1
00:00:00,333 --> 00:00:03,664
♪ [âm nhạc] ♪


2
00:00:13,194 --> 00:00:16,425
[Joana] Để hiểu rõ hơn
về cách đưa ra lựa chọn,

3
00:00:16,425 --> 00:00:18,106
đầu tiên ta cần biết
những yếu tố

4
00:00:18,106 --> 00:00:20,186
ảnh hưởng đến việc ra quyết định.

5
00:00:20,186 --> 00:00:23,526
Và không phải mọi yếu tố đó 
đều nằm trong sự kiểm soát của chúng ta.

6
00:00:23,526 --> 00:00:28,004
Thế giới luôn quyết định giá cả
cho cả hàng hóa lẫn dịch vụ

7
00:00:28,004 --> 00:00:29,675
một cách liên tục và vô hình.

8
00:00:29,875 --> 00:00:32,055
Ví dụ giá của ly cà phê

9
00:00:32,055 --> 00:00:34,951
phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố,

10
00:00:34,951 --> 00:00:39,205
như văn hóa, nhân khẩu học,
giá cà phê hạt, thời tiết,

11
00:00:39,205 --> 00:00:41,285
cung và cầu về dầu mỏ,

12
00:00:41,285 --> 00:00:45,066
thậm chí giá thuê cao của 
tiệm cà phê bên cạnh.

13
00:00:45,066 --> 00:00:46,703
Bạn hiểu rồi chứ!

14
00:00:46,703 --> 00:00:50,520
Tất cả những hoạt động kinh tế này
được đơn giản hóa một cách kỳ diệu

15
00:00:50,520 --> 00:00:53,264
thành giá cho một ly cà phê.

16
00:00:53,264 --> 00:00:57,044
Thế còn tiền lương,
tức giá cho 1 giờ làm việc thì sao?

17
00:00:57,304 --> 00:01:01,746
Dĩ nhiên mức lương còn tùy thuộc vào
kỹ năng và nỗ lực của bạn.

18
00:01:01,746 --> 00:01:05,348
Song mức lương còn tùy thuộc vào
rất nhiều yếu tố ngoài sự kiểm soát.

19
00:01:05,348 --> 00:01:08,667
Ví dụ cầu về dịch vụ của bạn,

20
00:01:08,667 --> 00:01:12,938
sự cạnh tranh trong khu vực,
thậm chí sự hấp dẫn của công việc nữa.

21
00:01:13,877 --> 00:01:18,667
Ngày nào bạn cũng đưa ra 
nhiều quyết định mua sắm,

22
00:01:18,667 --> 00:01:22,410
sau khi so sánh giữa hàng trăm hàng hóa
và dịch vụ khác nhau.

23
00:01:22,410 --> 00:01:25,317
Có rất nhiều sự lựa chọn.

24
00:01:25,317 --> 00:01:28,991
Để đơn giản hóa, hãy nghĩ đến điều
mà bạn sẽ làm

25
00:01:28,991 --> 00:01:33,638
nếu có ngân sách 50 đô la một tuần
để chi cho hai món hàng:

26
00:01:33,638 --> 00:01:35,621
cà phê và pizza.

27
00:01:36,059 --> 00:01:40,652
Cà phê có giá 5 đô la,
còn pizza có giá 10 đô la.

28
00:01:40,652 --> 00:01:44,153
Vậy pizza có giá gấp đôi
giá của cà phê.

29
00:01:44,406 --> 00:01:47,627
Có nhiều tổ hợp 
cà phê và pizza khác nhau


30
00:01:47,627 --> 00:01:49,654
mà bạn có thể mua với số tiền này.

31
00:01:49,654 --> 00:01:52,681
Ta sẽ thể hiện một số 
lựa chọn trên biểu đồ nhé.

32
00:01:53,050 --> 00:01:57,330
Trên trục x, ta có lượng
chiếc pizza mỗi tuần.

33
00:01:57,330 --> 00:02:01,185
Trên trục y, ta có lượng
ly cà phê mỗi tuần.

34
00:02:01,635 --> 00:02:05,545
Bạn có thể mua 2 ly cà phê
và 4 chiếc pizza,

35
00:02:05,545 --> 00:02:08,474
4 ly cà phê 
và 3 chiếc pizza,

36
00:02:08,474 --> 00:02:11,397
5 chiếc pizza nhưng 0 ly cà phê,

37
00:02:11,397 --> 00:02:14,471
hay 10 ly cà phê và 0 chiếc pizza.

38
00:02:14,471 --> 00:02:17,020
Khi nối những lựa chọn khác nhau

39
00:02:17,020 --> 00:02:20,043
thể hiện cách tiêu dùng 50 đô la,

40
00:02:20,043 --> 00:02:22,583
bạn sẽ có một đường thẳng.

41
00:02:22,583 --> 00:02:25,472
Đây là đường ràng buộc chi phí 
của bạn.

