[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.52,0:00:03.19,Default,,0000,0000,0000,,Xin chào , chào mừng đến với \NLangfocus Channel
Dialogue: 0,0:00:03.19,0:00:05.02,Default,,0000,0000,0000,,và tên tôi là Paul.
Dialogue: 0,0:00:05.02,0:00:07.63,Default,,0000,0000,0000,,Chủ đề hôm nay là: Cái chết của ngôn ngữ.
Dialogue: 0,0:00:07.63,0:00:10.20,Default,,0000,0000,0000,,Thông thường trên kênh này, khi tôi nói về một ngôn ngữ nào đó,
Dialogue: 0,0:00:10.20,0:00:11.89,Default,,0000,0000,0000,,nó thường là ngôn ngữ sống.
Dialogue: 0,0:00:11.89,0:00:14.77,Default,,0000,0000,0000,,1 ngôn ngữ mà vẫn được sử dụng bởi những người bản địa ngày nay
Dialogue: 0,0:00:14.77,0:00:17.20,Default,,0000,0000,0000,,Nó tiếp tục phát triển và tiến hoá.
Dialogue: 0,0:00:17.20,0:00:21.09,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng bên cạnh đó cũng có những ngôn ngữ chết và ngôn ngữ tuyệt chủng.
Dialogue: 0,0:00:21.09,0:00:24.83,Default,,0000,0000,0000,,Ngôn ngữ đó được coi là "chết" khi không còn nhiều người bản địa sử dụng,
Dialogue: 0,0:00:24.83,0:00:27.76,Default,,0000,0000,0000,,mặc dù nó vẫn có thể được dùng theo cách nào đó.
Dialogue: 0,0:00:27.76,0:00:29.51,Default,,0000,0000,0000,,Ví dụ, tiếng Latin là ngôn ngữ chết
Dialogue: 0,0:00:29.51,0:00:32.01,Default,,0000,0000,0000,,nhưng nó tiếp tục được sử dụng cho mục đích tôn giáo
Dialogue: 0,0:00:32.01,0:00:34.77,Default,,0000,0000,0000,,và cho 1 số mục đích hành chính ở Vatican
Dialogue: 0,0:00:35.64,0:00:39.08,Default,,0000,0000,0000,,Số ít người vẫn có thể nói ngôn ngữ đó, nhưng không thuần thục như ngôn ngữ bản xứ,
Dialogue: 0,0:00:39.08,0:00:41.63,Default,,0000,0000,0000,,và nó không được truyền lại như 1 ngôn ngữ bản xứ.
Dialogue: 0,0:00:41.63,0:00:43.49,Default,,0000,0000,0000,,1 ví dụ khác là tiếng Do Thái,
Dialogue: 0,0:00:43.49,0:00:46.02,Default,,0000,0000,0000,,nó là ngôn ngữ chết trước khi hồi sinh
Dialogue: 0,0:00:46.02,0:00:47.92,Default,,0000,0000,0000,,dưới dạng tiếng Do Thái hiện đại.
Dialogue: 0,0:00:47.92,0:00:50.22,Default,,0000,0000,0000,,Không ai dùng nó như tiếng bản địa trong thời gian dài
Dialogue: 0,0:00:50.22,0:00:53.02,Default,,0000,0000,0000,,nhưng nó tiếp tục được sử dụng cho những mục đích tôn giáo
Dialogue: 0,0:00:53.02,0:00:55.28,Default,,0000,0000,0000,,và như 1 ngôn ngữ viết.
Dialogue: 0,0:00:55.28,0:00:58.07,Default,,0000,0000,0000,,Ngược lại, ngôn ngữ được coi là tuyệt chủng
Dialogue: 0,0:00:58.07,0:01:00.22,Default,,0000,0000,0000,,khi không có người nào có thể nói được nó.
Dialogue: 0,0:01:00.22,0:01:02.52,Default,,0000,0000,0000,,Ví dụ, nếu người nói cuối cùng
Dialogue: 0,0:01:02.52,0:01:04.58,Default,,0000,0000,0000,,của tiếng Thổ Dân Mỹ chết
Dialogue: 0,0:01:04.58,0:01:06.94,Default,,0000,0000,0000,,và không một ai học nó như ngôn ngữ thứ 2,
Dialogue: 0,0:01:06.94,0:01:09.08,Default,,0000,0000,0000,,thì ngôn ngữ đó tuyệt chủng.
