1
00:00:00,120 --> 00:00:03,189
(geri sayım: 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1)

2
00:00:03,249 --> 00:00:07,950
İnternet
Paketler, Yönlendirme ve Güvenilirlik

3
00:00:07,950 --> 00:00:12,920
Merhaba, ismim Lynn Root. Spotify'da
yazılım mühendisiyim. İnternetin

4
00:00:12,920 --> 00:00:17,327
güvenilirliğini çoğu zaman sorgulamadan
kabul ettiğimi ilk ben itiraf edeceğim.

5
00:00:17,910 --> 00:00:23,170
İnternette dolaşan bilgi yoğunluğuna
inanamazsınız. Ama her bir veri parçasının

6
00:00:23,170 --> 00:00:26,360
size güvenilir biçimde ulaşması
nasıl mümkün?

7
00:00:26,360 --> 00:00:28,800
Diyelim ki
Spotify'da bir şarkı çalacaksınız.

8
00:00:28,800 --> 00:00:32,232
Bilgisayarınız doğrudan Spotify
sunucularına bağlanıyor ve Spotify

9
00:00:32,232 --> 00:00:35,532
şarkıyı size doğrudan, paylaşımsız
bir hattan gönderiyor gibi görünür.

10
00:00:35,532 --> 00:00:38,380
Aslında, internet böyle çalışmaz.

11
00:00:38,960 --> 00:00:42,150
İnternet doğrudan, paylaşımsız
bağlantılardan oluşsaydı bir şeyleri

12
00:00:42,150 --> 00:00:45,985
milyonlarca kullanıcı katılırken
çalıştırmaya devam etmek imkansız olurdu.

13
00:00:45,985 --> 00:00:49,876
Çünkü her bir telin ve bilgisayarın
her daim çalışacağının garantisi yok.

14
00:00:49,876 --> 00:00:54,697
Bunun yerine, veri internet üzerinde
daha az doğrudan bir şekilde gezer.

15
00:00:54,697 --> 00:01:01,080
Uzun yıllar önce, 1970'lerin başında,
ortağım Bob Kahn ile

16
00:01:01,080 --> 00:01:04,370
şimdi internet dediğimiz şeyin
tasarımı üzerine çalışmaya başladık.

17
00:01:04,370 --> 00:01:08,510
Bob ve benim
internet protokolleri ve mimarisini

18
00:01:08,510 --> 00:01:12,337
tasarlama sorumluluğumuz
ve fırsatımız vardı.

19
00:01:12,697 --> 00:01:16,340
Biz de internetin gelişimine ve evrimine

20
00:01:16,340 --> 00:01:20,290
katkıda bulunmakta ısrarımızı 
bunca zamandır sürdürüyoruz.

21
00:01:21,730 --> 00:01:26,260
Bilginin bir bilgisayardan
diğerine aktarımı oldukça ilgi çekici.

22
00:01:26,800 --> 00:01:30,550
Belirli bir yol takip etmeye
gerek duymuyor, hatta kullandığınız yol

23
00:01:30,550 --> 00:01:34,285
bilgisayardan bilgisayara yapılan
bir konuşmanın ortasında değişebilir.

24
00:01:34,285 --> 00:01:37,230
İnternette bilgi
bir bilgisayardan diğerine

25
00:01:37,230 --> 00:01:43,360
"bilgi paketi" dediğimiz bir şeyle gider.
Bir paket, internette bir yerden bir yere

26
00:01:43,360 --> 00:01:47,102
sizin bir yerden bir yere
arabayla seyahat ettiğiniz gibi ulaşır.

27
00:01:47,192 --> 00:01:50,460
Trafik sıkışıklığına
veya yolların durumuna bağlı olarak

28
00:01:50,460 --> 00:01:53,380
aynı yere varmak için
farklı bir yol seçebilir

29
00:01:53,380 --> 00:01:56,432
veya seçmek zorunda kalabilirsiniz.

30
00:01:58,452 --> 00:02:01,942
Ve tıpkı bir arabada her türlü şeyi
taşıyabildiğiniz gibi

31
00:02:01,942 --> 00:02:05,573
çeşitli dijital bilgiler de
"IP paketleriyle" gönderilebilir.

