0:00:06.226,0:00:09.884
Nếu ai đó hỏi bạn: [br]"Ai là người giàu nhất trong lịch sử?",

0:00:09.884,0:00:11.452
bạn sẽ nghĩ đến ai?

0:00:11.452,0:00:13.828
Tỉ phú ngân hàng [br]hay đại gia tập đoàn,

0:00:13.828,0:00:16.727
Bill Gates hay John D. Rockefeller[br]chẳng hạn?

0:00:16.727,0:00:20.640
Thế còn vị vua châu Phi [br]Musa Keita I thì sao?

0:00:20.640,0:00:26.519
Cai trị đế chế Mali vào thế kỉ 14,[br]Mansa Musa, hay Vua của các vị Vua,

0:00:26.519,0:00:29.409
đã tích lũy khối tài sản [br]đủ để trở thành

0:00:29.409,0:00:33.099
một trong những người [br]giàu có nhất trong lịch sử.

0:00:33.099,0:00:37.442
Nhưng sự giàu có chỉ là một phần [br]trong di sản vĩ đại của ông.

0:00:37.442,0:00:40.674
Khi Mansa Musa lên ngôi năm 1312,

0:00:40.674,0:00:44.226
phần lớn châu Âu bị nạn đói [br]và nội chiến hoành hành,

0:00:44.226,0:00:48.519
trong khi nhiều quốc gia châu Phi [br]và Hồi giáo lại vô cùng thịnh vượng.

0:00:48.519,0:00:52.027
Và Mansa Musa đóng vai trò quan trọng [br]trong việc đem về

0:00:52.027,0:00:54.684
cho vương quốc của mình[br]những thành tựu ấy.

0:00:54.684,0:00:57.541
Bằng cách khôn khéo sáp nhập [br]thành phố Timbuktu,

0:00:57.541,0:01:00.265
và giành lại quyền hành [br]tại thành phố Gao,

0:01:00.265,0:01:03.955
ông đã kiểm soát được các tuyến đường [br]thương mại quan trọng

0:01:03.955,0:01:07.074
giữa Địa Trung Hải và bờ biển Tây Phi,

0:01:07.074,0:01:12.213
tiếp tục thời kì đỉnh cao[br]của bành trướng lãnh thổ.

0:01:12.213,0:01:16.227
Lãnh thổ của đế chế Mali [br]giàu về tài nguyên thiên nhiên,

0:01:16.227,0:01:18.356
như vàng và muối.

0:01:18.356,0:01:22.855
Thế giới đã chứng kiến sự giàu có [br]của Mansa Musa lần đầu, năm 1324,

0:01:22.855,0:01:25.516
khi ông bắt đầu cuộc hành hương đến Meca.

0:01:25.516,0:01:27.726
Không phải là người du hành tiết kiệm,

0:01:27.726,0:01:31.170
ông mang theo một đoàn tùy tùng [br]kéo dài tận chân trời.

0:01:31.170,0:01:34.722
Chi tiết của chuyến hành trình,[br]đa phần, được truyền miệng

0:01:34.722,0:01:37.507
và được ghi chép không đồng nhất[br]trong các tài liệu,

0:01:37.507,0:01:40.223
vậy nên, rất khó kiểm chứng[br]tính chính xác.

0:01:40.223,0:01:44.750
Nhưng hầu hết đều đồng ý về [br]sự hoành tráng của chuyến đi.

0:01:44.750,0:01:48.664
Các sử gia miêu tả đoàn người [br]gồm 10 ngàn binh sĩ,

0:01:48.664,0:01:50.924
dân thường,[br]và nô lệ,

0:01:50.924,0:01:55.114
500 người mang đồ đạc bằng vàng,[br]mặc lụa đẹp,

0:01:55.114,0:02:00.039
cùng vô số lạc đà và ngựa [br]để thồ vàng.

0:02:00.039,0:02:02.058
Dừng chân ở các thành phố như Cairo,

0:02:02.058,0:02:05.524
Mansa Musa được cho là đã tiêu [br]một lượng vàng rất lớn,

0:02:05.524,0:02:08.187
phát cho người nghèo, [br]mua đồ lưu niệm,

0:02:08.187,0:02:11.400
thậm chí, còn cho xây [br]các nhà thờ dọc đường.

0:02:11.400,0:02:15.455
Việc chi tiêu của ông [br]đã làm nền kinh tế nơi đây

0:02:15.455,0:02:18.147
trở nên bất ổn,[br]gây ra lạm phát.

0:02:18.147,0:02:22.660
Cuộc hành trình kéo dài hơn một năm, [br]và khi trở về,

0:02:22.660,0:02:27.584
câu chuyện về sự giàu có của ông [br]lan đến các bến cảng Địa Trung Hải.

0:02:27.584,0:02:31.285
Mali và vị vua của mình [br]đã đi vào huyền thoại,

0:02:31.285,0:02:35.777
và được nêu tên[br]trên bản đồ Catalan Atlas 1375,

0:02:35.777,0:02:39.857
một trong những bản đồ quan trọng nhất [br]châu Âu thời Trung Cổ.

0:02:39.857,0:02:44.589
Trên đó vẽ hình vị vua tay cầm cây trượng [br]tay cầm thỏi vàng lấp lánh.

0:02:44.589,0:02:49.238
Mansa Musa thực sự đã ghi danh[br]đế chế Mali trên bản đồ.

0:02:49.238,0:02:52.963
Nhưng giàu có vật chất không phải[br]là mối bận tâm duy nhất của ông.

0:02:52.963,0:02:56.782
Là một người sùng đạo Hồi, [br]ông đặc biệt yêu thích Timbutku,

0:02:56.782,0:03:01.521
nơi từng là trung tâm tôn giáo và [br]giáo dục trước khi bị sát nhập.

0:03:01.521,0:03:03.853
Vừa trở về sau chuyến hành hương,

0:03:03.853,0:03:06.513
ông đã cho xây nhà thờ Djinguereber[br]tại đây

0:03:06.513,0:03:09.820
với sự giúp đỡ [br]của các kiến trúc sư người Andalusia.

0:03:09.820,0:03:14.461
Ông còn thành lập các trường đại học lớn, [br]nâng cao vị thế của thành phố,

0:03:14.461,0:03:18.941
thu hút học giả và sinh viên [br]từ khắp thế giới Hồi giáo đổ về.

0:03:18.941,0:03:22.116
Dưới thời Mansa Musa, [br]đế chế được đô thị hóa,

0:03:22.116,0:03:26.517
với trường học và nhà thờ được xây dựng [br]ở hàng trăm thị trấn đông dân.

0:03:26.517,0:03:30.485
Gia sản của vị vua kéo dài hàng thế kỉ,[br]những lăng tẩm, thư viện,

0:03:30.485,0:03:34.465
nhà thờ do ông xây dựng[br]còn tồn tại đến ngày nay,

0:03:34.465,0:03:38.051
như minh chứng [br]cho thời hoàng kim của lịch sử Mali.