Dialogue: 0,0:01:09.08,0:01:12.50,Default,,0000,0000,0000,,Tương tự, ngôn ngữ cổ xưa như Sumerian, cũng tuyệt chủng.
Dialogue: 0,0:01:12.51,0:01:15.75,Default,,0000,0000,0000,,Vài người có thể đọc những văn bản cổ của ngôn ngữ đó,
Dialogue: 0,0:01:15.75,0:01:17.75,Default,,0000,0000,0000,,nhưng không ai thực sự sử dụng nó ngày nay.
Dialogue: 0,0:01:17.75,0:01:20.22,Default,,0000,0000,0000,,Ngôn ngữ trở nên chết hoặc tuyệt chủng
Dialogue: 0,0:01:20.22,0:01:21.95,Default,,0000,0000,0000,,chính là kết quả của sự mất dần ngôn ngữ.
Dialogue: 0,0:01:22.73,0:01:24.51,Default,,0000,0000,0000,,Những kiểu mất dần ngôn ngữ.
Dialogue: 0,0:01:24.51,0:01:26.74,Default,,0000,0000,0000,,Ngôn ngữ không biến mất theo cùng 1 cách
Dialogue: 0,0:01:26.74,0:01:29.12,Default,,0000,0000,0000,,Có rất nhiều cách làm mất dần ngôn ngữ
Dialogue: 0,0:01:29.12,0:01:31.37,Default,,0000,0000,0000,,Cách phổ biến nhất khiến ngôn ngữ đó biến mất
Dialogue: 0,0:01:31.37,0:01:33.25,Default,,0000,0000,0000,,là do sự chết dần ngôn ngữ.
Dialogue: 0,0:01:33.25,0:01:35.85,Default,,0000,0000,0000,,Điều này thường xảy ra khi người nói 1 ngôn ngữ
Dialogue: 0,0:01:35.85,0:01:39.12,Default,,0000,0000,0000,,tiếp xúc với 1 ngôn ngữ có uy thế cao hơn như:
Dialogue: 0,0:01:39.12,0:01:42.06,Default,,0000,0000,0000,,ngôn ngữ của nhóm người thống trị, nhiều quyền lực hơn.
Dialogue: 0,0:01:42.06,0:01:45.03,Default,,0000,0000,0000,,Cộng đồng có thể duy trì song ngữ trong thời gian khá dài.
Dialogue: 0,0:01:45.03,0:01:46.85,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng với mỗi thế hệ nối tiếp,
Dialogue: 0,0:01:46.85,0:01:49.34,Default,,0000,0000,0000,,càng ít người trẻ nói tiếng truyền thống của họ
Dialogue: 0,0:01:49.34,0:01:51.44,Default,,0000,0000,0000,,và khả năng nói thành thạo thấp hơn,
Dialogue: 0,0:01:51.44,0:01:54.51,Default,,0000,0000,0000,,vì họ lựa chọn sử dụng ngôn ngữ uy thế thay vì ngôn ngữ truyền thống
Dialogue: 0,0:01:54.51,0:01:58.32,Default,,0000,0000,0000,,cho đến 1 ngày, ngôn ngữ truyền thống của họ không còn được nói nữa.
Dialogue: 0,0:01:58.32,0:01:59.95,Default,,0000,0000,0000,,1 ví dụ đó là Cornish,
Dialogue: 0,0:01:59.95,0:02:02.97,Default,,0000,0000,0000,,Ngôn ngữ này không còn được sử dụng vào cuối thế kỷ 19
Dialogue: 0,0:02:02.97,0:02:05.45,Default,,0000,0000,0000,,như kết quả từ sự ảnh hưởng lớn mạnh của Tiếng Anh
Dialogue: 0,0:02:05.45,0:02:09.48,Default,,0000,0000,0000,,và cũng là kết quả của sự nhận thức rằng Conish là ngôn ngữ thuộc tầng lớp thấp hơn
Dialogue: 0,0:02:09.48,0:02:11.72,Default,,0000,0000,0000,,thậm chí những người sử dụng tiếng cũng nhận định như vậy vào thời điểm đó.