42
00:02:25,472 --> 00:02:28,453
Đường này thể hiện tất cả 
những tổ hợp cà phê và pizza khả thi

43
00:02:28,453 --> 00:02:31,470
mà bạn có thể mua

44
00:02:31,470 --> 00:02:35,670
bằng ngân sách đã cho
với giá cà phê và pizza như trên.

45
00:02:35,670 --> 00:02:39,460
Đường ngân sách này cũng
chia tách phần bạn có thể mua

46
00:02:39,460 --> 00:02:42,194
và phần bạn không thể mua.

47
00:02:42,194 --> 00:02:46,991
Bạn ước mình có thể mua
2 ly cà phê và 6 chiếc pizza,

48
00:02:46,991 --> 00:02:49,778
hay 4 ly cà phê và 10 chiếc pizza.

49
00:02:49,778 --> 00:02:52,678
Nhưng các tổ hợp này 
đều vượt ngân sách.

50
00:02:52,678 --> 00:02:53,928
Rất tiếc!

51
00:02:53,928 --> 00:02:56,689
Tất cả những tổ hợp này
đều tốn nhiều hơn số tiền bạn có.

52
00:02:56,689 --> 00:02:58,348
Vậy là không thể 
mua các tổ hợp đó

53
00:02:58,348 --> 00:03:01,809
bằng ngân sách đã cho
với giá cà phê và pizza như trên.

54
00:03:01,809 --> 00:03:04,917
Các tổ hợp cà phê và pizza
thấp hơn đường ngân sách

55
00:03:04,917 --> 00:03:07,848
đều trong tầm chi tiêu.

56
00:03:07,908 --> 00:03:09,384
Vậy là có thể mua các tổ hợp đó

57
00:03:09,384 --> 00:03:11,358
nếu bạn muốn.

58
00:03:11,358 --> 00:03:15,117
Đường ràng buộc ngân sách 
cũng phản ánh cách thị trường thay đổi

59
00:03:15,117 --> 00:03:17,049
giữa hai mặt hàng.

60
00:03:17,049 --> 00:03:21,128
Hãy nhớ rằng, 
pizza đắt gấp 2 lần cà phê.

61
00:03:21,128 --> 00:03:23,397
Ta có hiểu đơn giản thế này: 


62
00:03:23,397 --> 00:03:27,607
giá 1 chiếc pizza tương đương 
giá 2 ly cà phê.

63
00:03:27,607 --> 00:03:30,727
Bạn sẽ thấy điều này trên độ dốc 
của đường ràng buộc ngân sách

64
00:03:30,727 --> 00:03:32,197
là 2 nhé.

65
00:03:32,197 --> 00:03:34,648
Ồ, thực ra là -2

66
00:03:34,688 --> 00:03:37,248
nhưng ta ít chú ý đến
dấu âm này.

67
00:03:37,408 --> 00:03:42,558
Dù vậy dấu âm nhắc ta rằng
để có thêm một mặt hàng

68
00:03:42,558 --> 00:03:45,188
thì buộc phải từ bỏ vài mặt hàng khác.

69
00:03:45,188 --> 00:03:49,240
Khi cà phê có giá 5 đô la,
pizza có giá 10 đô la,

70
00:03:49,240 --> 00:03:51,571
thì nếu muốn thêm 1 chiếc pizza,

71
00:03:51,571 --> 00:03:54,731
bạn phải từ bỏ
2 ly cà phê.

72
00:03:55,451 --> 00:03:58,939
Nếu điều này khiến bạn nghĩ đến
chi phí cơ hội,

73
00:03:58,939 --> 00:04:00,300
thì bạn đã đúng rồi đó!

74
00:04:00,300 --> 00:04:05,292
Độ dốc của đường ràng buộc ngân sách
là chi phí cơ hội của pizza.

75
00:04:05,292 --> 00:04:08,831
Liệu sự đánh đổi này có thay đổi
nếu ngân sách của bạn tăng lên?

76
00:04:08,831 --> 00:04:12,889
Giả dụ bạn tìm được tờ 20 đô la
trong túi áo khoác

77
00:04:12,889 --> 00:04:16,160
và giờ bạn có 70 đô la 
để chi tiêu cho 2 mặt hàng này thì sao?

78
00:04:17,060 --> 00:04:21,198
Không đâu nhé! Sự đánh đổi 
được đưa ra theo giá thị trường.

79
00:04:21,198 --> 00:04:24,461
Thay đổi trong thu nhập của bạn
không ảnh hưởng đến

80
00:04:24,461 --> 00:04:26,842
giá của những hàng hóa liên quan.

81
00:04:26,842 --> 00:04:30,001
Chắc chắn, bạn sẽ có đủ tiền để
lựa chọn

82
00:04:30,001 --> 00:04:34,681
mọi tổ hợp tiêu dùng
trong tổng 70 đô la.

