1 00:00:03,660 --> 00:00:07,036 De 'moedigen en de strijdlustigen', zo noemden 2 00:00:07,036 --> 00:00:10,106 de Romeinen, de Grieken en de Germanen hen 3 00:00:10,146 --> 00:00:11,252 meer dan 2000 jaar geleden. 4 00:00:12,616 --> 00:00:17,227 De kelten waren een bevolkingsgroep die uit verschillende stammen bestond: 5 00:00:17,352 --> 00:00:22,372 Zenonen, Welshen of Galliërs. 6 00:00:24,617 --> 00:00:29,497 Voor de kelten de oorlog introkken, vroegen ze raad bij hun druïden. 7 00:00:30,066 --> 00:00:35,279 Maretakken en cultobjecten waren offers voor de goden 8 00:00:35,739 --> 00:00:40,459 Dan pas wierp de druïde zijn loten uit hout of brons. 9 00:00:45,719 --> 00:00:50,702 Uit het patroon van die takjes kon hij voorspellen of de 'veldtocht' goed of slecht zou aflopen. 10 00:00:55,982 --> 00:01:00,482 Hoe rijker een krijger, hoe kwaliteitsvoller zijn wapens. 11 00:01:01,116 --> 00:01:06,776 Adellijken droegen stootlansen, versierde schilden en helmen. 12 00:01:09,821 --> 00:01:13,341 Alleen de rijksten konden zich ijzeren zwaarden veroorloven. 13 00:01:15,465 --> 00:01:22,125 Voor de veldtocht smeerden de krijgers zich in met kalk om zo hun tegenstanders schrik aan te jagen. 14 00:01:22,195 --> 00:01:25,670 De kelten begonnen het gevecht met een luid gebrul. 15 00:01:25,720 --> 00:01:32,317 Het woord 'slogan' stamt uit deze tijd. Dit keltische woord betekende 'krijgsgeschreeuw'. 16 00:01:34,392 --> 00:01:39,452 Omwille van oorlog en bevolkingsgroei breidden de kelten hun leefgebied uit. 17 00:01:41,994 --> 00:01:45,794 800 v.Chr. wonen ze in Centraal-Europa. 18 00:01:46,168 --> 00:01:50,758 300 jaar later vind je ze ook al terug tot in Spanje en Engeland. 19 00:01:54,599 --> 00:01:58,309 In het noorden stootten ze op de Germanen. 20 00:01:58,348 --> 00:02:04,048 De rijkdom van het zuiden laat hen de Po-vlakte binnendringen en Rome bezetten. 21 00:02:08,093 --> 00:02:11,723 In de 3de eeuw v.Chr. veroveren ze ook stukken van Griekenland. 22 00:02:11,723 --> 00:02:15,973 Je vindt zelfs keltische nederzettingen in Klein-Azië. 23 00:02:18,212 --> 00:02:20,920 De kelten lieten niet veel bronnen na. 24 00:02:21,368 --> 00:02:24,728 Lange tijd wisten we enkel iets over hun leefwijze omdat 25 00:02:25,014 --> 00:02:29,274 Grieken en Romeinen hen vermelden op stenen inschriften en sculpturen. 26 00:02:37,421 --> 00:02:41,771 De Romeinen hadden waarschijnlijk schrik van de kelten. 27 00:02:47,283 --> 00:02:51,573 Hun sculpturen kunnen echter alleen een onvolledig beeld geven. 28 00:02:58,835 --> 00:03:05,601 In het Oostenrijkse Bad Durnberg graven archeologen sinds meer dan 40 jaren op in de hoop meer over de kelten te weten te komen. 29 00:03:05,601 --> 00:03:10,466 Hier is waarschijnlijk ooit een grote nederzetting geweest. 30 00:03:10,466 --> 00:03:16,115 Bij elk onderdeel van de nederzetting hoort een klein grafveld. 31 00:03:16,167 --> 00:03:20,357 Het geheel beslaat een oppervlakte van 2 km2 32 00:03:20,357 --> 00:03:24,878 zodat we letterlijk van de ene zone in het andere lopen. 33 00:03:24,878 --> 00:03:27,535 terwijl die verschillende zones niet noodzakelijk bij elkaar horen. 34 00:03:28,535 --> 00:03:31,235 Dat maakt het werk moeilijk, maar ook spannend. 35 00:03:31,420 --> 00:03:36,910 Met penselen en spatels werken de archeologen mm voor mm verder. 36 00:03:37,693 --> 00:03:42,633 Ze weten dat er in de graven vaak metalen juwelen te vinden zijn. 37 00:03:42,903 --> 00:03:47,693 De onderzoekers gebruiken dan ook een metaaldetector. 38 00:03:54,243 --> 00:03:58,433 De kelten geloofden in een leven na de dood. 39 00:03:58,465 --> 00:04:03,745 Daarom begroeven ze hun doden met juwelen en alledaagse gebruiksvoorwerpen 40 00:04:03,801 --> 00:04:07,931 die nuttig waren voor hun reis in de onderwereld. 