1
00:00:01,064 --> 00:00:03,596
1990'ların ortasında 
sekiz yaşında bir çocuktum.

2
00:00:03,596 --> 00:00:05,983
Filipinler'in güneyinde büyüdüm.

3
00:00:06,007 --> 00:00:10,413
O yaşlarda, toplumun bizden
beklentilerini anlamayacak kadar küçük

4
00:00:10,413 --> 00:00:13,705
fakat etrafta neler olduğunu 
anlayacak kadar büyüktük.

5
00:00:14,101 --> 00:00:16,166
Beş kişilik bir aile olarak

6
00:00:16,166 --> 00:00:17,790
tek yatak odalı bir evde yaşadık.

7
00:00:17,814 --> 00:00:20,244
Evimiz, çoğunlukla odun

8
00:00:20,244 --> 00:00:23,960
ve oluklu metal saclardan
yapılmış site evlerin içindeydi.

9
00:00:24,430 --> 00:00:27,052
Bu evler asfaltsız yollar boyunca

10
00:00:27,052 --> 00:00:28,971
birbirlerine çok yakın inşa edilmişti.

11
00:00:29,475 --> 00:00:32,146
Mahremiyetle alakalı 
en ufak bir beklenti yoktu.

12
00:00:32,470 --> 00:00:35,702
Yan komşuda ne zaman bir tartışma çıksa

13
00:00:35,702 --> 00:00:37,082
her şeyi duyuyordunuz.

14
00:00:37,106 --> 00:00:41,216
Ya da birazcık işi pişirseler 
bile duyuyordunuz.

15
00:00:41,216 --> 00:00:43,200
(Kahkaha)

16
00:00:43,950 --> 00:00:45,953
Bunu muhtemelen siz de duyardınız.

17
00:00:46,033 --> 00:00:47,623
(Kahkaha)

18
00:00:47,813 --> 00:00:50,962
Her çocuk gibi, bir ailenin 
neye benzediğini öğrendim.

19
00:00:51,508 --> 00:00:54,784
Bir adam, kadın, çocuk ya da çocuklar.

20
00:00:55,040 --> 00:00:57,656
Fakat bunun her zaman 
böyle olmadığını da öğrendim.

21
00:00:57,760 --> 00:01:00,483
Aynı şekilde çalışan başka 
kombinasyonlar da var.

22
00:01:00,507 --> 00:01:03,239
Sokağın aşağısında yaşayan 
üç kişilik bir aile vardı.

23
00:01:03,263 --> 00:01:05,597
Evin hanımının adı Lenie'ydi.

24
00:01:06,133 --> 00:01:09,191
Lenie'nin genellikle at kuyruğu 
yaptığı uzun siyah saçları

25
00:01:09,191 --> 00:01:11,148
ve manikür yapılmış tırnakları vardı.

26
00:01:11,196 --> 00:01:13,034
Dışarı her seferinde hafif makyaj

27
00:01:13,034 --> 00:01:15,363
ve imzası niteliğindeki
kırmızı rujuyla çıkardı.

28
00:01:16,018 --> 00:01:18,835
Lenie'nin eşi hakkında 
pek bir şey hatırlamasam da

29
00:01:18,835 --> 00:01:21,068
beyaz kolsuz tişörtler giydiğini

30
00:01:21,092 --> 00:01:23,395
ve altın zincir taktığını hatırlıyorum.

31
00:01:24,109 --> 00:01:26,499
Kızları benden birkaç yaş küçüktü.

32
00:01:27,007 --> 00:01:29,680
Köydeki herkes Lenie'yi tanırdı.

33
00:01:30,128 --> 00:01:31,904
Kasabanın bizim tarafındaki

34
00:01:31,904 --> 00:01:34,734
en popüler güzellik salonunun
sahibi ve işletmecisiydi.

35
00:01:34,758 --> 00:01:37,140
Ne zaman ailesi yoldan geçse

36
00:01:37,164 --> 00:01:39,583
her zaman gülümsemelerle selamlanırlardı

37
00:01:39,607 --> 00:01:43,465
ve bazen, ayaküstü 
sohbetler için dururlardı.

38
00:01:44,677 --> 00:01:46,672
Lenie'yle ilgili enteresan olan,

39
00:01:47,015 --> 00:01:50,555
ayrıca transeksüel bir kadın olmasıydı.