83
00:04:34,681 --> 00:04:35,992
Bạn có thể thấy điều này

84
00:04:35,992 --> 00:04:38,849
khiến đường ràng buộc ngân sách 
dịch chuyển ra ngoài.

85
00:04:38,849 --> 00:04:40,949
Nhưng, 2 ly cà phê

86
00:04:40,949 --> 00:04:44,256
đổi lấy 1 chiếc pizza
vẫn sẽ giữ nguyên.

87
00:04:44,256 --> 00:04:47,369
Bởi thị trường
vẫn định giá hai mặt hàng này

88
00:04:47,369 --> 00:04:51,366
trong mối quan hệ
như trước đây.

89
00:04:52,078 --> 00:04:54,565
Sự đánh đổi này chỉ thay đổi

90
00:04:54,565 --> 00:04:57,636
khi mức giá
của 2 mặt hàng liên quan thay đổi.

91
00:04:57,636 --> 00:04:59,786
Hãy nghĩ xem điều gì sẽ xảy ra,

92
00:04:59,786 --> 00:05:02,135
nếu nhờ điều kiện thời tiết cực kỳ tốt,

93
00:05:02,135 --> 00:05:06,630
mà giá cà phê 
giảm từ 5 đô la xuống 2.5 đô la.

94
00:05:06,630 --> 00:05:10,097
Liệu sự đánh đổi trên thị trường 
có còn như trước?

95
00:05:10,097 --> 00:05:11,169
Không.

96
00:05:11,169 --> 00:05:15,117
Lúc này pizza đã đắt gấp 4 lần cà phê.

97
00:05:15,117 --> 00:05:18,149
Vậy bạn có thể mua 4 ly cà phê

98
00:05:18,149 --> 00:05:21,071
nếu không ăn 1 chiếc pizza.

99
00:05:21,071 --> 00:05:25,574
Điều này sẽ khiến 
đường ràng buộc ngân sách xoay ra ngoài.

100
00:05:25,574 --> 00:05:29,100
Vì giá pizza không đổi,

101
00:05:29,100 --> 00:05:31,688
giờ hãy để ý nhé: 
lượng pizza bạn có thể mua

102
00:05:31,688 --> 00:05:34,609
không thay đổi, ngay cả khi
bạn không mua cà phê.

103
00:05:34,609 --> 00:05:37,604
Bạn vẫn chỉ có thể 
mua 5 chiếc pizza.

104
00:05:38,327 --> 00:05:41,820
Nhưng, nếu dành 
tất cả ngân sách để mua cà phê,

105
00:05:41,820 --> 00:05:46,190
thì hãy xem số ly cà phê
bạn có thể mua thêm này!

106
00:05:46,190 --> 00:05:49,979
Bạn có thể mua 
20 ly cà phê mỗi tuần.

107
00:05:49,979 --> 00:05:51,954
Thế là nhiều cà phê lắm đấy!

108
00:05:52,447 --> 00:05:55,486
Để ý mức giá pizza

109
00:05:55,486 --> 00:05:57,006
so với giá cà phê nhé!

110
00:05:57,006 --> 00:05:59,562
Lúc này độ dốc của
đường ràng buộc ngân sách mới

111
00:05:59,562 --> 00:06:01,532
là 4 rồi.

112
00:06:02,535 --> 00:06:04,765
Hàng ngày chúng ta đều
đưa ra nhiều lựa chọn.

113
00:06:04,765 --> 00:06:07,175
Thứ chúng ta thực sự có thể mua

114
00:06:07,175 --> 00:06:10,966
dựa trên thu nhập cá nhân
và giá cả hàng hóa, dịch vụ;

115
00:06:10,966 --> 00:06:15,096
đây là những yếu tố vô cùng quan trọng
ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta.

116
00:06:15,096 --> 00:06:18,615
Ngoài ra, nhiều yếu tố khác
cũng không kém phần quan trọng

117
00:06:18,615 --> 00:06:20,769
và đó là sự ưu tiên của chúng ta.

118
00:06:20,769 --> 00:06:23,336
Chúng ta sẽ tìm hiểu
những vấn đề này sau nhé!

119
00:06:23,336 --> 00:06:26,127
[Lời dẫn] Bạn sắp thành thạo
kiến thức về kinh tế học rồi.

120
00:06:26,217 --> 00:06:27,597
Để nhớ bài tốt hơn,

121
00:06:27,597 --> 00:06:29,991
hãy thực hành 
một số yêu cầu thực hành.

122
00:06:29,991 --> 00:06:32,335
Còn nếu đã sẵn sàng nghiên cứu 
kinh tế vĩ mô,

123
00:06:32,335 --> 00:06:34,399
hãy nhấn chọn video tiếp theo.

124
00:06:34,559 --> 00:06:36,147
Bạn vẫn còn ở đây sao?

125
00:06:36,147 --> 00:06:38,181
Hãy xem thêm những video khác

126
00:06:38,181 --> 00:06:40,634
của Marginal Revolution University nhé!