Dialogue: 0,0:02:11.72,0:02:14.05,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng Conish thực sự không tuyệt chủng
Dialogue: 0,0:02:14.05,0:02:16.11,Default,,0000,0000,0000,,bởi có sự nỗ lực hồi sinh
Dialogue: 0,0:02:16.11,0:02:18.86,Default,,0000,0000,0000,,khuyến khích mọi người tiếp tục sử dụng ngôn ngữ này.
Dialogue: 0,0:02:18.86,0:02:21.61,Default,,0000,0000,0000,,Tiếp theo: ngôn ngữ chết từ dưới lên trên,
Dialogue: 0,0:02:21.61,0:02:23.44,Default,,0000,0000,0000,,Khi ngôn ngữ chết từ dưới lên trên,
Dialogue: 0,0:02:23.44,0:02:26.45,Default,,0000,0000,0000,,1 ngôn ngữ không còn được sử dụng như ngôn ngữ bản xứ
Dialogue: 0,0:02:26.45,0:02:29.46,Default,,0000,0000,0000,,nhưng tiếp tục được sử dụng trong bối cảnh cụ thể:
Dialogue: 0,0:02:29.46,0:02:33.08,Default,,0000,0000,0000,,thường trong bối cảnh tôn giáo trang trọng hoặc lễ kỷ niệm,
Dialogue: 0,0:02:33.08,0:02:34.96,Default,,0000,0000,0000,,hoặc có thể cho mục đích văn học.
Dialogue: 0,0:02:35.93,0:02:37.46,Default,,0000,0000,0000,,Khi ngôn ngữ chết dần,
Dialogue: 0,0:02:37.46,0:02:40.87,Default,,0000,0000,0000,,ngôn ngữ thường biến mất đầu tiên trong bối cảnh trang trọng
Dialogue: 0,0:02:40.87,0:02:43.03,Default,,0000,0000,0000,,vì nó bị thế chỗ bởi ngôn ngữ uy thế hơn.
Dialogue: 0,0:02:43.03,0:02:47.32,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng nó tiếp tục được sử dụng trong nhiều bối cảnh bình thường trong thời gian dài.
Dialogue: 0,0:02:47.32,0:02:50.02,Default,,0000,0000,0000,,Mặt khác, khi ngôn ngữ chết từ dưới lên trên,
Dialogue: 0,0:02:50.02,0:02:51.80,Default,,0000,0000,0000,,ngôn ngữ ở tầng dưới chết đi trước,
Dialogue: 0,0:02:51.80,0:02:53.78,Default,,0000,0000,0000,,Nghĩa là, ngôn ngữ trong bối cảnh bình thường chết đi trước,
Dialogue: 0,0:02:53.78,0:02:56.69,Default,,0000,0000,0000,,nhưng nó tiếp tục được sử dụng trong bối cảnh trang trọng.
Dialogue: 0,0:02:57.57,0:02:58.99,Default,,0000,0000,0000,,1 ví dụ là tiếng Latin,
Dialogue: 0,0:02:58.99,0:03:01.73,Default,,0000,0000,0000,,về cơ bản nó không còn được sử dụng ngoài mục đích tôn giáo
Dialogue: 0,0:03:01.73,0:03:05.06,Default,,0000,0000,0000,,hoặc dịp kỷ niệm, hoặc có thể trong bối cảnh văn học.
Dialogue: 0,0:03:05.70,0:03:08.14,Default,,0000,0000,0000,,Tiếp theo: ngôn ngữ chết đột ngột.
Dialogue: 0,0:03:08.14,0:03:10.24,Default,,0000,0000,0000,,Ngôn ngữ chết đột ngột xảy ra khi tất cả
Dialogue: 0,0:03:10.24,0:03:12.39,Default,,0000,0000,0000,,hoặc hầu hết những người nói ngôn ngữ đó
Dialogue: 0,0:03:12.39,0:03:16.23,Default,,0000,0000,0000,,đột ngột chết vì hậu quả của thiên tai hay bạo lực.
