0:00:01.417,0:00:03.500 Bu videoda bir qədər hüceyrə 0:00:03.500,0:00:05.680 membranını araşdıracağıq. 0:00:05.680,0:00:07.710 Başlanğıc üçün, gəlin deyək ki, 0:00:07.710,0:00:11.620 bu sizin mərkəzində çox kiçik[br]nüvəsi olan hüceyrələrinizdən 0:00:11.620,0:00:12.840 birinin rəsmidir. 0:00:12.840,0:00:16.580 Hüceyrənin xaricində olan şey[br]bizim hüceyrə membranımızdır, 0:00:16.580,0:00:18.840 belə ki, hüceyrələrimizi xarici mühitin[br]ən zərərli 0:00:18.840,0:00:22.640 təsirlərindən qoruyan şey[br]hüceyrə membranıdır. 0:00:22.640,0:00:24.280 Əgər hüceyrə membranı olmasaydı, 0:00:24.280,0:00:26.205 bizi ətraf mühitdən qoruyacaq[br]heç bir şey 0:00:26.205,0:00:29.290 olmayacağı üçün, yəqin ki,[br]bu gün sağ olmazdıq. 0:00:29.290,0:00:32.549 Beləliklə, bu gün hüceyrə membranını[br]əmələ gətirən 0:00:32.549,0:00:35.860 üç əsas şey--birincisi, fosfolipid,[br]ikincisi, xolestrol və üçüncüsü 0:00:35.860,0:00:39.157 zülallar haqqında danışacağıq. 0:00:39.157,0:00:40.990 Deməli, haqqında danışacağımız[br]birinci 0:00:40.990,0:00:43.400 şeylər--hüceyrə membranında olan[br]əksər 0:00:43.400,0:00:46.402 komponentləri əmələ gətirən--[br]fosfolipidlərdir. 0:00:46.402,0:00:47.860 Və vaxt çatsın deyə, mən[br]burada 0:00:47.860,0:00:51.830 əvvəlcədən hüceyrə membranının[br]rəsmini çəkmişdim. 0:00:51.830,0:00:56.100 Və görəcəyiniz bütün bu fərdi hissələr[br]fosfolipidlərdir 0:00:56.100,0:00:59.480 və fosfolipidlər buna bənzəyir. 0:00:59.480,0:01:04.140 Onun polyar baş qrupu, yəni[br]polyar fosfat qrupu var. 0:01:04.140,0:01:07.285 Və o iki yağ turşusu quyruğuna malikdir. 0:01:07.285,0:01:08.910 Və biz fosfolipidin nəyə 0:01:08.910,0:01:11.275 bənzədiyini normal olaraq[br]belə göstəririk. 0:01:11.275,0:01:12.650 Siz hüceyrə membranında,[br]membran boyunca 0:01:12.650,0:01:15.490 fosfolipidlərin bir-birinə olduqca[br]yaxın, birlikdə sıx 0:01:15.490,0:01:18.792 yerləşdiyini görə bilərsiniz. 0:01:18.792,0:01:20.250 Və biz bu membrana baxırıq. 0:01:20.250,0:01:22.210 Bu bir növ eninə[br]kəsikdir. 0:01:22.210,0:01:25.670 Siz elə təsəvvür edin ki,[br]guya membranı iki hissəyə ayırmışıq. 0:01:25.670,0:01:27.250 Burada biz, əslində, 0:01:27.250,0:01:30.350 fosfolipid təbəqəsi və ya bəzən [br]ikiqat lipid təbəqəsi 0:01:30.350,0:01:35.189 deyə adlandırdığımız şeyə sahibik. 0:01:35.189,0:01:37.230 Membranda rast gələ[br]biləcəyimiz ikinci şey 0:01:37.230,0:01:39.280 xolestroldur. 0:01:39.280,0:01:43.240 Biz tez-tez xolestrolun yeməklərdə[br]və ya qanda olduğunu 0:01:43.240,0:01:45.474 eşidirik və düşünürük ki,[br]bu pis bir şeydir. 