41 00:04:14,303 --> 00:04:19,343 Als de metaaldetector aanslaat, weet nog niemand wat er onder de aarde ligt 42 00:04:19,343 --> 00:04:21,261 een spannend moment. 43 00:04:21,478 --> 00:04:25,578 De onderzoekers leggen het object voorzichtig bloot. 44 00:04:32,194 --> 00:04:36,724 Dit keer komt een eenvoudige bronzen ring tevoorschijn. 45 00:04:39,566 --> 00:04:46,676 Voor de onderzoekers een verdere steen in de mozaïek die een beter beeld van de kelten zal helpen vormen. 46 00:04:47,106 --> 00:04:51,285 Elke vondst, elk detail wordt minutieus in het archeologisch rapport opgetekend. 47 00:04:51,419 --> 00:04:53,619 Tijd, plaats en aardelaag. 48 00:05:01,628 --> 00:05:06,078 Intussen hebben de archeologen hier veel geleerd over de keltische begrafenisrituelen. 49 00:05:12,974 --> 00:05:15,834 Mannen kregen wapens mee. 50 00:05:15,866 --> 00:05:19,236 Zwaarden, bijlen en dolken en speren. 51 00:05:30,684 --> 00:05:35,144 Kookpotten en bestek vind je in graven voor mannen en vrouwen. 52 00:05:36,748 --> 00:05:41,168 Juwelen, zoals armbanden uit brons of glasparels wijzen dan weer eerder op een graf voor vrouwen. 53 00:05:46,254 --> 00:05:50,744 Vele keltische stammen moeten voor hun tijd zeer rijk geweest zijn. 54 00:05:53,406 --> 00:05:58,176 Durnberg kan je vergelijken met Halhelm. 55 00:05:58,176 --> 00:06:05,860 'Hall' betekent 'zout'. In deze regio was het zout erg belangrijk. 56 00:06:05,906 --> 00:06:13,510 Zout was al belangrijk in de prehistorie. Misschien wel belangrijker dan nu. 57 00:06:15,357 --> 00:06:19,527 Het witte goud was de sleutel van hun rijkdom. 58 00:06:19,541 --> 00:06:23,771 Al in 1200 v. Chr. groeven de kelten al zout op. 59 00:06:23,771 --> 00:06:29,351 Spaanders gemaakt uit harsrijk dennen- of larikshout verlichtten de duisternis maar spaarzaam. 60 00:06:30,651 --> 00:06:35,001 Het werk in de mijn was erg inspannend en gevaarlijk. 61 00:06:38,608 --> 00:06:42,138 Als werktuig gebruikten ze eenvoudige pikhouwelen. 62 00:06:42,246 --> 00:06:46,856 Aan de voorkant van een stok bevestigden ze een stuk metaal. 63 00:06:51,607 --> 00:06:56,137 De archeologen vonden groeven die tot meer dan 250m in de mijn leidden. 64 00:06:57,972 --> 00:07:02,492 Het hele gangenstelsel is meer dan 5 km geweest. 65 00:07:03,272 --> 00:07:07,752 De archeologen vermoedden dat werkploegen uit om en nabij 12 personen jarenlang hebben samengewerkt. 66 00:07:11,043 --> 00:07:15,503 In gevlochten manden droegen de mannen het witte goud naar buiten. 67 00:07:21,020 --> 00:07:25,790 Het meeste zout verkochten de kelten of ze verruilden het voor barnsteen, metaal of stof. 68 00:07:27,380 --> 00:07:31,190 Een klein deel gebruikten ze om voorraden aan te leggen. 69 00:07:31,240 --> 00:07:33,620 Ze kenden al de kunst van het pekelen. 70 00:07:34,868 --> 00:07:39,288 Dankzij het zout bleef het vlees van de jacht of de slacht beter bewaard. 71 00:07:44,354 --> 00:07:48,554 Stel je voor: je bent boer en je hebt in de herfst een grote veestapel 72 00:07:48,585 --> 00:07:57,885 dankzij de geboorten in de zomer. Het is je taak ervoor te zorgen dat die veestapel de winter doorkomt. 73 00:07:57,885 --> 00:08:03,793 Je moet dus slachten omdat je in de winter in de bergen te weinig gras hebt. 74 00:08:03,806 --> 00:08:07,267 Je hebt bijgevolg een grote vleesberg. 75 00:08:07,267 --> 00:08:12,436 Je kon deze vleesberg alleen maar bewaren als je zout had. 76 00:08:12,441 --> 00:08:20,161 Dit zout onttrok het water aan het vlees. Dat is het geheim van het zout. 77 00:08:22,666 --> 00:08:25,816 De archeologen vonden ook resten van stoffen. 78 00:08:25,816 --> 00:08:30,404 Dankzij deze resten konden ze een idee krijgen over de kleren van de kelten. 