Dialogue: 0,0:03:16.23,0:03:19.52,Default,,0000,0000,0000,,1 ví dụ diễn ra vào năm 1830 ở Tasmania,
Dialogue: 0,0:03:19.52,0:03:22.12,Default,,0000,0000,0000,,khi hầu như tất cả các cư dân bản địa của hòn đảo
Dialogue: 0,0:03:22.12,0:03:25.95,Default,,0000,0000,0000,,bị xóa sổ bởi người Châu Âu giữa "chiến tranh đen"
Dialogue: 0,0:03:26.98,0:03:29.55,Default,,0000,0000,0000,,Tiếp theo: ngôn ngữ chết cấp tiến.
Dialogue: 0,0:03:29.55,0:03:31.39,Default,,0000,0000,0000,,Giống với ngôn ngữ chết đột ngột,
Dialogue: 0,0:03:31.39,0:03:34.42,Default,,0000,0000,0000,,ngôn ngữ chết cấp tiến thường xảy đến liên tục
Dialogue: 0,0:03:34.42,0:03:37.31,Default,,0000,0000,0000,,và thường xảy đến như hậu quả của sự đàn áp chính trị
Dialogue: 0,0:03:37.31,0:03:39.37,Default,,0000,0000,0000,,hoặc bị đe dọa bạo lực
Dialogue: 0,0:03:39.37,0:03:42.53,Default,,0000,0000,0000,,Điểm khác biệt đó là người nói ngôn ngữ đó không bị xóa sổ,
Dialogue: 0,0:03:42.53,0:03:44.89,Default,,0000,0000,0000,,nhưng đột nhiên dừng sử dụng ngôn ngữ đó
Dialogue: 0,0:03:44.89,0:03:46.69,Default,,0000,0000,0000,,như 1 cách để tránh áp bức.
Dialogue: 0,0:03:46.69,0:03:48.94,Default,,0000,0000,0000,,1 ví dụ đã xảy ra ở El Salvador
Dialogue: 0,0:03:48.94,0:03:51.10,Default,,0000,0000,0000,,trong cuộc nổi dậy những năm 1930,
Dialogue: 0,0:03:51.10,0:03:54.86,Default,,0000,0000,0000,,khi rất nhiều thổ dân đột ngột dừng nói tiếng bản địa của họ
Dialogue: 0,0:03:54.86,0:03:56.87,Default,,0000,0000,0000,,như 1 cách để tránh bị nhận dạng
Dialogue: 0,0:03:56.87,0:03:58.99,Default,,0000,0000,0000,,là thổ dân và tránh khả năng bị giết.
Dialogue: 0,0:03:59.94,0:04:02.02,Default,,0000,0000,0000,,2 ngôn ngữ đột ngột chết đi
Dialogue: 0,0:04:02.02,0:04:03.90,Default,,0000,0000,0000,,là Lenca và Cacaopera.
Dialogue: 0,0:04:04.93,0:04:06.22,Default,,0000,0000,0000,,Nghiên cứu điển hình.
Dialogue: 0,0:04:06.22,0:04:08.76,Default,,0000,0000,0000,,Hãy cùng nhìn vào 1 vài ngôn ngữ đã chết
Dialogue: 0,0:04:08.76,0:04:11.71,Default,,0000,0000,0000,,và tìm hiểu chúng đã không còn được nói nữa như thế nào
Dialogue: 0,0:04:11.71,0:04:13.26,Default,,0000,0000,0000,,Tiếng Slavonic Giáo hội cổ
Dialogue: 0,0:04:13.26,0:04:16.79,Default,,0000,0000,0000,,Tiếng Slavonic Giáo hội cổ là ngôn ngữ Slavonic đầu tiên được chứng thực,
Dialogue: 0,0:04:16.79,0:04:20.04,Default,,0000,0000,0000,,được nói và viết vào giữa thế kỉ 9 và 11.
