0:00:03.660,0:00:07.036
De 'moedigen en de strijdlustigen', zo noemden

0:00:07.036,0:00:10.106
de Romeinen, de Grieken en de Germanen hen

0:00:10.146,0:00:11.252
meer dan 2000 jaar geleden.

0:00:12.616,0:00:17.227
De kelten waren een bevolkingsgroep die uit verschillende stammen bestond:

0:00:17.352,0:00:22.372
Zenonen, Welshen of Galliërs.

0:00:24.617,0:00:29.497
Voor de kelten de oorlog introkken, vroegen ze raad bij hun druïden.

0:00:30.066,0:00:35.279
Maretakken en cultobjecten waren offers voor de goden

0:00:35.739,0:00:40.459
Dan pas wierp de druïde zijn loten uit hout of brons.

0:00:45.719,0:00:50.702
Uit het patroon van die takjes kon hij voorspellen of de 'veldtocht' goed of slecht zou aflopen.

0:00:55.982,0:01:00.482
Hoe rijker een krijger, hoe kwaliteitsvoller zijn wapens.

0:01:01.116,0:01:06.776
Adellijken droegen stootlansen, versierde schilden en helmen.

0:01:09.821,0:01:13.341
Alleen de rijksten konden zich ijzeren zwaarden veroorloven.

0:01:15.465,0:01:22.125
Voor de veldtocht smeerden de krijgers zich in met kalk om zo hun tegenstanders schrik aan te jagen.

0:01:22.195,0:01:25.670
De kelten begonnen het gevecht met een luid gebrul.

0:01:25.720,0:01:32.317
Het woord 'slogan' stamt uit deze tijd. Dit keltische woord betekende 'krijgsgeschreeuw'.

0:01:34.392,0:01:39.452
Omwille van oorlog en bevolkingsgroei breidden de kelten hun leefgebied uit.

0:01:41.994,0:01:45.794
800 v.Chr. wonen ze in Centraal-Europa.

0:01:46.168,0:01:50.758
300 jaar later vind je ze ook al terug tot in Spanje en Engeland.

0:01:54.599,0:01:58.309
In het noorden stootten ze op de Germanen.

0:01:58.348,0:02:04.048
De rijkdom van het zuiden laat hen de Po-vlakte binnendringen en Rome bezetten.

0:02:08.093,0:02:11.723
In de 3de eeuw v.Chr. veroveren ze ook stukken van Griekenland.

0:02:11.723,0:02:15.973
Je vindt zelfs keltische nederzettingen in Klein-Azië.

0:02:18.212,0:02:20.920
De kelten lieten niet veel bronnen na.

0:02:21.368,0:02:24.728
Lange tijd wisten we enkel iets over hun leefwijze omdat

0:02:25.014,0:02:29.274
Grieken en Romeinen hen vermelden op stenen inschriften en sculpturen.

0:02:37.421,0:02:41.771
De Romeinen hadden waarschijnlijk schrik van de kelten.

0:02:47.283,0:02:51.573
Hun sculpturen kunnen echter alleen een onvolledig beeld geven.

0:02:58.835,0:03:05.601
In het Oostenrijkse Bad Durnberg graven archeologen sinds meer dan 40 jaren op in de hoop meer over de kelten te weten te komen.

0:03:05.601,0:03:10.466
Hier is waarschijnlijk ooit een grote nederzetting geweest.

0:03:10.466,0:03:16.115
Bij elk onderdeel van de nederzetting hoort een klein grafveld.

0:03:16.167,0:03:20.357
Het geheel beslaat een oppervlakte van 2 km2

0:03:20.357,0:03:24.878
zodat we letterlijk van de ene zone in het andere lopen.

0:03:24.878,0:03:27.535
terwijl die verschillende zones niet noodzakelijk bij elkaar horen.

0:03:28.535,0:03:31.235
Dat maakt het werk moeilijk, maar ook spannend.

0:03:31.420,0:03:36.910
Met penselen en spatels werken de archeologen mm voor mm verder.

0:03:37.693,0:03:42.633
Ze weten dat er in de graven vaak metalen juwelen te vinden zijn.

0:03:42.903,0:03:47.693
De onderzoekers gebruiken dan ook een metaaldetector.

0:03:54.243,0:03:58.433
De kelten geloofden in een leven na de dood.