40
00:01:51,488 --> 00:01:54,582
Filipinler'in cinsiyet
çeşitliliğiyle alakalı

41
00:01:54,582 --> 00:01:57,815
köklü hikâyelerinden birine örnek oldu.

42
00:01:58,650 --> 00:02:04,205
Lenie, sırf aşina olmadığımız için

43
00:02:04,205 --> 00:02:07,233
veya anlamak için
vakit ayırmamamızdan kaynaklı

44
00:02:07,233 --> 00:02:10,214
çoğunlukla bize yabancı
gelen şeylerin kanıtıydı.

45
00:02:11,565 --> 00:02:14,351
Dünyadaki çoğu kültürde,

46
00:02:14,351 --> 00:02:17,399
cinsiyet erkek-kadın ayrımıdır.

47
00:02:17,423 --> 00:02:22,879
Bu sarsılmaz, tartışılmaz şekilde
bireylerin sınıf ayrımıdır.

48
00:02:23,500 --> 00:02:26,644
Birinin biyolojik cinsiyeti
belirlendiğinde

49
00:02:26,644 --> 00:02:30,387
onun karakterine ve beklentilerimize
karar veriyoruz.

50
00:02:30,671 --> 00:02:32,535
Fakat bütün kültürler öyle değil.

51
00:02:33,250 --> 00:02:35,076
Bütün kültürler böyle sabit değil.

52
00:02:35,751 --> 00:02:38,581
Birçok kültür cinsiyet 
farkını oluşturmak için

53
00:02:38,581 --> 00:02:40,790
ilk olarak genital bölgeye bakmıyor.

54
00:02:40,814 --> 00:02:46,575
Kuzey Amerika, Afrika, Hint Yarımadası

55
00:02:46,599 --> 00:02:49,799
ve Filipinler de dahil Pasifik Adaları'nda

56
00:02:49,823 --> 00:02:52,697
bazı cemiyetlerin kültürel serbestlik

57
00:02:52,697 --> 00:02:55,458
ve cinsiyet çeşitliliğiyle alakalı 
uzun hikâyeleri var.

58
00:02:56,331 --> 00:02:57,520
Belki bilirsiniz,

59
00:02:57,520 --> 00:03:01,967
Filipin halkı 300 yıldan uzun bir süre 
İspanyol hükmü altındaydı.

60
00:03:02,405 --> 00:03:05,375
1565 yılından 1898 yılına kadar.

61
00:03:05,787 --> 00:03:08,393
Bu, günlük hayattaki Filipince sohbetlerin

62
00:03:08,393 --> 00:03:10,607
neden İspanyolca 
kelimelerle harmanlandığının

63
00:03:10,607 --> 00:03:15,580
ve benimki de dahil, soyadlarımızın 
kulağa İspanyolca gelmesinin sebebi.

64
00:03:16,667 --> 00:03:20,907
Bu ayrıca Katolikliğin oldukça
değişmez etkisini de açıklıyor.

65
00:03:22,026 --> 00:03:24,203
Sömürgecilik öncesi dönemde,

66
00:03:24,203 --> 00:03:26,671
Filipin halkları çoğunlukla animistikti.

67
00:03:27,818 --> 00:03:32,992
Onlar her şeyde belirgin ruhsal
esasının olduğuna inanıyordu;

68
00:03:32,992 --> 00:03:34,750
bitkiler, hayvanlar,

69
00:03:34,750 --> 00:03:37,100
taşlar, nehirler, mekânlar.

70
00:03:38,635 --> 00:03:40,426
Güç, ruhta ikamet ediyordu.

71
00:03:41,235 --> 00:03:46,055
Her kim o ruhsal güce 
bir koşum takabilirse çok saygı görürdü.

72
00:03:47,247 --> 00:03:50,959
Şimdi, İspanyol sömürgecilik arşivlerinde 
çalışmalar yapan bilim insanları,

73
00:03:50,959 --> 00:03:55,292
bu eski toplulukların ayrıca 
eşitlik taraftarı olduğunu ortaya çıkardı.

74
00:03:56,181 --> 00:03:58,993
Erkeklerin kadınlardan 
fazla avantajı yoktu.

75
00:04:00,001 --> 00:04:03,884
Kadın eşlere bir köle gibi değil,
dost gibi davranılırdı.

