0:00:07.362,0:00:09.202 Bu, Mabel. 0:00:09.202,0:00:13.787 Mabel; ağustos böcekleri,[br]pis kokulu böcekler ve tahta kuruları ile 0:00:13.787,0:00:16.567 aynı düzene sahip,[br]küçük bir böcek olan yaprak bitidir. 0:00:16.567,0:00:20.590 Tüm bu böcekler avlarını deler[br]ve onların yaşamsal sıvılarını emer. 0:00:20.590,0:00:22.820 Yaprak bitlerinin avı ise bitkilerdir. 0:00:22.820,0:00:25.880 Yaprak bitlerinin peşinde olduğu şey[br]bitkinin içinde gömülüdür, 0:00:25.880,0:00:29.730 bir uçtan diğer uca dizilmiş[br]tek hücreli tüplerde akıp giderler. 0:00:29.730,0:00:33.513 Bunlara süzgeç tüpleri adı verilir[br]ve hepsi birlikte, 0:00:33.513,0:00:37.510 bitkinin en değerli kaynağı için[br]boru tesisatını oluştururlar: öz su. 0:00:37.510,0:00:39.820 Öz su çoğunlukla su ve şekerden oluşur. 0:00:39.820,0:00:43.170 Bazı türlerin öz suyunun bir litresi,[br]bir teneke kola kadar şekerlidir. 0:00:43.170,0:00:46.010 Fotosentez sürekli şeker üretir. 0:00:46.010,0:00:50.240 Onu, süzgeç tüplerinde çok yüksek[br]-- araba lastiğinden 9 kat daha fazla -- 0:00:50.240,0:00:54.080 basınç üreten kimyasal bir[br]"pompa" olarak düşünebilirsiniz. 0:00:54.080,0:00:58.355 Mabel beslenmek için uzun,[br]esnek bir iğne olan boyuncuğunu kullanır. 0:00:58.355,0:01:02.287 Onu bitki hücreleri arasındaki[br]dokuya yavaşça sokar, 0:01:02.287,0:01:05.455 ta ki süzgeç tüplerinden[br]birisini delene kadar. 0:01:05.455,0:01:07.505 Öz su basınç altında olduğu için, 0:01:07.505,0:01:10.028 Mabel'ın onu bitkiden[br]emmesine bile gerek kalmıyor. 0:01:10.028,0:01:13.247 Yalnızca kafasında bir kapakçık açıyor 0:01:13.247,0:01:16.857 ve basınç da öz suyu[br]sindirim sistemine itiyor. 0:01:16.857,0:01:19.665 Poposundan çıkan şeye[br]daha sonra geleceğiz fakat şu an için 0:01:19.665,0:01:22.805 bitkilerin delinmek ve içilmek[br]istemediklerini bilmelisiniz. 0:01:22.805,0:01:25.255 Bu yüzden kendilerini[br]savunmaya çalışırlar. 0:01:25.255,0:01:27.345 Savunmalardan birisi öz suyun kendisidir. 0:01:27.345,0:01:30.745 Bunun nasıl işe yaradığını görmek için[br]sabit bir öz su akıntısının 0:01:30.745,0:01:34.811 diğer bazı böceklerdeki sindirim sistemi[br]yolunu varsayımsal olarak ele alalım. 0:01:34.811,0:01:38.410 Öz su böceğin hücrelerine dokunduğunda[br]onun yüksek şekerli içeriği 0:01:38.410,0:01:42.110 hücredeki suyu osmoz aracılığıyla[br]dışarı çıkmaya teşvik eder; 0:01:42.110,0:01:45.700 tam olarak tuzun, salyangozdaki suyu[br]çıkmaya teşvik ettiği gibi. 0:01:45.700,0:01:49.640 Böceğin içinden ne kadar çok öz su[br]geçerse, böcek o kadar çok su kaybeder. 0:01:49.640,0:01:52.580 Sonuç olarak kurur ve ölür. 0:01:52.580,0:01:56.350 Ancak Mabel'ın bağırsakları[br]sükraz adlı bir enzimle kaplıdır, 0:01:56.350,0:01:59.000 bu enzim iki sakaroz molekülünü, 0:01:59.000,0:02:03.740 fruktoz ve bu üç birimli şekerden birini[br]içeren bir moleküle dönüştürür. 0:02:03.740,0:02:08.528 Mabel enerji için fruktozu yakar[br]ve üç birimli şekeri geride bırakır. 0:02:08.528,0:02:10.848 Peki bu ona nasıl yardımcı oluyor? 