♪ [âm nhạc] ♪

[Joana] Để hiểu rõ hơn
về cách đưa ra lựa chọn,

đầu tiên ta cần biết
những yếu tố

ảnh hưởng đến việc ra quyết định.

Và không phải mọi yếu tố đó 
đều nằm trong sự kiểm soát của chúng ta.

Thế giới luôn quyết định giá cả
cho cả hàng hóa lẫn dịch vụ

một cách liên tục và vô hình.

Ví dụ giá của ly cà phê

phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố,

như văn hóa, nhân khẩu học,
giá cà phê hạt, thời tiết,

cung và cầu về dầu mỏ,

thậm chí giá thuê cao của 
tiệm cà phê bên cạnh.

Bạn hiểu rồi chứ!

Tất cả những hoạt động kinh tế này
được đơn giản hóa một cách kỳ diệu

thành giá cho một ly cà phê.

Thế còn tiền lương,
tức giá cho 1 giờ làm việc thì sao?

Dĩ nhiên mức lương còn tùy thuộc vào
kỹ năng và nỗ lực của bạn.

Song mức lương còn tùy thuộc vào
rất nhiều yếu tố ngoài sự kiểm soát.

Ví dụ cầu về dịch vụ của bạn,

sự cạnh tranh trong khu vực,
thậm chí sự hấp dẫn của công việc nữa.

Ngày nào bạn cũng đưa ra 
nhiều quyết định mua sắm,

sau khi so sánh giữa hàng trăm hàng hóa
và dịch vụ khác nhau.

Có rất nhiều sự lựa chọn.

Để đơn giản hóa, hãy nghĩ đến điều
mà bạn sẽ làm

nếu có ngân sách 50 đô la một tuần
để chi cho hai món hàng:

cà phê và pizza.

Cà phê có giá 5 đô la,
còn pizza có giá 10 đô la.

Vậy pizza có giá gấp đôi
giá của cà phê.

Có nhiều tổ hợp 
cà phê và pizza khác nhau

mà bạn có thể mua với số tiền này.

Ta sẽ thể hiện một số 
lựa chọn trên biểu đồ nhé.

Trên trục x, ta có lượng
chiếc pizza mỗi tuần.

Trên trục y, ta có lượng
ly cà phê mỗi tuần.

Bạn có thể mua 2 ly cà phê
và 4 chiếc pizza,

4 ly cà phê 
và 3 chiếc pizza,

5 chiếc pizza nhưng 0 ly cà phê,

hay 10 ly cà phê và 0 chiếc pizza.

Khi nối những lựa chọn khác nhau

thể hiện cách tiêu dùng 50 đô la,

bạn sẽ có một đường thẳng.

Đây là đường ràng buộc chi phí 
của bạn.

Đường này thể hiện tất cả 
những tổ hợp cà phê và pizza khả thi

mà bạn có thể mua

bằng ngân sách đã cho
với giá cà phê và pizza như trên.

Đường ngân sách này cũng
chia tách phần bạn có thể mua

và phần bạn không thể mua.

Bạn ước mình có thể mua
2 ly cà phê và 6 chiếc pizza,

hay 4 ly cà phê và 10 chiếc pizza.

Nhưng các tổ hợp này 
đều vượt ngân sách.

Rất tiếc!

Tất cả những tổ hợp này
đều tốn nhiều hơn số tiền bạn có.

Vậy là không thể 
mua các tổ hợp đó

bằng ngân sách đã cho
với giá cà phê và pizza như trên.

Các tổ hợp cà phê và pizza
thấp hơn đường ngân sách

đều trong tầm chi tiêu.

Vậy là có thể mua các tổ hợp đó

nếu bạn muốn.

Đường ràng buộc ngân sách 
cũng phản ánh cách thị trường thay đổi

giữa hai mặt hàng.

Hãy nhớ rằng, 
pizza đắt gấp 2 lần cà phê.

Ta có hiểu đơn giản thế này:

giá 1 chiếc pizza tương đương 
giá 2 ly cà phê.