Dialogue: 0,0:04:20.04,0:04:22.48,Default,,0000,0000,0000,,Nó là 1 loạt các tiếng Slavic được tiêu chuẩn hóa
Dialogue: 0,0:04:22.48,0:04:24.20,Default,,0000,0000,0000,,để có thể hiểu bởi những người nói
Dialogue: 0,0:04:24.20,0:04:26.25,Default,,0000,0000,0000,,nhiều thổ ngữ Slavic lúc đó,
Dialogue: 0,0:04:26.25,0:04:28.64,Default,,0000,0000,0000,,những thổ ngữ Slavic vẫn còn khá giống nhau.
Dialogue: 0,0:04:28.64,0:04:29.83,Default,,0000,0000,0000,,Những thổ ngữ Slavic đó,
Dialogue: 0,0:04:29.83,0:04:32.92,Default,,0000,0000,0000,,về cơ bản là dạng thông tục của cùng một ngôn ngữ,
Dialogue: 0,0:04:32.92,0:04:36.16,Default,,0000,0000,0000,,dần dần phát triển thành những ngôn ngữ Slavic khác nhau ngày nay.
Dialogue: 0,0:04:36.78,0:04:40.20,Default,,0000,0000,0000,,Do nó vẫn còn được sử dụng trong 1 số nhà thờ cho mục đích tôn giáo,
Dialogue: 0,0:04:40.20,0:04:41.93,Default,,0000,0000,0000,,nó là 1 ngôn ngữ phụng vụ,
Dialogue: 0,0:04:41.93,0:04:46.18,Default,,0000,0000,0000,,vậy nên nó vừa vặn với danh mục ngôn ngữ chết từ dưới lên trên
Dialogue: 0,0:04:46.18,0:04:48.16,Default,,0000,0000,0000,,Sự phát triển mới của ngôn ngữ Slavic
Dialogue: 0,0:04:48.16,0:04:51.89,Default,,0000,0000,0000,,đã thay thế thổ ngữ Slavonic cũ như 1 ngôn ngữ thường nhật.
Dialogue: 0,0:04:51.89,0:04:55.33,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng tiếng Slavonic Giáo hội cổ vẫn tiếp tục được sử dụng cho mục đích tôn giáo
Dialogue: 0,0:04:55.33,0:04:58.53,Default,,0000,0000,0000,,và cho mục đích chính trị trong 1 khoảng thời gian nhất định.
Dialogue: 0,0:04:59.20,0:05:02.68,Default,,0000,0000,0000,,Cần lưu ý rằng một số ngôn ngữ chết không thực sự chết đi.
Dialogue: 0,0:05:02.68,0:05:05.16,Default,,0000,0000,0000,,Trong cả 2 trường hợp về tiếng Latin và Slavonic cổ,
Dialogue: 0,0:05:05.16,0:05:07.14,Default,,0000,0000,0000,,ngôn ngữ không bao giờ ngừng được sử dụng,
Dialogue: 0,0:05:07.14,0:05:10.00,Default,,0000,0000,0000,,nó tiếp tục tiến hoá thành các ngôn ngữ khác nhau,
Dialogue: 0,0:05:10.00,0:05:12.62,Default,,0000,0000,0000,,bỏ lại ngôn ngữ văn học được mã hóa phía sau
Dialogue: 0,0:05:12.62,0:05:15.84,Default,,0000,0000,0000,,như một ngôn ngữ chết riêng biệt đã không còn được sử dụng.
Dialogue: 0,0:05:15.84,0:05:17.72,Default,,0000,0000,0000,,Ngôn ngữ Mandan
Dialogue: 0,0:05:17.72,0:05:20.78,Default,,0000,0000,0000,,Vào năm 2016, một người đàn ông tên là Edwin Benson,
Dialogue: 0,0:05:20.78,0:05:24.26,Default,,0000,0000,0000,,người nói tiếng Mandan cuối cùng còn lại đã qua đời.
Dialogue: 0,0:05:24.26,0:05:27.75,Default,,0000,0000,0000,,Mandan là một ngôn ngữ thổ dân châu Mỹ thuộc ngữ hệ Siouan,
Dialogue: 0,0:05:27.75,0:05:30.40,Default,,0000,0000,0000,,được sử dụng ở bang Bắc Dakota.