0:03:58.465,0:04:03.745
Daarom begroeven ze hun doden met juwelen en alledaagse gebruiksvoorwerpen

0:04:03.801,0:04:07.931
die nuttig waren voor hun reis in de onderwereld.

0:04:14.303,0:04:19.343
Als de metaaldetector aanslaat, weet nog niemand wat er onder de aarde ligt

0:04:19.343,0:04:21.261
een spannend moment.

0:04:21.478,0:04:25.578
De onderzoekers leggen het object voorzichtig bloot.

0:04:32.194,0:04:36.724
Dit keer komt een eenvoudige bronzen ring tevoorschijn.

0:04:39.566,0:04:46.676
Voor de onderzoekers een verdere steen in de mozaïek die een beter beeld van de kelten zal helpen vormen.

0:04:47.106,0:04:51.285
Elke vondst, elk detail wordt minutieus in het archeologisch rapport opgetekend.

0:04:51.419,0:04:53.619
Tijd, plaats en aardelaag.

0:05:01.628,0:05:06.078
Intussen hebben de archeologen hier veel geleerd over de keltische begrafenisrituelen.

0:05:12.974,0:05:15.834
Mannen kregen wapens mee.

0:05:15.866,0:05:19.236
Zwaarden, bijlen en dolken en speren.

0:05:30.684,0:05:35.144
Kookpotten en bestek vind je in graven voor mannen en vrouwen.

0:05:36.748,0:05:41.168
Juwelen, zoals armbanden uit brons of glasparels wijzen dan weer eerder op een graf voor vrouwen.

0:05:46.254,0:05:50.744
Vele keltische stammen moeten voor hun tijd zeer rijk geweest zijn.

0:05:53.406,0:05:58.176
Durnberg kan je vergelijken met Halhelm.

0:05:58.176,0:06:05.860
'Hall' betekent 'zout'. In deze regio was het zout erg belangrijk.

0:06:05.906,0:06:13.510
Zout was al belangrijk in de prehistorie. Misschien wel belangrijker dan nu.

0:06:15.357,0:06:19.527
Het witte goud was de sleutel van hun rijkdom.

0:06:19.541,0:06:23.771
Al in 1200 v. Chr. groeven de kelten al zout op.

0:06:23.771,0:06:29.351
Spaanders gemaakt uit harsrijk dennen- of larikshout verlichtten de duisternis maar spaarzaam.

0:06:30.651,0:06:35.001
Het werk in de mijn was erg inspannend en gevaarlijk.

0:06:38.608,0:06:42.138
Als werktuig gebruikten ze eenvoudige pikhouwelen.

0:06:42.246,0:06:46.856
Aan de voorkant van een stok bevestigden ze een stuk metaal.

0:06:51.607,0:06:56.137
De archeologen vonden groeven die tot meer dan 250m in de mijn leidden.

0:06:57.972,0:07:02.492
Het hele gangenstelsel is meer dan 5 km geweest.

0:07:03.272,0:07:07.752
De archeologen vermoedden dat werkploegen uit om en nabij 12 personen jarenlang hebben samengewerkt.

0:07:11.043,0:07:15.503
In gevlochten manden droegen de mannen het witte goud naar buiten.

0:07:21.020,0:07:25.790
Het meeste zout verkochten de kelten of ze verruilden het voor barnsteen, metaal of stof.

0:07:27.380,0:07:31.190
Een klein deel gebruikten ze om voorraden aan te leggen.

0:07:31.240,0:07:33.620
Ze kenden al de kunst van het pekelen.

0:07:34.868,0:07:39.288
Dankzij het zout bleef het vlees van de jacht of de slacht beter bewaard.

0:07:44.354,0:07:48.554
Stel je voor: je bent boer en je hebt in de herfst een grote veestapel

0:07:48.585,0:07:57.885
dankzij de geboorten in de zomer. Het is je taak ervoor te zorgen dat die veestapel de winter doorkomt.

0:07:57.885,0:08:03.793
Je moet dus slachten omdat je in de winter in de bergen te weinig gras hebt.

0:08:03.806,0:08:07.267
Je hebt bijgevolg een grote vleesberg.

0:08:07.267,0:08:12.436
Je kon deze vleesberg alleen maar bewaren als je zout had.

0:08:12.441,0:08:20.161
Dit zout onttrok het water aan het vlees. Dat is het geheim van het zout.

0:08:22.666,0:08:25.816
De archeologen vonden ook resten van stoffen.

