WEBVTT

00:00:06.226 --> 00:00:09.884
Nếu ai đó hỏi bạn: 
"Ai là người giàu nhất trong lịch sử?",

00:00:09.884 --> 00:00:11.452
bạn sẽ nghĩ đến ai?

00:00:11.452 --> 00:00:13.828
Tỉ phú ngân hàng 
hay đại gia tập đoàn,

00:00:13.828 --> 00:00:16.727
Bill Gates hay John D. Rockefeller
chẳng hạn?

00:00:16.727 --> 00:00:20.640
Thế còn vị vua châu Phi 
Musa Keita I thì sao?

00:00:20.640 --> 00:00:26.519
Cai trị đế chế Mali vào thế kỉ 14,
Mansa Musa, hay Vua của các vị Vua,

00:00:26.519 --> 00:00:29.409
đã tích lũy khối tài sản 
đủ để trở thành

00:00:29.409 --> 00:00:33.099
một trong những người 
giàu có nhất trong lịch sử.

00:00:33.099 --> 00:00:37.442
Nhưng sự giàu có chỉ là một phần 
trong di sản vĩ đại của ông.

00:00:37.442 --> 00:00:40.674
Khi Mansa Musa lên ngôi năm 1312,

00:00:40.674 --> 00:00:44.226
phần lớn châu Âu bị nạn đói 
và nội chiến hoành hành,

00:00:44.226 --> 00:00:48.519
trong khi nhiều quốc gia châu Phi 
và Hồi giáo lại vô cùng thịnh vượng.

00:00:48.519 --> 00:00:52.027
Và Mansa Musa đóng vai trò quan trọng 
trong việc đem về

00:00:52.027 --> 00:00:54.684
cho vương quốc của mình
những thành tựu ấy.

00:00:54.684 --> 00:00:57.541
Bằng cách khôn khéo sáp nhập 
thành phố Timbuktu,

00:00:57.541 --> 00:01:00.265
và giành lại quyền hành 
tại thành phố Gao,

00:01:00.265 --> 00:01:03.955
ông đã kiểm soát được các tuyến đường 
thương mại quan trọng

00:01:03.955 --> 00:01:07.074
giữa Địa Trung Hải và bờ biển Tây Phi,

00:01:07.074 --> 00:01:12.213
tiếp tục thời kì đỉnh cao
của bành trướng lãnh thổ.

00:01:12.213 --> 00:01:16.227
Lãnh thổ của đế chế Mali 
giàu về tài nguyên thiên nhiên,

00:01:16.227 --> 00:01:18.356
như vàng và muối.

00:01:18.356 --> 00:01:22.855
Thế giới đã chứng kiến sự giàu có 
của Mansa Musa lần đầu, năm 1324,

00:01:22.855 --> 00:01:25.516
khi ông bắt đầu cuộc hành hương đến Meca.

00:01:25.516 --> 00:01:27.726
Không phải là người du hành tiết kiệm,

00:01:27.726 --> 00:01:31.170
ông mang theo một đoàn tùy tùng 
kéo dài tận chân trời.

00:01:31.170 --> 00:01:34.722
Chi tiết của chuyến hành trình,
đa phần, được truyền miệng

00:01:34.722 --> 00:01:37.507
và được ghi chép không đồng nhất
trong các tài liệu,

00:01:37.507 --> 00:01:40.223
vậy nên, rất khó kiểm chứng
tính chính xác.

00:01:40.223 --> 00:01:44.750
Nhưng hầu hết đều đồng ý về 
sự hoành tráng của chuyến đi.

00:01:44.750 --> 00:01:48.664
Các sử gia miêu tả đoàn người 
gồm 10 ngàn binh sĩ,

00:01:48.664 --> 00:01:50.924
dân thường,
và nô lệ,

00:01:50.924 --> 00:01:55.114
500 người mang đồ đạc bằng vàng,
mặc lụa đẹp,

00:01:55.114 --> 00:02:00.039
cùng vô số lạc đà và ngựa 
để thồ vàng.

00:02:00.039 --> 00:02:02.058
Dừng chân ở các thành phố như Cairo,

00:02:02.058 --> 00:02:05.524
Mansa Musa được cho là đã tiêu 
một lượng vàng rất lớn,

00:02:05.524 --> 00:02:08.187
phát cho người nghèo, 
mua đồ lưu niệm,

00:02:08.187 --> 00:02:11.400
thậm chí, còn cho xây 
các nhà thờ dọc đường.

00:02:11.400 --> 00:02:15.455
Việc chi tiêu của ông 
đã làm nền kinh tế nơi đây

00:02:15.455 --> 00:02:18.147
trở nên bất ổn,
gây ra lạm phát.

00:02:18.147 --> 00:02:22.660
Cuộc hành trình kéo dài hơn một năm, 
và khi trở về,

00:02:22.660 --> 00:02:27.584
câu chuyện về sự giàu có của ông 
lan đến các bến cảng Địa Trung Hải.

00:02:27.584 --> 00:02:31.285
Mali và vị vua của mình 
đã đi vào huyền thoại,

00:02:31.285 --> 00:02:35.777
và được nêu tên
trên bản đồ Catalan Atlas 1375,

00:02:35.777 --> 00:02:39.857
một trong những bản đồ quan trọng nhất 
châu Âu thời Trung Cổ.

00:02:39.857 --> 00:02:44.589
Trên đó vẽ hình vị vua tay cầm cây trượng 
tay cầm thỏi vàng lấp lánh.

00:02:44.589 --> 00:02:49.238
Mansa Musa thực sự đã ghi danh
đế chế Mali trên bản đồ.

00:02:49.238 --> 00:02:52.963
Nhưng giàu có vật chất không phải
là mối bận tâm duy nhất của ông.

00:02:52.963 --> 00:02:56.782
Là một người sùng đạo Hồi, 
ông đặc biệt yêu thích Timbutku,

00:02:56.782 --> 00:03:01.521
nơi từng là trung tâm tôn giáo và 
giáo dục trước khi bị sát nhập.

00:03:01.521 --> 00:03:03.853
Vừa trở về sau chuyến hành hương,

00:03:03.853 --> 00:03:06.513
ông đã cho xây nhà thờ Djinguereber
tại đây

00:03:06.513 --> 00:03:09.820
với sự giúp đỡ 
của các kiến trúc sư người Andalusia.

00:03:09.820 --> 00:03:14.461
Ông còn thành lập các trường đại học lớn, 
nâng cao vị thế của thành phố,

00:03:14.461 --> 00:03:18.941
thu hút học giả và sinh viên 
từ khắp thế giới Hồi giáo đổ về.

00:03:18.941 --> 00:03:22.116
Dưới thời Mansa Musa, 
đế chế được đô thị hóa,

00:03:22.116 --> 00:03:26.517
với trường học và nhà thờ được xây dựng 
ở hàng trăm thị trấn đông dân.

00:03:26.517 --> 00:03:30.485
Gia sản của vị vua kéo dài hàng thế kỉ,
những lăng tẩm, thư viện,

00:03:30.485 --> 00:03:34.465
nhà thờ do ông xây dựng
còn tồn tại đến ngày nay,

00:03:34.465 --> 00:03:38.051
như minh chứng 
cho thời hoàng kim của lịch sử Mali.