76
00:04:03,908 --> 00:04:07,490
Aile mukaveleleri onların varlığı 
ve onayı olmadan yapılmazdı.

77
00:04:08,290 --> 00:04:10,934
Bazı kısımlarda kadınlar daha üstündü.

78
00:04:11,800 --> 00:04:14,054
Bir kadın boşanabilirdi

79
00:04:14,054 --> 00:04:16,412
ve boşandıktan sonra bile
elinde tutabileceği

80
00:04:16,412 --> 00:04:18,524
kendi toprağının sahibi olabilirdi.

81
00:04:18,979 --> 00:04:21,975
Bir bebek sahibi olma 
ya da olmama imtiyazına sahipti

82
00:04:21,975 --> 00:04:23,935
ve bebeğin adına karar verebilirdi.

83
00:04:24,760 --> 00:04:29,320
Fakat sömürgecilik öncesi 
Filipin kadınlarının asıl gücü,

84
00:04:29,344 --> 00:04:34,436
farklı etnik gruplardan şamanlar için 
kullanılan ortak bir terim olan

85
00:04:34,436 --> 00:04:37,657
''babaylan'' rolünden gelmekteydi.

86
00:04:37,681 --> 00:04:40,844
Bitkilerde ve ilahi irfanda uzmanlaşmış

87
00:04:40,844 --> 00:04:43,180
toplum şifacılarıydılar.

88
00:04:44,160 --> 00:04:45,448
Bebek doğurtuyorlar

89
00:04:45,448 --> 00:04:47,709
ve ruh âlemiyle iletişim kuruyorlardı.

90
00:04:48,677 --> 00:04:50,497
Şeytan çıkarma yapıyorlardı

91
00:04:51,489 --> 00:04:54,743
ve sıklıkla toplumu korumak adına

92
00:04:55,767 --> 00:04:57,498
kıç tekmeliyorlardı.

93
00:04:57,522 --> 00:04:59,149
(Kahkaha)

94
00:04:59,708 --> 00:05:02,578
Babaylan bir kadın rolü olmasına rağmen,

95
00:05:02,602 --> 00:05:06,343
ayrıca ruhsal âlemde
pratik yapan erkekler de vardı.

96
00:05:06,927 --> 00:05:11,308
Eski İspanyol kolonisinden raporlarda
erkek şamanların,

97
00:05:11,332 --> 00:05:16,593
normal Batı erkeklerinin standartlarına 
uymadığını gösteren referanslar var.

98
00:05:17,092 --> 00:05:18,850
Çapraz giyinimli

99
00:05:18,850 --> 00:05:20,946
ve kadınsı görünüyorlardı

100
00:05:20,946 --> 00:05:22,873
ya da cinsiyet anlamında belirsizdiler.

101
00:05:23,146 --> 00:05:25,902
Francisco Alcina adındaki 
cizvit misyonerin dediğine göre,

102
00:05:25,902 --> 00:05:28,611
şaman olduğunu düşündüğü bir adam,

103
00:05:28,635 --> 00:05:30,281
''O kadar kadınsıydı ki

104
00:05:30,794 --> 00:05:34,280
varlığı her açıdan
bir erkekten çok, bir kadındı.

105
00:05:35,414 --> 00:05:36,927
Kadınların yaptığı her şeyi;

106
00:05:37,945 --> 00:05:39,507
battaniye dokumak,

107
00:05:39,507 --> 00:05:41,465
kıyafetleri dikmek ve çömlek yapmak gibi

108
00:05:41,465 --> 00:05:43,948
her şeyi o da yapıyordu.

109
00:05:45,029 --> 00:05:47,098
Ayrıca kadın gibi dans ediyordu,

110
00:05:48,471 --> 00:05:50,341
hiçbir zaman dansları farklı olan

111
00:05:50,341 --> 00:05:51,893
erkekler gibi değildi.

112
00:05:52,909 --> 00:05:56,592
Genel olarak erkekten 
çok kadına benziyordu.''

113
00:05:58,230 --> 00:06:03,127
Peki, sömürgecilik arşivlerinde 
başka ilginç detay var mı?

114
00:06:04,090 --> 00:06:05,392
Hiç sormayacaksınız sandım.