0:02:10.848,0:02:13.952 Öz suda ne kadar çok[br]şeker molekülü çözünürse, 0:02:13.952,0:02:16.832 Mabel'ın hücrelerinden de[br]o kadar çok su emebilir. 0:02:16.832,0:02:19.662 Mabel, öz sudaki şeker moleküllerinin[br]sayısını azaltarak, 0:02:19.662,0:02:23.241 öz suyun hücrelerinden[br]su emme becerisini azaltır. 0:02:23.241,0:02:25.362 Bitki öz suyu nötrleşti. 0:02:25.362,0:02:29.372 Bu demek oluyor ki, Mabel[br]çoğalması için gereken tüm enerjiyi alarak 0:02:29.372,0:02:32.044 günlerce beslenebilir. 0:02:32.044,0:02:34.972 Bazı yaprak bitlerinin olağanüstü bir[br]yaşam döngüleri vardır. 0:02:34.972,0:02:37.272 Örneğin, yeşil şeftali biti. 0:02:37.272,0:02:41.312 Sonbaharda erkekler ve dişiler eşleşir[br]ve dişiler yumurtlar. 0:02:41.312,0:02:46.782 Ama ilkbaharda yumurtalar çatladığında[br]çıkan tüm yarı ergin böcekler dişidir. 0:02:46.782,0:02:50.612 Bu dişiler olgunluğa eriştiğinde[br]yumurtlamazlar. 0:02:50.612,0:02:56.281 Bunun yerine, genç kalmak için doğururlar,[br]yani kendi klonlarını doğururlar. 0:02:56.281,0:03:00.816 Üstelik onlar da yine[br]kendi klonlarına hamiledir. 0:03:00.816,0:03:05.613 Bu dişi yaprak bitleri, içeride[br]aynı anda kendilerini oluşturan 0:03:05.613,0:03:08.723 iki jenerasyon bebek yaprak biti[br]klonlarına sahiptir. 0:03:08.723,0:03:11.929 Bilimciler buna teleskopik gelişim diyor. 0:03:11.929,0:03:15.039 Yani yaprak bitleri hızlıca[br]kendilerini çoğaltabiliyor -- 0:03:15.039,0:03:18.019 tek bir sezonda[br]20 jenerasyon olabiliyor -- 0:03:18.019,0:03:21.179 ve bu da bir sürü[br]yaprak biti dışkısı demektir. 0:03:21.179,0:03:24.689 Mabel her iki saatte bir kendi vücut[br]ağırlığı kadar dışkı yapabiliyor, 0:03:24.689,0:03:27.779 bu da onu gezegenin[br]en verimli dışkıcısı yapıyor. 0:03:27.779,0:03:32.663 Bazı yaprak biti nüfusları, 4047 metre²[br]başına yüzlerce kilo dışkı üretebilir. 0:03:32.663,0:03:35.823 Yaprak biti dışkısı,[br]sizin dışkınız gibi değildir. 0:03:35.823,0:03:38.242 Kimyasal olarak öz sudan farksızdır; 0:03:38.242,0:03:40.912 temiz ve renksiz, şurup gibi bir sıvıdır. 0:03:40.912,0:03:44.542 Onu başka bir adla zaten biliyor[br]olabilirsiniz: balsıra. 0:03:44.542,0:03:46.722 Diğer türler balsırayı severler. 0:03:46.722,0:03:49.324 Bazı karınca türleri öyle sever ki, 0:03:49.324,0:03:52.911 bütün yaprak biti kolonilerini[br]güder ve korurlar. 0:03:52.911,0:03:56.092 Karşılığında karıncaların sağlam bir[br]tatlı balsıra stoğu olur, 0:03:56.092,0:03:59.012 bunu doğrudan yaprak bitlerinin[br]popolarından içebilirler. 0:03:59.012,0:04:00.472 Şerefe! 0:04:00.472,0:04:01.992 Balsırayı insanlar da sever. 0:04:01.992,0:04:05.142 Birçok Kızılderili kabilesi onu[br]uzun kamışlardan hasat eder 0:04:05.142,0:04:06.439 ve ondan kek yaparlar. 0:04:06.439,0:04:09.130 Bazı arı türleri ise[br]balsıradan bal yaparlar, 0:04:09.130,0:04:11.989 insanların hasat edip yediği bal budur. 0:04:11.989,0:04:15.459 Yani bitkiler öz suyu oluşturur,[br]yaprak bitleri onu yer ve dışkılar, 0:04:15.459,0:04:18.354 arılar onu geri kusar,[br]insanlar hasat eder 0:04:18.354,0:04:20.959 ve birazını, bir fincan[br]bergamotlu çaya koyarlar.