32
00:02:05,686 --> 00:02:11,101
Fakat bazı kısıtlar vardır.
Diyelim ki bir uzay mekiğini

33
00:02:11,101 --> 00:02:14,777
inşa edildiği yerden fırlatılacağı yere
taşımanız gerekiyor. Mekik bir kamyona

34
00:02:14,777 --> 00:02:19,617
sığmayacağından parçalara ayrılıp
bir kamyon filosu ile taşınması gerekir.

35
00:02:19,617 --> 00:02:21,649
Her biri farklı güzergahlar takip edebilir

36
00:02:21,649 --> 00:02:23,999
ve varış yerine
farklı zamanlarda ulaşabilirler.

37
00:02:23,999 --> 00:02:28,272
Fakat tüm parçalar ulaştığında
parçaları yeniden birleştirebilirsiniz

38
00:02:28,272 --> 00:02:30,612
ve mekik fırlatmaya hazır hale gelir.

39
00:02:30,612 --> 00:02:34,329
İnternette de detaylar benzer şekildedir.

40
00:02:34,329 --> 00:02:39,010
Bir arkadaşınıza göndermek veya
bir web sayfasına yüklemek istediğiniz

41
00:02:39,010 --> 00:02:43,220
çok büyük boyutlu bir görsel
on milyonlarca bit'lik 1 ve 0'lardan

42
00:02:43,220 --> 00:02:45,729
oluşabilir ve tek bir pakette
gönderilemeyebilir.

43
00:02:45,909 --> 00:02:50,280
Veri bilgisayarda olduğundan
görseli gönderen bilgisayar bu veriyi

44
00:02:50,280 --> 00:02:54,399
"paket" denen yüzlerce ve hatta
binlerce parçaya hızla ayırabilir.

45
00:02:55,069 --> 00:02:58,350
Araba veya kamyonlardan farklı olarak
bu paketlerin sürücüleri yoktur

46
00:02:58,350 --> 00:03:02,450
ve güzergahlarını seçmezler. Her bir paket
geldiği yerin ve gideceği yerin

47
00:03:02,450 --> 00:03:06,400
internet adresini taşır. İnternetteki
"yönlendirici" denen özel bilgisayarlar

48
00:03:06,400 --> 00:03:09,802
paketlerin ağlar üzerinde
sorunsuzca ilerlemesini sağlamak için

49
00:03:09,802 --> 00:03:14,372
trafik yöneticisi gibi hareket eder.
Bir güzergah sıkışıksa kişisel paketler

50
00:03:14,372 --> 00:03:18,777
internet üzerinde farklı güzergahlara
geçebilir ve varış noktasına

51
00:03:18,777 --> 00:03:23,039
birbirlerinden az farkla
veya düzensiz biçimde ulaşabilirler.

52
00:03:23,099 --> 00:03:26,549
Nasıl işlediğine bir bakalım.
"İnternet protokolü"nün bir parçası olarak

53
00:03:26,549 --> 00:03:30,044
her yönlendirici paket göndermek için
birden çok yolun takibini yapar

54
00:03:30,044 --> 00:03:33,219
ve paketin varış IP adresine bağlı olarak
her bir veri parçası için

55
00:03:33,219 --> 00:03:36,219
erişilebilir en ucuz veri yolunu seçer.

56
00:03:36,759 --> 00:03:40,130
Bu durumda "en ucuz" maliyetten ziyade
zaman ve şirketler arası

57
00:03:40,130 --> 00:03:43,800
politika ile ilişkiler gibi
teknik olmayan faktörleri ifade eder.

58
00:03:44,320 --> 00:03:48,469
Sıklıkla, verinin ulaşımı için en doğrudan
güzergahın, en iyi olması gerekmez.

59
00:03:48,649 --> 00:03:53,030
Farklı yol seçeneklerine sahip olmak
ağı "arızaya dayanıklı" hale getirir. Yani

60
00:03:53,030 --> 00:03:57,600
bir şeyler korkunç derecede ters gitse de
ağ, paketleri göndermeye devam edebilir.

61
00:03:57,660 --> 00:04:01,868
Bu, bir internet ana prensibinin
temelini oluşturur: "güvenilirlik".

62
00:04:04,059 --> 00:04:07,619
Peki bir veri talep etmek istemişseniz
ve her şey teslim edilmemişse?

63
00:04:07,619 --> 00:04:09,646
Diyelim ki
bir şarkı dinlemek istiyorsunuz.

64
00:04:09,646 --> 00:04:13,089
Tüm verilerin teslim edilip
şarkının başarıyla çalacağından

65
00:04:13,089 --> 00:04:14,829
nasıl yüzde yüz emin olabilirsiniz?