0:01:45.474,0:01:47.140 Lakin bu halda xolestrol,[br]əslində, 0:01:47.140,0:01:49.960 hüceyrə membranımız üçün[br]çox vacibdir. 0:01:49.960,0:01:51.420 Və xolestrol buna bənzəyir. 0:01:51.420,0:01:52.961 Və yenidən, vaxta qənaət etmək[br]üçün 0:01:52.961,0:01:56.240 əvvəlcədən xolestrolun necə göründüyünü çəkmişdim. 0:01:56.240,0:02:00.040 Xolestrolun çoxlu halqalara[br]sahib olduğunu görə 0:02:00.040,0:02:03.660 bilərsiniz və bu xolestrolu olduqca[br]sabit strukturla təmin edir. 0:02:03.660,0:02:05.580 Xolestrolun vəzifəsinə[br]gəldikdə, o 0:02:05.580,0:02:08.870 özünü buna bənzər şəkildə[br]fosfolipidlərin arasına 0:02:08.870,0:02:10.209 daxil edir. 0:02:10.209,0:02:12.000 Düşünürəm ki, o bir[br]növ burada 0:02:12.000,0:02:13.950 bufer rolunu oynayır. 0:02:13.950,0:02:17.680 O hüceyrə membranının[br]axıcılığını qoruyur. 0:02:17.680,0:02:19.910 Yəni temperatur azaldıqca,[br]xolestrol axıcılığın 0:02:19.910,0:02:22.070 artmasına kömək edir. 0:02:22.070,0:02:23.900 Və əgər temperatur yüksəlsə,[br]xolestrol 0:02:23.900,0:02:27.350 hüceyrə membranının axıcılığının[br]azalmasına kömək edəcək. 0:02:27.350,0:02:29.400 Beləliklə, xolestrol hüceyrə[br]membranını bir 0:02:29.400,0:02:33.215 növ axıcılığın həddini rta həddində[br]saxlayır. 0:02:33.215,0:02:35.340 Və hüceyrə membranını əmələ[br]gətirən üçüncü 0:02:35.340,0:02:38.600 şey zülallardır və onlar, əslində,[br]çox böyükdürlər. 0:02:38.600,0:02:40.475 Və hüceyrədən asılı olaraq,[br]bəzi 0:02:40.475,0:02:42.100 hüceyrələrin membranında[br]böyük 0:02:42.100,0:02:44.280 miqdarda zülal olur. 0:02:44.280,0:02:47.370 Və zülallar iki əsas[br]formada ola bilərlər. 0:02:47.370,0:02:49.460 Birincisi, bütün membranı[br]keçən bir zülala 0:02:49.460,0:02:51.110 sahib ola bilərsiniz. 0:02:51.110,0:02:53.420 Biz bunu inteqral zülal adlandırırıq. 0:02:53.420,0:02:57.740 Bunları, həmçinin transmembran[br]zülalları da adlandırırlar. 0:02:57.740,0:03:00.930 Və bu beləcə, hüceyrənin istənilən[br]sahəsində meydana 0:03:00.930,0:03:02.770 gələ bilər. 0:03:02.770,0:03:06.090 Və bəzi zülallar, əslində,[br]membranın üzərində bu 0:03:06.090,0:03:07.560 şəkildə otururlar. 0:03:07.560,0:03:10.550 Və ya onlar bu şəkildə digər[br]zülalın da üzərində otura bilərlər. 0:03:10.550,0:03:13.340 Bunları isə periferik zülallar[br]adlandırırıq. 0:03:13.340,0:03:16.120 Burada eyni zamanda membrandan[br]yarımçıq keçə bilən 0:03:16.120,0:03:19.540 çox nadir zülallar da var. 0:03:19.540,0:03:22.380 Və nadir hallarda, bəzən hüceyrə[br]membranının 0:03:22.380,0:03:26.330 ikiqat təbəqəsindəki[br]fosfolipidləri arasında 0:03:26.330,0:03:29.620 təsadüfən tapılan bir neçə[br]zülala da 0:03:29.620,0:03:32.330 rast gəlmək olar. 0:03:32.330,0:03:34.680 İndi, zülallar, hüceyrə[br]membranının 0:03:34.680,0:03:36.370 funksiyalarında böyük[br]rol oynayırlar. 