115
00:06:05,392 --> 00:06:07,103
(Kahkaha)

116
00:06:07,720 --> 00:06:09,768
Şu ana kadar çıkarabildiğiniz kadarıyla,

117
00:06:09,768 --> 00:06:12,122
bu sömürgecilik öncesi toplumlarda

118
00:06:12,122 --> 00:06:14,629
kendini idare etme olayı pek iyi gitmedi.

119
00:06:15,294 --> 00:06:18,106
Bütün bu özgür, sevgi dolu, 
cinsiyet çeşitliliği oluru,

120
00:06:18,106 --> 00:06:20,195
cinsiyet eşitliği aydınlığı

121
00:06:20,195 --> 00:06:24,355
zamanla Avrupalıların
duyarlılığıyla çarpıştı

122
00:06:24,355 --> 00:06:28,992
ve İspanyol misyonerler gelecek 300 yılı

123
00:06:28,992 --> 00:06:31,888
iki cinsiyet ayrımı modellerini 
empoze etmeye çalıştılar.

124
00:06:32,777 --> 00:06:34,445
Ayrıca birçok İspanyol keşişi,

125
00:06:34,445 --> 00:06:37,275
çapraz giyimli babaylanların

126
00:06:37,275 --> 00:06:40,522
ya kendileri gibi
dini nedenlerle evlenmediğini

127
00:06:40,522 --> 00:06:44,185
ya da yetersiz veya kusurlu üreme 
organlarına sahip olduklarını düşündüler.

128
00:06:44,185 --> 00:06:46,021
Fakat bu tamamen tahminden ibaretti.

129
00:06:46,959 --> 00:06:52,668
1679 ve 1685 yılında derlenen 
"Bolinao El Yazması" adındaki dosyalarda

130
00:06:52,668 --> 00:06:55,225
erkek şamanların kadınlarla 
evlendiğinden bahsediyor.

131
00:06:56,431 --> 00:06:59,901
Tahminen 1590 yıllarında Boksor Kodeksi,

132
00:06:59,901 --> 00:07:03,610
bize doğal erkek babaylan cinsellik 
eğilimiyle alakalı ipuçları sağlıyor.

133
00:07:04,584 --> 00:07:08,801
''Normalde kadın gibi giyinirler,

134
00:07:09,805 --> 00:07:11,805
aşırı iffetli davranırlar

135
00:07:11,805 --> 00:07:13,661
ve o kadar kadınsılardı ki

136
00:07:13,661 --> 00:07:16,522
erkek olduğunu bilmeyene 
kadın olduğunu inandırabilirdiniz.

137
00:07:17,593 --> 00:07:20,587
Neredeyse hepsi 
üreme konusunda iktidarsızdı

138
00:07:21,472 --> 00:07:27,444
ve nitekim başka erkeklerle evlenip
karı koca olarak birlikte yattılar

139
00:07:27,444 --> 00:07:29,112
ve bedensel bilgiye sahiptiler.''

140
00:07:30,200 --> 00:07:34,072
Bedensel bilgi, tabii ki seks anlamında.

141
00:07:35,372 --> 00:07:38,048
Şimdilerde çağdaş toplumlarda,

142
00:07:38,048 --> 00:07:40,242
cinsiyet nedir
ve nasıl tanımlanmalı şeklinde

143
00:07:40,242 --> 00:07:41,530
süregelen bir tartışma var.

144
00:07:41,530 --> 00:07:43,225
Benim ülkem de istisna değil.

145
00:07:43,852 --> 00:07:46,934
Avustralya, Yeni Zelanda, Pakistan,

146
00:07:46,934 --> 00:07:48,614
Nepal ve Kanada gibi bazı ülkeler

147
00:07:48,614 --> 00:07:52,490
resmi evraklarda cinsiyet ayrımı olmayan 
seçenekleri sunmaya başladılar.

148
00:07:52,514 --> 00:07:55,484
Bu evraklar pasaport 
ve kimlik kartı gibi şeyler.

149
00:07:56,088 --> 00:07:58,571
Bütün bu cinsiyetle alakalı tartışmalarda,

150
00:07:58,571 --> 00:08:01,337
bence kadın ve erkek cinsiyetiyle
alakalı hakim kavramların

151
00:08:01,337 --> 00:08:04,922
katıca biyolojik cinsiyetimize bağlı

152
00:08:04,922 --> 00:08:07,863
sosyal yapılar olduğunu

153
00:08:07,863 --> 00:08:09,647
aklımızda bulundurmakta fayda var.