79 00:08:32,715 --> 00:08:36,985 De fijngewoven stoffen werden uit wol, linnen of hennep gemaakt. 80 00:08:43,113 --> 00:08:47,343 Een soort veiligheidsspeld, een fibula, hield de stoffen te samen. 81 00:08:48,989 --> 00:08:53,089 Juwelen, zoals deze, uit barnsteen waren alleen voor welstellende vrouwen. 82 00:08:53,146 --> 00:08:57,496 De tussenstukken zijn uit been. 83 00:09:04,514 --> 00:09:08,914 De kelten stonden bekend omwille van hun feesten. 84 00:09:08,966 --> 00:09:10,899 De feesten waren een soort van ritueel. 85 00:09:10,899 --> 00:09:14,530 Ze zorgden voor de samenhang tussen de verschillende stammen. 86 00:09:14,530 --> 00:09:17,619 Men at vlees, bonen en brood. 87 00:09:17,655 --> 00:09:21,855 De clanleiders boden ook veel alcohol aan. 88 00:09:23,939 --> 00:09:28,209 Als teken van hun verbondenheid dronken de kelten samen uit één schotel. 89 00:09:28,223 --> 00:09:32,039 Meestal dronken ze zelfgebrouwde mede (honingwijn). 90 00:09:32,039 --> 00:09:35,246 Soms dronken ze ook geruilde wijn uit het zuiden. 91 00:09:35,246 --> 00:09:39,356 Dat de kelten graag en veel dronken vind je bij vele antieke auteurs terug. 92 00:09:39,356 --> 00:09:44,326 Soms duurden deze feesten meerdere dagen. Er is zelfs een verhaal bekend waarin 93 00:09:44,326 --> 00:09:48,963 dat een rijke kelt in Klein-Azië zijn stamgenoten voor een heel jaar liet feestvieren. 94 00:09:50,410 --> 00:09:54,580 De feesten hielden pas op als iedereen stomdronken was. 95 00:09:59,065 --> 00:10:02,535 De druïden waren ook tot bijzondere dingen in staat. 96 00:10:04,969 --> 00:10:06,255 Hier zie je chirurgische materialen. 97 00:10:06,255 --> 00:10:09,519 Zij tonen wat een goede dokters de druïden al waren. 98 00:10:11,245 --> 00:10:14,885 Als er een kopkwetsuur was met een onderliggende zwelling 99 00:10:14,927 --> 00:10:19,877 zorgden de vensters in het schedeldak ervoor dat de druk op de hersenen verminderde. 100 00:10:20,723 --> 00:10:22,259 Op die plekken, waar die druk was, 101 00:10:22,259 --> 00:10:27,994 hebben ze de schedelhuid opengesneden 102 00:10:27,994 --> 00:10:30,141 dat was waarschijnlijk het pijnlijkste. 103 00:10:30,141 --> 00:10:32,969 want de schedel zelf heeft geen pijngevoel. 104 00:10:32,969 --> 00:10:36,409 de druïde nam vervolgens een cirkelboor 105 00:10:36,409 --> 00:10:39,779 hiermee markeerde hij het probleemgebied 106 00:10:39,818 --> 00:10:43,268 dan boorde hij met een ander soort boor een gat in de schedel. 107 00:10:43,268 --> 00:10:45,511 het schedelbeen nam hij dan eruit 108 00:10:45,511 --> 00:10:47,934 en zo had hij toegang tot de hersenen. 109 00:10:50,718 --> 00:10:54,388 Onderzoek van de schedels uit de graven 110 00:10:54,393 --> 00:10:57,725 leert dat de helft van de geopereerden de operatie overleefde 111 00:10:57,725 --> 00:10:59,713 ook al was het niet lang. 112 00:10:59,713 --> 00:11:02,826 Dat is opmerkelijk voor die tijd. 113 00:11:02,826 --> 00:11:07,216 De ingreep die uren of misschien wel dagen duurde, zullen zeker erg pijnlijk geweest zijn. 114 00:11:07,216 --> 00:11:11,238 Waarschijnlijk gebruikten ze planten als verdovingsmiddel. 115 00:11:11,238 --> 00:11:15,572 Papaver was al lang bekend. 116 00:11:16,964 --> 00:11:19,031 De ondergang van de keltische cultuur 117 00:11:19,031 --> 00:11:22,306 begon in de eerste eeuw n.C. 118 00:11:22,306 --> 00:11:26,366 Historici gaan ervan uit dat de Romeinse troepen o.l.v. Julius Caesar 119 00:11:26,366 --> 00:11:28,832 3 miljoen kelten gedood hebben. 120 00:11:28,832 --> 00:11:31,619 Ondanks deze cijfers zijn ze nooit helemaal verdwenen. 121 00:11:31,619 --> 00:11:35,241 In veel Europeanen vloeit er nog altijd keltisch bloed.