0:03:36.370,0:03:38.580 Əslində ağlımıza gələn[br]membran funksiyalarının 0:03:38.580,0:03:41.750 demək olar ki, hamısını[br]həyata keçirirlər. 0:03:41.750,0:03:45.950 Zülalların ən böyük iki[br]işindən birincisi, əslində, reseptor 0:03:45.950,0:03:48.240 rolunu oynaya bilmələridir. 0:03:48.240,0:03:49.690 Belə ki, zülallar hüceyrəyə 0:03:49.690,0:03:51.980 xarici mühitdə nələrin[br]baş verdiyini söyləyə bilərlər. 0:03:51.980,0:03:54.340 Əlaqə funksiyasını yerinə yetirirlər. 0:03:54.340,0:03:56.160 Zülalların edə biləcəyi[br]ikinci şey, ümumiyyətlə, 0:03:56.160,0:03:59.220 transmembran zülallarında[br]olur ki, onlar molekulların 0:03:59.220,0:04:01.820 hüceyrə daxilinə və xaricinə[br]daşınmasına 0:04:01.820,0:04:05.335 kömək edə bilərlər. 0:04:05.335,0:04:07.210 Beləliklə, zülalların[br]funksiyaları ilə tanış olduqdan sonra, 0:04:07.210,0:04:11.570 buradakı kimi lipidlə[br]bağlı və ya ikiqat lipid təbəqəsinə 0:04:11.570,0:04:15.679 daxildən bağlı olan zülalların [br]nə üçün nadir olduğunu düşünürsünüz? 0:04:15.679,0:04:17.720 Bunun səbəbi,[br]zülalların rolunun 0:04:17.720,0:04:20.730 ilkin olaraq reseptor--xarici[br]mühitlə əlaqədə olmaq-- 0:04:20.730,0:04:24.760 və ya daşıyıcı--maddələrin[br]xaricdən daxilə və əksinə 0:04:24.760,0:04:26.690 daşınmasına imkan[br]vermək-- olmaqdan 0:04:26.690,0:04:29.310 ibarət olması və arada[br]qalan zülalların 0:04:29.310,0:04:32.330 hüceyrə membranımızda[br]böyük rol 0:04:32.330,0:04:33.640 oynamamasıdır. 0:04:33.640,0:04:37.470 Və nəhayət, lipidlərimizə və[br]zülallarımıza birləşən çox 0:04:37.470,0:04:41.810 vacib bir molekul növü var ki,[br]bunlara 0:04:41.810,0:04:43.760 karbohidratlar deyirik. 0:04:43.760,0:04:46.740 Və ya qısaca olaraq, qliko[br]deyirik. 0:04:46.740,0:04:52.160 Belə ki, onlar həm qlikolipid,[br]həm də qlikoproteinlər ola bilərlər. 0:04:52.160,0:04:55.870 Və bunlar ünsiyyətdə böyük rol oynayırlar. 0:04:55.870,0:04:58.710 Yəni məsələn, bir hüceyrənin[br]bədənimizdəki başqa bir 0:04:58.710,0:05:00.400 hüceyrəni tanımasını təmin edir. 0:05:00.400,0:05:02.160 Əlaqədə, yəni hüceyrələrin[br]bir-birini 0:05:02.160,0:05:04.270 tanımasında rol oynayırlarsa,[br]bəs sizcə bu 0:05:04.270,0:05:07.100 şəkərlər harada yerləşməlidirlər? 0:05:07.100,0:05:08.970 Yaxşı, bu şəkərlər, əsasən, 0:05:08.970,0:05:11.390 membranın xaricində yerləşəcəklər. 