Dialogue: 0,0:05:30.40,0:05:33.49,Default,,0000,0000,0000,,Dân số của những người nói tiếng Mandan gần như bị xóa sổ
Dialogue: 0,0:05:33.49,0:05:35.16,Default,,0000,0000,0000,,bởi một đợt bùng phát bệnh đậu mùa
Dialogue: 0,0:05:35.16,0:05:38.18,Default,,0000,0000,0000,,vào những năm 1780 và một lần nữa vào những năm 1830.
Dialogue: 0,0:05:38.18,0:05:40.16,Default,,0000,0000,0000,,Sự gắn kết những dân số còn lại
Dialogue: 0,0:05:40.16,0:05:42.45,Default,,0000,0000,0000,,bị hạn chế bởi việc di dời của chính phủ
Dialogue: 0,0:05:42.45,0:05:46.17,Default,,0000,0000,0000,,và việc xây dựng các con đập, chúng đã ngăn cách các làng với nhau,
Dialogue: 0,0:05:46.17,0:05:48.07,Default,,0000,0000,0000,,trong khi ảnh hưởng của tiếng Anh ngày càng tăng.
Dialogue: 0,0:05:48.07,0:05:49.96,Default,,0000,0000,0000,,Việc hầu hết dân số
Dialogue: 0,0:05:49.96,0:05:52.67,Default,,0000,0000,0000,,bị xóa sổ trong đợt bùng phát bi thảm của bệnh đậu mùa
Dialogue: 0,0:05:52.67,0:05:55.82,Default,,0000,0000,0000,,đã đặt ngôn ngữ này trong danh mục cái chết ngôn ngữ đột ngột,
Dialogue: 0,0:05:55.82,0:05:59.06,Default,,0000,0000,0000,,mặc dù một số người nói ngôn ngữ vẫn tiếp tục sống.
Dialogue: 0,0:05:59.06,0:06:02.44,Default,,0000,0000,0000,,Trong số những người nói ngôn ngữ còn lại, chúng ta có thể kết luận rằng có một yếu tố
Dialogue: 0,0:06:02.44,0:06:05.82,Default,,0000,0000,0000,,làm chết dần ngôn ngữ, khi ngày càng nhiều thành viên trong cộng đồng đó
Dialogue: 0,0:06:05.82,0:06:09.08,Default,,0000,0000,0000,,bắt đầu nói ngôn ngữ ưu thế - tiếng Anh, cho đến một ngày
Dialogue: 0,0:06:09.08,0:06:10.86,Default,,0000,0000,0000,,tiếng Mandan không còn được sử dụng.
Dialogue: 0,0:06:10.86,0:06:11.86,Default,,0000,0000,0000,,Tiếng Gaul.
Dialogue: 0,0:06:11.86,0:06:13.97,Default,,0000,0000,0000,,Cho đến thế kỷ thứ 6 sau Công nguyên,
Dialogue: 0,0:06:13.97,0:06:17.51,Default,,0000,0000,0000,,một ngôn ngữ Celtic tên là Gaulish đã được nói ở Pháp.
Dialogue: 0,0:06:17.51,0:06:19.36,Default,,0000,0000,0000,,Khi người La Mã chinh phục khu vực này,
Dialogue: 0,0:06:19.36,0:06:22.09,Default,,0000,0000,0000,,họ đã biến tiếng Latinh thành ngôn ngữ chính thức của bang
Dialogue: 0,0:06:22.09,0:06:24.27,Default,,0000,0000,0000,,và việc có thể nói tiếng Latinh trở thành một cách
Dialogue: 0,0:06:24.27,0:06:26.85,Default,,0000,0000,0000,,để đạt được địa vị và cơ hội kinh tế.
Dialogue: 0,0:06:26.85,0:06:28.12,Default,,0000,0000,0000,,Trong một số thế kỷ,
Dialogue: 0,0:06:28.12,0:06:30.76,Default,,0000,0000,0000,,người ta thường sử dụng song ngữ bằng tiếng địa phương Gaulish
Dialogue: 0,0:06:30.76,0:06:32.61,Default,,0000,0000,0000,,và ngôn ngữ uy thế là tiếng Latinh,
Dialogue: 0,0:06:32.61,0:06:35.52,Default,,0000,0000,0000,,cho đến khi tiếng Latinh cuối cùng thay thế hoàn toàn tiếng Gaul.
