1
00:00:07,362 --> 00:00:09,202
Bu, Mabel.

2
00:00:09,202 --> 00:00:13,787
Mabel; ağustos böcekleri,
pis kokulu böcekler ve tahta kuruları ile

3
00:00:13,787 --> 00:00:16,567
aynı düzene sahip,
küçük bir böcek olan yaprak bitidir.

4
00:00:16,567 --> 00:00:20,590
Tüm bu böcekler avlarını deler
ve onların yaşamsal sıvılarını emer.

5
00:00:20,590 --> 00:00:22,820
Yaprak bitlerinin avı ise bitkilerdir.

6
00:00:22,820 --> 00:00:25,880
Yaprak bitlerinin peşinde olduğu şey
bitkinin içinde gömülüdür,

7
00:00:25,880 --> 00:00:29,730
bir uçtan diğer uca dizilmiş
tek hücreli tüplerde akıp giderler.

8
00:00:29,730 --> 00:00:33,513
Bunlara süzgeç tüpleri adı verilir
ve hepsi birlikte,

9
00:00:33,513 --> 00:00:37,510
bitkinin en değerli kaynağı için
boru tesisatını oluştururlar: öz su.

10
00:00:37,510 --> 00:00:39,820
Öz su çoğunlukla su ve şekerden oluşur.

11
00:00:39,820 --> 00:00:43,170
Bazı türlerin öz suyunun bir litresi,
bir teneke kola kadar şekerlidir.

12
00:00:43,170 --> 00:00:46,010
Fotosentez sürekli şeker üretir.

13
00:00:46,010 --> 00:00:50,240
Onu, süzgeç tüplerinde çok yüksek
-- araba lastiğinden 9 kat daha fazla --

14
00:00:50,240 --> 00:00:54,080
basınç üreten kimyasal bir
"pompa" olarak düşünebilirsiniz.

15
00:00:54,080 --> 00:00:58,355
Mabel beslenmek için uzun,
esnek bir iğne olan boyuncuğunu kullanır.

16
00:00:58,355 --> 00:01:02,287
Onu bitki hücreleri arasındaki
dokuya yavaşça sokar,

17
00:01:02,287 --> 00:01:05,455
ta ki süzgeç tüplerinden
birisini delene kadar.

18
00:01:05,455 --> 00:01:07,505
Öz su basınç altında olduğu için,

19
00:01:07,505 --> 00:01:10,028
Mabel'ın onu bitkiden
emmesine bile gerek kalmıyor.

20
00:01:10,028 --> 00:01:13,247
Yalnızca kafasında bir kapakçık açıyor

21
00:01:13,247 --> 00:01:16,857
ve basınç da öz suyu
sindirim sistemine itiyor.

22
00:01:16,857 --> 00:01:19,665
Poposundan çıkan şeye
daha sonra geleceğiz fakat şu an için

23
00:01:19,665 --> 00:01:22,805
bitkilerin delinmek ve içilmek
istemediklerini bilmelisiniz.

24
00:01:22,805 --> 00:01:25,255
Bu yüzden kendilerini
savunmaya çalışırlar.

25
00:01:25,255 --> 00:01:27,345
Savunmalardan birisi öz suyun kendisidir.

26
00:01:27,345 --> 00:01:30,745
Bunun nasıl işe yaradığını görmek için
sabit bir öz su akıntısının

27
00:01:30,745 --> 00:01:34,811
diğer bazı böceklerdeki sindirim sistemi
yolunu varsayımsal olarak ele alalım.

28
00:01:34,811 --> 00:01:38,410
Öz su böceğin hücrelerine dokunduğunda
onun yüksek şekerli içeriği

29
00:01:38,410 --> 00:01:42,110
hücredeki suyu osmoz aracılığıyla
dışarı çıkmaya teşvik eder;

30
00:01:42,110 --> 00:01:45,700
tam olarak tuzun, salyangozdaki suyu
çıkmaya teşvik ettiği gibi.

31
00:01:45,700 --> 00:01:49,640
Böceğin içinden ne kadar çok öz su
geçerse, böcek o kadar çok su kaybeder.

32
00:01:49,640 --> 00:01:52,580
Sonuç olarak kurur ve ölür.

33
00:01:52,580 --> 00:01:56,350
Ancak Mabel'ın bağırsakları
sükraz adlı bir enzimle kaplıdır,

34
00:01:56,350 --> 00:01:59,000
bu enzim iki sakaroz molekülünü,

35
00:01:59,000 --> 00:02:03,740
fruktoz ve bu üç birimli şekerden birini
içeren bir moleküle dönüştürür.

36
00:02:03,740 --> 00:02:08,528
Mabel enerji için fruktozu yakar
ve üç birimli şekeri geride bırakır.

37
00:02:08,528 --> 00:02:10,848
Peki bu ona nasıl yardımcı oluyor?