0:05:11.390,0:05:14.680 Yəni onlar zülalların üzərinə[br]yapışacaqlar-- 0:05:14.680,0:05:16.910 bunlara qlikoproteinlər[br]deyiləcək-- və onlar 0:05:16.910,0:05:20.510 periferik və inteqral zülallar ola[br]bilərlər. 0:05:20.510,0:05:23.570 Və ya onlar bu şəkildə[br]lipidlərin üzərinə yapışa bilərlər. 0:05:23.570,0:05:26.900 Və bunlar qlikolipidləri əmələ gətirir. 0:05:26.900,0:05:28.910 İndi, bunu başa düşmək[br]bir qədər çətin ola bilər. 0:05:28.910,0:05:30.920 Bizim indi çəkdiyimiz hüceyrə[br]membranının 0:05:30.920,0:05:32.300 eninə kəsiyidir. 0:05:32.300,0:05:34.320 Lakin hüceyrə membranına[br]xaricdən baxsaq, 0:05:34.320,0:05:37.990 yəni yuxarıdan bir görünüş kimi? 0:05:37.990,0:05:39.815 O nəyə bənzəyərdi? 0:05:39.815,0:05:41.190 Belə ki, bir daha mən vaxta[br]qənaət üçün 0:05:41.190,0:05:43.570 fosfolipidləri qabaqcadan çəkmişəm. 0:05:43.570,0:05:45.320 Belə ki, əgər biz hüceyrə membranına 0:05:45.320,0:05:49.960 xaricdən baxsaq--hüceyrə[br]membranının üst tərəfindən 0:05:49.960,0:05:54.880 baxsaq--, orada sadəcə fosfolipidlərin[br]baş qruplarını görə bilərik. 0:05:54.880,0:05:57.530 Hüceyrə membranları arasında[br]bu şəkildə bir qədər xolestrol da 0:05:57.530,0:05:59.530 görə bilərik. 0:05:59.530,0:06:01.580 Və hüceyrə membranı[br]üzərindəki bəzi böyük 0:06:01.580,0:06:03.130 zülalların hüceyrəmizin[br]hər tərəfinə 0:06:03.130,0:06:07.420 səpələndiyini görə bilərik. 0:06:10.130,0:06:13.590 Və nəhayət, biz xaricdən bəzi[br]qlikolipidləri və qlikoproteinləri 0:06:13.590,0:06:16.256 də görə bilərik. 0:06:16.256,0:06:17.630 Və onlar özlərini zülallarımız[br]və 0:06:17.630,0:06:27.812 fosfolipidlərimizə bu şəkildə[br]birləşdirərlər. 0:06:27.812,0:06:29.770 Yəni yuxarıdan hüceyrə[br]membranımız 0:06:29.770,0:06:32.390 bu şəkildə görünər. 0:06:32.390,0:06:36.210 Və burada, həqiqətən, xüsusi[br]olan bir şey var-- 0:06:36.210,0:06:38.600 bu bir növ sənət əsərinə[br]bənzəyir. 0:06:38.600,0:06:40.800 Əgər xatırlayırsınızsa, ibtidai sinifdə[br]bizə 0:06:40.800,0:06:43.320 lobyaları və müxtəlif makaronları[br]birləşdirərək sənət əsəri 0:06:43.320,0:06:46.490 yaratmağımız üçün layihələr[br]verilirdi, baxın, bu bir növ 0:06:46.490,0:06:48.790 mənə onu xatırlatdı. 0:06:48.790,0:06:51.100 Əslində, bizim mozaika adlandırdığımız[br]şeydə budur. 0:06:51.100,0:06:54.740 Yəni alimlər də eyni şeyi[br]düşünürdülər. 0:06:54.740,0:06:57.220 Beləliklə, alimlər hüceyrənin[br]bu modelini maye 0:06:57.220,0:07:00.980 mozaika modeli adlandırdılar və[br]hüceyrəmizin mozaika 0:07:00.980,0:07:06.590 hissəsi burada təsvir oluna bilər. 