0:08:25.816,0:08:30.404
Dankzij deze resten konden ze een idee krijgen over de kleren van de kelten.

0:08:32.715,0:08:36.985
De fijngewoven stoffen werden uit wol, linnen of hennep gemaakt.

0:08:43.113,0:08:47.343
Een soort veiligheidsspeld, een fibula, hield de stoffen te samen.

0:08:48.989,0:08:53.089
Juwelen, zoals deze, uit barnsteen waren alleen voor welstellende vrouwen.

0:08:53.146,0:08:57.496
De tussenstukken zijn uit been.

0:09:04.514,0:09:08.914
De kelten stonden bekend omwille van hun feesten.

0:09:08.966,0:09:10.899
De feesten waren een soort van ritueel.

0:09:10.899,0:09:14.530
Ze zorgden voor de samenhang tussen de verschillende stammen.

0:09:14.530,0:09:17.619
Men at vlees, bonen en brood.

0:09:17.655,0:09:21.855
De clanleiders boden ook veel alcohol aan.

0:09:23.939,0:09:28.209
Als teken van hun verbondenheid dronken de kelten samen uit één schotel.

0:09:28.223,0:09:32.039
Meestal dronken ze zelfgebrouwde mede (honingwijn).

0:09:32.039,0:09:35.246
Soms dronken ze ook geruilde wijn uit het zuiden.

0:09:35.246,0:09:39.356
Dat de kelten graag en veel dronken vind je bij vele antieke auteurs terug.

0:09:39.356,0:09:44.326
Soms duurden deze feesten meerdere dagen. Er is zelfs een verhaal bekend waarin

0:09:44.326,0:09:48.963
dat een rijke kelt in Klein-Azië zijn stamgenoten voor een heel jaar liet feestvieren.

0:09:50.410,0:09:54.580
De feesten hielden pas op als iedereen stomdronken was.

0:09:59.065,0:10:02.535
De druïden waren ook tot bijzondere dingen in staat.

0:10:04.969,0:10:06.255
Hier zie je chirurgische materialen.

0:10:06.255,0:10:09.519
Zij tonen wat een goede dokters de druïden al waren.

0:10:11.245,0:10:14.885
Als er een kopkwetsuur was met een onderliggende zwelling

0:10:14.927,0:10:19.877
zorgden de vensters in het schedeldak ervoor dat de druk op de hersenen verminderde.

0:10:20.723,0:10:22.259
Op die plekken, waar die druk was,

0:10:22.259,0:10:27.994
hebben ze de schedelhuid opengesneden

0:10:27.994,0:10:30.141
dat was waarschijnlijk het pijnlijkste.

0:10:30.141,0:10:32.969
want de schedel zelf heeft geen pijngevoel.

0:10:32.969,0:10:36.409
de druïde nam vervolgens een cirkelboor

0:10:36.409,0:10:39.779
hiermee markeerde hij het probleemgebied

0:10:39.818,0:10:43.268
dan boorde hij met een ander soort boor een gat in de schedel.

0:10:43.268,0:10:45.511
het schedelbeen nam hij dan eruit

0:10:45.511,0:10:47.934
en zo had hij toegang tot de hersenen.

0:10:50.718,0:10:54.388
Onderzoek van de schedels uit de graven

0:10:54.393,0:10:57.725
leert dat de helft van de geopereerden de operatie overleefde

0:10:57.725,0:10:59.713
ook al was het niet lang.

0:10:59.713,0:11:02.826
Dat is opmerkelijk voor die tijd.

0:11:02.826,0:11:07.216
De ingreep die uren of misschien wel dagen duurde, zullen zeker erg pijnlijk geweest zijn.

0:11:07.216,0:11:11.238
Waarschijnlijk gebruikten ze planten als verdovingsmiddel.

0:11:11.238,0:11:15.572
Papaver was al lang bekend.

0:11:16.964,0:11:19.031
De ondergang van de keltische cultuur

0:11:19.031,0:11:22.306
begon in de eerste eeuw n.C.

0:11:22.306,0:11:26.366
Historici gaan ervan uit dat de Romeinse troepen o.l.v. Julius Caesar

0:11:26.366,0:11:28.832
3 miljoen kelten gedood hebben.

0:11:28.832,0:11:31.619
Ondanks deze cijfers zijn ze nooit helemaal verdwenen.

0:11:31.619,0:11:35.241
In veel Europeanen vloeit er nog altijd keltisch bloed.