38
00:02:10,848 --> 00:02:13,952
Öz suda ne kadar çok
şeker molekülü çözünürse,

39
00:02:13,952 --> 00:02:16,832
Mabel'ın hücrelerinden de
o kadar çok su emebilir.

40
00:02:16,832 --> 00:02:19,662
Mabel, öz sudaki şeker moleküllerinin
sayısını azaltarak,

41
00:02:19,662 --> 00:02:23,241
öz suyun hücrelerinden
su emme becerisini azaltır.

42
00:02:23,241 --> 00:02:25,362
Bitki öz suyu nötrleşti.

43
00:02:25,362 --> 00:02:29,372
Bu demek oluyor ki, Mabel
çoğalması için gereken tüm enerjiyi alarak

44
00:02:29,372 --> 00:02:32,044
günlerce beslenebilir.

45
00:02:32,044 --> 00:02:34,972
Bazı yaprak bitlerinin olağanüstü bir
yaşam döngüleri vardır.

46
00:02:34,972 --> 00:02:37,272
Örneğin, yeşil şeftali biti.

47
00:02:37,272 --> 00:02:41,312
Sonbaharda erkekler ve dişiler eşleşir
ve dişiler yumurtlar.

48
00:02:41,312 --> 00:02:46,782
Ama ilkbaharda yumurtalar çatladığında
çıkan tüm yarı ergin böcekler dişidir.

49
00:02:46,782 --> 00:02:50,612
Bu dişiler olgunluğa eriştiğinde
yumurtlamazlar.

50
00:02:50,612 --> 00:02:56,281
Bunun yerine, genç kalmak için doğururlar,
yani kendi klonlarını doğururlar.

51
00:02:56,281 --> 00:03:00,816
Üstelik onlar da yine
kendi klonlarına hamiledir.

52
00:03:00,816 --> 00:03:05,613
Bu dişi yaprak bitleri, içeride
aynı anda kendilerini oluşturan

53
00:03:05,613 --> 00:03:08,723
iki jenerasyon bebek yaprak biti
klonlarına sahiptir.

54
00:03:08,723 --> 00:03:11,929
Bilimciler buna teleskopik gelişim diyor.

55
00:03:11,929 --> 00:03:15,039
Yani yaprak bitleri hızlıca
kendilerini çoğaltabiliyor --

56
00:03:15,039 --> 00:03:18,019
tek bir sezonda
20 jenerasyon olabiliyor --

57
00:03:18,019 --> 00:03:21,179
ve bu da bir sürü
yaprak biti dışkısı demektir.

58
00:03:21,179 --> 00:03:24,689
Mabel her iki saatte bir kendi vücut
ağırlığı kadar dışkı yapabiliyor,

59
00:03:24,689 --> 00:03:27,779
bu da onu gezegenin
en verimli dışkıcısı yapıyor.

60
00:03:27,779 --> 00:03:32,663
Bazı yaprak biti nüfusları, 4047 metre²
başına yüzlerce kilo dışkı üretebilir.

61
00:03:32,663 --> 00:03:35,823
Yaprak biti dışkısı,
sizin dışkınız gibi değildir.

62
00:03:35,823 --> 00:03:38,242
Kimyasal olarak öz sudan farksızdır;

63
00:03:38,242 --> 00:03:40,912
temiz ve renksiz, şurup gibi bir sıvıdır.

64
00:03:40,912 --> 00:03:44,542
Onu başka bir adla zaten biliyor
olabilirsiniz: balsıra.

65
00:03:44,542 --> 00:03:46,722
Diğer türler balsırayı severler.

66
00:03:46,722 --> 00:03:49,324
Bazı karınca türleri öyle sever ki,

67
00:03:49,324 --> 00:03:52,911
bütün yaprak biti kolonilerini
güder ve korurlar.

68
00:03:52,911 --> 00:03:56,092
Karşılığında karıncaların sağlam bir
tatlı balsıra stoğu olur,

69
00:03:56,092 --> 00:03:59,012
bunu doğrudan yaprak bitlerinin
popolarından içebilirler.

70
00:03:59,012 --> 00:04:00,472
Şerefe!

71
00:04:00,472 --> 00:04:01,992
Balsırayı insanlar da sever.

72
00:04:01,992 --> 00:04:05,142
Birçok Kızılderili kabilesi onu
uzun kamışlardan hasat eder

73
00:04:05,142 --> 00:04:06,439
ve ondan kek yaparlar.

74
00:04:06,439 --> 00:04:09,130
Bazı arı türleri ise
balsıradan bal yaparlar,

75
00:04:09,130 --> 00:04:11,989
insanların hasat edip yediği bal budur.

76
00:04:11,989 --> 00:04:15,459
Yani bitkiler öz suyu oluşturur,
yaprak bitleri onu yer ve dışkılar,

77
00:04:15,459 --> 00:04:18,354
arılar onu geri kusar,
insanlar hasat eder

78
00:04:18,354 --> 00:04:20,959
ve birazını, bir fincan
bergamotlu çaya koyarlar.