1
00:00:06,226 --> 00:00:09,884
Nếu ai đó hỏi bạn: 
"Ai là người giàu nhất trong lịch sử?",

2
00:00:09,884 --> 00:00:11,452
bạn sẽ nghĩ đến ai?

3
00:00:11,452 --> 00:00:13,828
Tỉ phú ngân hàng 
hay đại gia tập đoàn,

4
00:00:13,828 --> 00:00:16,727
Bill Gates hay John D. Rockefeller
chẳng hạn?

5
00:00:16,727 --> 00:00:20,640
Thế còn vị vua châu Phi 
Musa Keita I thì sao?

6
00:00:20,640 --> 00:00:26,519
Cai trị đế chế Mali vào thế kỉ 14,
Mansa Musa, hay Vua của các vị Vua,

7
00:00:26,519 --> 00:00:29,409
đã tích lũy khối tài sản 
đủ để trở thành

8
00:00:29,409 --> 00:00:33,099
một trong những người 
giàu có nhất trong lịch sử.

9
00:00:33,099 --> 00:00:37,442
Nhưng sự giàu có chỉ là một phần 
trong di sản vĩ đại của ông.

10
00:00:37,442 --> 00:00:40,674
Khi Mansa Musa lên ngôi năm 1312,

11
00:00:40,674 --> 00:00:44,226
phần lớn châu Âu bị nạn đói 
và nội chiến hoành hành,

12
00:00:44,226 --> 00:00:48,519
trong khi nhiều quốc gia châu Phi 
và Hồi giáo lại vô cùng thịnh vượng.

13
00:00:48,519 --> 00:00:52,027
Và Mansa Musa đóng vai trò quan trọng 
trong việc đem về

14
00:00:52,027 --> 00:00:54,684
cho vương quốc của mình
những thành tựu ấy.

15
00:00:54,684 --> 00:00:57,541
Bằng cách khôn khéo sáp nhập 
thành phố Timbuktu,

16
00:00:57,541 --> 00:01:00,265
và giành lại quyền hành 
tại thành phố Gao,

17
00:01:00,265 --> 00:01:03,955
ông đã kiểm soát được các tuyến đường 
thương mại quan trọng

18
00:01:03,955 --> 00:01:07,074
giữa Địa Trung Hải và bờ biển Tây Phi,

19
00:01:07,074 --> 00:01:12,213
tiếp tục thời kì đỉnh cao
của bành trướng lãnh thổ.

20
00:01:12,213 --> 00:01:16,227
Lãnh thổ của đế chế Mali 
giàu về tài nguyên thiên nhiên,

21
00:01:16,227 --> 00:01:18,356
như vàng và muối.

22
00:01:18,356 --> 00:01:22,855
Thế giới đã chứng kiến sự giàu có 
của Mansa Musa lần đầu, năm 1324,

23
00:01:22,855 --> 00:01:25,516
khi ông bắt đầu cuộc hành hương đến Meca.

24
00:01:25,516 --> 00:01:27,726
Không phải là người du hành tiết kiệm,

25
00:01:27,726 --> 00:01:31,170
ông mang theo một đoàn tùy tùng 
kéo dài tận chân trời.

26
00:01:31,170 --> 00:01:34,722
Chi tiết của chuyến hành trình,
đa phần, được truyền miệng

27
00:01:34,722 --> 00:01:37,507
và được ghi chép không đồng nhất
trong các tài liệu,

28
00:01:37,507 --> 00:01:40,223
vậy nên, rất khó kiểm chứng
tính chính xác.

29
00:01:40,223 --> 00:01:44,750
Nhưng hầu hết đều đồng ý về 
sự hoành tráng của chuyến đi.

30
00:01:44,750 --> 00:01:48,664
Các sử gia miêu tả đoàn người 
gồm 10 ngàn binh sĩ,

31
00:01:48,664 --> 00:01:50,924
dân thường,
và nô lệ,

32
00:01:50,924 --> 00:01:55,114
500 người mang đồ đạc bằng vàng,
mặc lụa đẹp,

33
00:01:55,114 --> 00:02:00,039
cùng vô số lạc đà và ngựa 
để thồ vàng.

34
00:02:00,039 --> 00:02:02,058
Dừng chân ở các thành phố như Cairo,

35
00:02:02,058 --> 00:02:05,524
Mansa Musa được cho là đã tiêu 
một lượng vàng rất lớn,

36
00:02:05,524 --> 00:02:08,187
phát cho người nghèo, 
mua đồ lưu niệm,

37
00:02:08,187 --> 00:02:11,400
thậm chí, còn cho xây 
các nhà thờ dọc đường.

38
00:02:11,400 --> 00:02:15,455
Việc chi tiêu của ông 
đã làm nền kinh tế nơi đây

39
00:02:15,455 --> 00:02:18,147
trở nên bất ổn,
gây ra lạm phát.

40
00:02:18,147 --> 00:02:22,660
Cuộc hành trình kéo dài hơn một năm, 
và khi trở về,

41
00:02:22,660 --> 00:02:27,584
câu chuyện về sự giàu có của ông 
lan đến các bến cảng Địa Trung Hải.

42
00:02:27,584 --> 00:02:31,285
Mali và vị vua của mình 
đã đi vào huyền thoại,

43
00:02:31,285 --> 00:02:35,777
và được nêu tên
trên bản đồ Catalan Atlas 1375,

44
00:02:35,777 --> 00:02:39,857
một trong những bản đồ quan trọng nhất 
châu Âu thời Trung Cổ.

45
00:02:39,857 --> 00:02:44,589
Trên đó vẽ hình vị vua tay cầm cây trượng 
tay cầm thỏi vàng lấp lánh.

46
00:02:44,589 --> 00:02:49,238
Mansa Musa thực sự đã ghi danh
đế chế Mali trên bản đồ.

47
00:02:49,238 --> 00:02:52,963
Nhưng giàu có vật chất không phải
là mối bận tâm duy nhất của ông.

48
00:02:52,963 --> 00:02:56,782
Là một người sùng đạo Hồi, 
ông đặc biệt yêu thích Timbutku,

49
00:02:56,782 --> 00:03:01,521
nơi từng là trung tâm tôn giáo và 
giáo dục trước khi bị sát nhập.

50
00:03:01,521 --> 00:03:03,853
Vừa trở về sau chuyến hành hương,

51
00:03:03,853 --> 00:03:06,513
ông đã cho xây nhà thờ Djinguereber
tại đây

52
00:03:06,513 --> 00:03:09,820
với sự giúp đỡ 
của các kiến trúc sư người Andalusia.

53
00:03:09,820 --> 00:03:14,461
Ông còn thành lập các trường đại học lớn, 
nâng cao vị thế của thành phố,

54
00:03:14,461 --> 00:03:18,941
thu hút học giả và sinh viên 
từ khắp thế giới Hồi giáo đổ về.

55
00:03:18,941 --> 00:03:22,116
Dưới thời Mansa Musa, 
đế chế được đô thị hóa,

56
00:03:22,116 --> 00:03:26,517
với trường học và nhà thờ được xây dựng 
ở hàng trăm thị trấn đông dân.

57
00:03:26,517 --> 00:03:30,485
Gia sản của vị vua kéo dài hàng thế kỉ,
những lăng tẩm, thư viện,

58
00:03:30,485 --> 00:03:34,465
nhà thờ do ông xây dựng
còn tồn tại đến ngày nay,

59
00:03:34,465 --> 00:03:38,051
như minh chứng 
cho thời hoàng kim của lịch sử Mali.