66
00:04:14,959 --> 00:04:19,870
Yeni en iyi arkadaşınızla tanışın.
"TCP: Geçiş Kontrol Protokolü".

67
00:04:19,970 --> 00:04:24,040
TCP tüm verilerinizin paketler halinde
gönderilip alınmasını yönetir.

68
00:04:24,040 --> 00:04:26,512
Taahhütlü posta hizmeti gibi düşünün.

69
00:04:26,690 --> 00:04:29,449
Cihazınızda bir şarkı istediğinizde
Spotify şarkıyı

70
00:04:29,449 --> 00:04:31,669
paketlere bölünmüş halde gönderir.

71
00:04:32,869 --> 00:04:35,640
Paketleriniz ulaştığında
TCP etraflı bir sayım yapar

72
00:04:35,640 --> 00:04:38,644
ve alınan her paket için teyit gönderir.

73
00:04:39,574 --> 00:04:42,540
Tüm paketler ulaşmışsa TCP
teslim edildiğine dair imza atar

74
00:04:42,540 --> 00:04:43,740
ve görev tamamlanır.

75
00:04:43,940 --> 00:04:49,720
♪ (hareketli müzik) ♪

76
00:04:50,310 --> 00:04:53,979
TCP bazı paketlerin kayıp olduğunu
fark ederse imza atmaz,

77
00:04:53,979 --> 00:04:58,920
yoksa şarkınızın sesi pek iyi çıkmaz
veya bazı kısımları eksik olabilir.

78
00:04:58,920 --> 00:05:02,710
Her bir eksik veya tamamlanmamış paketi
Spotify yeniden gönderir.

79
00:05:02,710 --> 00:05:07,390
TCP bir şarkı için birçok paketin
teslim edildiğini doğruladığında

80
00:05:07,390 --> 00:05:09,530
şarkınız çalmaya başlayacaktır.

81
00:05:09,530 --> 00:05:11,880
♪ (hareketli müzik) ♪

82
00:05:11,880 --> 00:05:15,697
TCP ve yönlendirme sistemlerinin en iyi
tarafı "ölçeklendirilebilir" olmalarıdır.

83
00:05:15,697 --> 00:05:18,517
8 cihazla da
8 milyar cihazla da çalışabilirler.

84
00:05:18,920 --> 00:05:22,339
Aslında, "arızaya dayanıklılık"
ve "yedeklilik" ilkeleri dolayısıyla

85
00:05:22,339 --> 00:05:25,873
ne kadar "yönlendirici" eklersek
internet o kadar "güvenilir" hale gelir.

86
00:05:25,873 --> 00:05:29,279
Güzel olan bir diğer şeyse interneti
herhangi bir kullanıcının hizmetini

87
00:05:29,279 --> 00:05:31,727
sekteye uğratmadan
geliştirip ölçeklendirebilmemiz.

88
00:05:31,727 --> 00:05:34,978
İnternet, fiziksel olarak bağlı
yüz binlerce "ağdan" ve milyarlarca

89
00:05:34,978 --> 00:05:40,640
bilgisayar ve "cihazdan" oluşur. İnterneti
oluşturan bu farklı sistemler verilerin

90
00:05:40,640 --> 00:05:45,470
internette nasıl gönderileceğine dair
üzerinde anlaşılan standartlar dolayısıyla

91
00:05:45,470 --> 00:05:51,009
birbirlerine bağlanır, birbirleriyle
iletişim kurar ve birlikte çalışırlar.

92
00:05:51,289 --> 00:05:56,000
Bilgisayarlar veya internet üzerindeki
yönlendiriciler tüm paketlerin yeniden

93
00:05:56,000 --> 00:06:01,289
birleştirilecekleri varış noktasına,
gerekliyse sırayla, ulaşmalarını sağlar.

94
00:06:01,549 --> 00:06:06,933
Bu bir günde milyarlarca kez,
siz veya bir başkası e-posta gönderirken,

95
00:06:06,933 --> 00:06:09,822
bir web sitesini ziyaret ederken,
görüntülü konuşma yaparken,

96
00:06:09,822 --> 00:06:12,900
bir mobil uygulama kullanırken
veya internet üzerindeki sensörler

97
00:06:12,900 --> 00:06:15,640
veya cihazlar birbirleriyle
konuşurlarken gerçekleşir.