0:07:06.590,0:07:09.150 Siz burada çoxlu müxtəlif[br]hissələrin--müxtəlif 0:07:09.150,0:07:11.680 rəngli hissə növlərinin-- bu gözəl[br]hüceyrə membranını 0:07:11.680,0:07:15.180 yaratmaq üçün birləşdirildiyini 0:07:15.180,0:07:18.150 görə bilərsiniz. 0:07:18.150,0:07:21.590 Hüceyrə membranını maye[br]adlandırmağımızın 0:07:21.590,0:07:24.060 səbəbi, hüceyrə membranındakı[br]bu parçaların, əslində, 0:07:24.060,0:07:25.440 hərəkət edə bilməsidir. 0:07:25.440,0:07:27.720 Onlar daşların içində yerləmirlər. 0:07:27.720,0:07:29.500 Deməli, hüceyrə membranındakı[br]zülallar 0:07:29.500,0:07:32.400 və fosfolipidlər ətrafda bu şəkildə[br]hərəkət edə bilirlər. 0:07:32.400,0:07:34.356 Buna görə də onları maye adlandırırıq. 0:07:34.356,0:07:36.730 Hüceyrə membranına[br]yuxarıdan baxsaydıq, 0:07:36.730,0:07:38.640 bu necə görünərdi? 0:07:38.640,0:07:40.060 Yəni burada hərəkət, əslində,[br]iki ölçülü deyil, 0:07:40.060,0:07:43.810 o sadəcə yuxarı, aşağı, sağa və sola[br]gedir. 0:07:43.810,0:07:47.220 Əslində bir çox digər[br]istiqamətlərdə də gedə bilər. 0:07:47.220,0:07:49.857 Zülallar və fosfolipidlər hüceyrə[br]membranının hər tərəfində 0:07:49.857,0:07:51.065 hərəkət edə bilər. 0:07:55.461,0:07:57.710 Yəni yenidən maye mozaika modeli[br]budur. 0:07:57.710,0:08:00.570 Və bir balaca maraqlı fakt 0:08:00.570,0:08:05.530 bu 1972-ci ildə kəşf[br]olunub. 0:08:05.530,0:08:08.502 Yəni sadəcə 40 il əvvəl[br]anladıq ki, hüceyrə membranımız, 0:08:08.502,0:08:09.960 əslində, maye 0:08:09.960,0:08:13.289 mozaika modelidir. 0:08:13.289,0:08:15.080 Beləliklə, yekunlaşdırsaq,[br]hüceyrə membranımız 0:08:15.080,0:08:16.950 üç əsas maddədən[br]əmələ gəlib. 0:08:16.950,0:08:18.670 Birincisi fosfolipidlərdir. 0:08:18.670,0:08:21.100 Bunlar hüceyrə[br]membranının çox hissəsini 0:08:21.100,0:08:23.850 təşkil etməklə bərabər, hüceyrə[br]membranınızın mövcud olması 0:08:23.850,0:08:25.630 üçün bir növ tikinti bloklarıdır. 0:08:25.630,0:08:27.950 İkincisi xolestroldur. 0:08:27.950,0:08:29.766 Xolesterol təsadüfi olaraq[br]hüceyrə membranının 0:08:29.766,0:08:31.140 hər yerinə yayılır və[br]hüceyrə membranının 0:08:31.140,0:08:34.240 axıcılığını qorumağa kömək edir. 0:08:34.240,0:08:37.230 Və üçüncüsü zülaldır və[br]zülallar demək olar ki, bütün 0:08:37.230,0:08:40.520 zəruri hüceyrə membranı[br]funksiyalarını yerinə yetirirlər. 0:08:40.520,0:08:43.150 Və bütün bunlara birlikdə[br]maye mozaika modeli deyirik, 0:08:43.150,0:08:44.650 çünki hüceyrə membranımız[br]çoxlu müxtəlif 0:08:44.650,0:08:47.890 şeylərdən əmələ gəlib və bu[br]müxtəlif 0:08:47.890,0:08:50.810 şeylər həmişə ətrafda [br]maye kimi hərəkət edirlər.