Bạn sẽ thấy điều này trên độ dốc 
của đường ràng buộc ngân sách

là 2 nhé.

Ồ, thực ra là -2

nhưng ta ít chú ý đến
dấu âm này.

Dù vậy dấu âm nhắc ta rằng
để có thêm một mặt hàng

thì buộc phải từ bỏ vài mặt hàng khác.

Khi cà phê có giá 5 đô la,
pizza có giá 10 đô la,

thì nếu muốn thêm 1 chiếc pizza,

bạn phải từ bỏ
2 ly cà phê.

Nếu điều này khiến bạn nghĩ đến
chi phí cơ hội,

thì bạn đã đúng rồi đó!

Độ dốc của đường ràng buộc ngân sách
là chi phí cơ hội của pizza.

Liệu sự đánh đổi này có thay đổi
nếu ngân sách của bạn tăng lên?

Giả dụ bạn tìm được tờ 20 đô la
trong túi áo khoác

và giờ bạn có 70 đô la 
để chi tiêu cho 2 mặt hàng này thì sao?

Không đâu nhé! Sự đánh đổi 
được đưa ra theo giá thị trường.

Thay đổi trong thu nhập của bạn
không ảnh hưởng đến

giá của những hàng hóa liên quan.

Chắc chắn, bạn sẽ có đủ tiền để
lựa chọn

mọi tổ hợp tiêu dùng
trong tổng 70 đô la.

Bạn có thể thấy điều này

khiến đường ràng buộc ngân sách 
dịch chuyển ra ngoài.

Nhưng, 2 ly cà phê

đổi lấy 1 chiếc pizza
vẫn sẽ giữ nguyên.

Bởi thị trường
vẫn định giá hai mặt hàng này

trong mối quan hệ
như trước đây.

Sự đánh đổi này chỉ thay đổi

khi mức giá
của 2 mặt hàng liên quan thay đổi.

Hãy nghĩ xem điều gì sẽ xảy ra,

nếu nhờ điều kiện thời tiết cực kỳ tốt,

mà giá cà phê 
giảm từ 5 đô la xuống 2.5 đô la.

Liệu sự đánh đổi trên thị trường 
có còn như trước?

Không.

Lúc này pizza đã đắt gấp 4 lần cà phê.

Vậy bạn có thể mua 4 ly cà phê

nếu không ăn 1 chiếc pizza.

Điều này sẽ khiến 
đường ràng buộc ngân sách xoay ra ngoài.

Vì giá pizza không đổi,

giờ hãy để ý nhé: 
lượng pizza bạn có thể mua

không thay đổi, ngay cả khi
bạn không mua cà phê.

Bạn vẫn chỉ có thể 
mua 5 chiếc pizza.

Nhưng, nếu dành 
tất cả ngân sách để mua cà phê,

thì hãy xem số ly cà phê
bạn có thể mua thêm này!

Bạn có thể mua 
20 ly cà phê mỗi tuần.

Thế là nhiều cà phê lắm đấy!

Để ý mức giá pizza

so với giá cà phê nhé!

Lúc này độ dốc của
đường ràng buộc ngân sách mới

là 4 rồi.

Hàng ngày chúng ta đều
đưa ra nhiều lựa chọn.

Thứ chúng ta thực sự có thể mua

dựa trên thu nhập cá nhân
và giá cả hàng hóa, dịch vụ;

đây là những yếu tố vô cùng quan trọng
ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta.

Ngoài ra, nhiều yếu tố khác
cũng không kém phần quan trọng

và đó là sự ưu tiên của chúng ta.

Chúng ta sẽ tìm hiểu
những vấn đề này sau nhé!

[Lời dẫn] Bạn sắp thành thạo
kiến thức về kinh tế học rồi.

Để nhớ bài tốt hơn,

hãy thực hành 
một số yêu cầu thực hành.

Còn nếu đã sẵn sàng nghiên cứu 
kinh tế vĩ mô,

hãy nhấn chọn video tiếp theo.

Bạn vẫn còn ở đây sao?

Hãy xem thêm những video khác

của Marginal Revolution University nhé!