.855 De clanleiders boden ook veel alcohol aan. 00:09:23.939 --> 00:09:28.209 Als teken van hun verbondenheid dronken de kelten samen uit één schotel. 00:09:28.223 --> 00:09:32.039 Meestal dronken ze zelfgebrouwde mede (honingwijn). 00:09:32.039 --> 00:09:35.246 Soms dronken ze ook geruilde wijn uit het zuiden. 00:09:35.246 --> 00:09:39.356 Dat de kelten graag en veel dronken vind je bij vele antieke auteurs terug. 00:09:39.356 --> 00:09:44.326 Soms duurden deze feesten meerdere dagen. Er is zelfs een verhaal bekend waarin 00:09:44.326 --> 00:09:48.963 dat een rijke kelt in Klein-Azië zijn stamgenoten voor een heel jaar liet feestvieren. 00:09:50.410 --> 00:09:54.580 De feesten hielden pas op als iedereen stomdronken was. 00:09:59.065 --> 00:10:02.535 De druïden waren ook tot bijzondere dingen in staat. 00:10:04.969 --> 00:10:06.255 Hier zie je chirurgische materialen. 00:10:06.255 --> 00:10:09.519 Zij tonen wat een goede dokters de druïden al waren. 00:10:11.245 --> 00:10:14.885 Als er een kopkwetsuur was met een onderliggende zwelling 00:10:14.927 --> 00:10:19.877 zorgden de vensters in het schedeldak ervoor dat de druk op de hersenen verminderde. 00:10:20.723 --> 00:10:22.259 Op die plekken, waar die druk was, 00:10:22.259 --> 00:10:27.994 hebben ze de schedelhuid opengesneden 00:10:27.994 --> 00:10:30.141 dat was waarschijnlijk het pijnlijkste. 00:10:30.141 --> 00:10:32.969 want de schedel zelf heeft geen pijngevoel. 00:10:32.969 --> 00:10:36.409 de druïde nam vervolgens een cirkelboor 00:10:36.409 --> 00:10:39.779 hiermee markeerde hij het probleemgebied 00:10:39.818 --> 00:10:43.268 dan boorde hij met een ander soort boor een gat in de schedel. 00:10:43.268 --> 00:10:45.511 het schedelbeen nam hij dan eruit 00:10:45.511 --> 00:10:47.934 en zo had hij toegang tot de hersenen. 00:10:50.718 --> 00:10:54.388 Onderzoek van de schedels uit de graven 00:10:54.393 --> 00:10:57.725 leert dat de helft van de geopereerden de operatie overleefde 00:10:57.725 --> 00:10:59.713 ook al was het niet lang. 00:10:59.713 --> 00:11:02.826 Dat is opmerkelijk voor die tijd. 00:11:02.826 --> 00:11:07.216 De ingreep die uren of misschien wel dagen duurde, zullen zeker erg pijnlijk geweest zijn. 00:11:07.216 --> 00:11:11.238 Waarschijnlijk gebruikten ze planten als verdovingsmiddel. 00:11:11.238 --> 00:11:15.572 Papaver was al lang bekend. 00:11:16.964 --> 00:11:19.031 De ondergang van de keltische cultuur 00:11:19.031 --> 00:11:22.306 begon in de eerste eeuw n.C. 00:11:22.306 --> 00:11:26.366 Historici gaan ervan uit dat de Romeinse troepen o.l.v. Julius Caesar 00:11:26.366 --> 00:11:28.832 3 miljoen kelten gedood hebben. 00:11:28.832 --> 00:11:31.619 Ondanks deze cijfers zijn ze nooit helemaal verdwenen. 00:11:31.619 --> 00:11:35.241 In veel Europeanen vloeit er nog altijd keltisch bloed.