154
00:08:10,126 --> 00:08:14,965
Halkım için bu sosyal yapı 
dayatmadan geliyor.

155
00:08:16,266 --> 00:08:20,979
Yüzyıllarca onların düşünce şekillerinin

156
00:08:20,979 --> 00:08:22,832
yanlış olduğuna inandırılana kadar

157
00:08:22,832 --> 00:08:24,662
kafalarına sokuldu.

158
00:08:26,836 --> 00:08:30,081
Sosyal düzenle alakalı iyi olan şey,

159
00:08:30,081 --> 00:08:32,571
zamana ve çağa uymak ayak uydurmak için

160
00:08:32,571 --> 00:08:34,502
yeniden inşa edilebilir oluşu.

161
00:08:35,266 --> 00:08:38,585
Toplumların daha çeşitli 
olmasına cevap verebilecek şekilde

162
00:08:38,585 --> 00:08:40,339
yeniden inşa edilebilir.

163
00:08:41,106 --> 00:08:43,870
Birbirimizin farklarından öğrenip

164
00:08:43,870 --> 00:08:48,328
onlar için çalışabileceğimizi
fark etmeye başlayan bir dünya

165
00:08:48,328 --> 00:08:51,556
yeniden inşa edilebilir.

166
00:08:52,269 --> 00:08:53,829
Bu konu hakkında düşündüğümde

167
00:08:54,700 --> 00:08:57,663
Filipin halkını, cinsiyet eşitliği

168
00:08:57,663 --> 00:09:00,142
ve kapsayıcılığıyla alakalı
unutulmak üzere olan

169
00:09:00,142 --> 00:09:02,725
çok önemli bir mirası düşünüyorum.

170
00:09:03,221 --> 00:09:08,162
Bildiğim en nazik ruhlara sahip olup da

171
00:09:08,162 --> 00:09:11,005
aşklarını tam olarak 
açamayanları düşünüyorum.

172
00:09:11,584 --> 00:09:17,109
Bana karakterdeki dürüstlüğün,
nazikliğin ve gücün

173
00:09:17,109 --> 00:09:22,909
yargıdan daha önemli ölçüleri olduğunu;

174
00:09:22,909 --> 00:09:25,748
insanların ten rengi, yaşı
ya da cinsiyeti gibi

175
00:09:25,748 --> 00:09:29,312
kontrol sahibi olmadıkları şeylerden 
daha önemli ölçüler olduğunu gösterip

176
00:09:29,312 --> 00:09:31,417
hayatımda etki sahibi 
olanları düşünüyorum.

177
00:09:32,870 --> 00:09:36,801
Lenie gibi insanların arkasında olup
burada dururken

178
00:09:37,801 --> 00:09:41,514
benden önce yaşamış olup
hayatlarını kendi istediği gibi yaşamış

179
00:09:42,501 --> 00:09:45,088
ve kendilerini ortaya koyup

180
00:09:45,088 --> 00:09:49,913
bugün kendi hayatlarını istediği gibi 
yaşayabilen insanlara kolaylık oluşturmuş

181
00:09:49,913 --> 00:09:54,108
insanlara inanılmaz minnettarım.

182
00:09:55,592 --> 00:09:59,704
Çünkü kendiniz olmak devrimseldir.

183
00:10:00,535 --> 00:10:04,171
Pes ettirmek amacıyla 
herhangi birini çile çektirerek

184
00:10:05,112 --> 00:10:09,936
bu muntazam kutulara sizi 
tıkan insanlar sizin yerinize karar verdi:

185
00:10:09,960 --> 00:10:11,649
Pes etmeyin.

186
00:10:12,089 --> 00:10:13,329
Sizi görüyorum.

187
00:10:14,053 --> 00:10:16,381
Atalarım sizi görüyor.

188
00:10:16,381 --> 00:10:20,612
Onların kanı, bir çoğumuzda 
gezdiği gibi bende de geziyor.

189
00:10:21,380 --> 00:10:25,695
Siz doğrusunuz ve diğer herkes gibi

190
00:10:26,957 --> 00:10:30,714
haklarınızı ve tanınmayı hak ediyorsunuz.

191
00:10:32,085 --> 00:10:33,652
Teşekkür ederim.

192
00:10:33,652 --> 00:10:34,820
(Alkış)