Dialogue: 0,0:06:35.52,0:06:38.04,Default,,0000,0000,0000,,Đây là một trường hợp rõ ràng về cái chết dần của ngôn ngữ,
Dialogue: 0,0:06:38.04,0:06:41.12,Default,,0000,0000,0000,,khi dân số dần dần từ bỏ ngôn ngữ truyền thống của họ
Dialogue: 0,0:06:41.12,0:06:43.56,Default,,0000,0000,0000,,để chuyển sang ngôn ngữ uy thế.
Dialogue: 0,0:06:43.56,0:06:45.03,Default,,0000,0000,0000,,Tiếng Ajawa
Dialogue: 0,0:06:45.03,0:06:47.41,Default,,0000,0000,0000,,Từ năm 1920 đến năm 1940,
Dialogue: 0,0:06:47.41,0:06:49.98,Default,,0000,0000,0000,,ngôn ngữ Ajawa biến mất ở Nigeria
Dialogue: 0,0:06:49.98,0:06:53.21,Default,,0000,0000,0000,,vì toàn bộ cộng đồng chuyển sang nói tiếng Hausa
Dialogue: 0,0:06:53.21,0:06:55.74,Default,,0000,0000,0000,,vì lý do kinh tế và thực tế.
Dialogue: 0,0:06:55.74,0:06:59.57,Default,,0000,0000,0000,,Toàn bộ cộng đồng nhanh chóng ngừng sử dụng ngôn ngữ truyền thống của họ
Dialogue: 0,0:06:59.57,0:07:02.30,Default,,0000,0000,0000,,và nó không được truyền lại cho thế hệ tiếp theo.
Dialogue: 0,0:07:02.30,0:07:04.73,Default,,0000,0000,0000,,Đây là một ví dụ về cái chết ngôn ngữ cấp tiến,
Dialogue: 0,0:07:04.73,0:07:07.36,Default,,0000,0000,0000,,khi một ngôn ngữ chết vì tất cả những người nói ngôn ngữ đó
Dialogue: 0,0:07:07.36,0:07:09.56,Default,,0000,0000,0000,,đột ngột chuyển sang ngôn ngữ khác.
Dialogue: 0,0:07:09.56,0:07:11.78,Default,,0000,0000,0000,,Trong nhiều trường hợp về cái chết ngôn ngữ cấp tiến,
Dialogue: 0,0:07:11.78,0:07:14.66,Default,,0000,0000,0000,,cộng đồng từ bỏ ngôn ngữ của họ để sinh tồn
Dialogue: 0,0:07:14.66,0:07:15.96,Default,,0000,0000,0000,,trước bạo lực.
Dialogue: 0,0:07:15.96,0:07:19.06,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng trong trường hợp cụ thể này, họ đã từ bỏ ngôn ngữ Ajawa
Dialogue: 0,0:07:19.06,0:07:22.26,Default,,0000,0000,0000,,vì nói tiếng Hausa có lợi hơn cho cộng đồng của họ.
Dialogue: 0,0:07:23.26,0:07:25.43,Default,,0000,0000,0000,,Tại sao chúng ta nên quan tâm đến cái chết của ngôn ngữ?
Dialogue: 0,0:07:25.43,0:07:28.05,Default,,0000,0000,0000,,Một số người nghĩ rằng cái chết của ngôn ngữ là một điều tốt,
Dialogue: 0,0:07:28.05,0:07:30.58,Default,,0000,0000,0000,,rằng sự đa dạng ngôn ngữ ít hơn là một điều tốt.
Dialogue: 0,0:07:30.58,0:07:32.63,Default,,0000,0000,0000,,Ví dụ, các nhà lãnh đạo của một số quốc gia
Dialogue: 0,0:07:32.63,0:07:35.92,Default,,0000,0000,0000,,muốn một ngôn ngữ chiếm ưu thế và thay thế tất cả các ngôn ngữ khác,
Dialogue: 0,0:07:35.92,0:07:39.08,Default,,0000,0000,0000,,bởi vì họ nghĩ rằng điều đó sẽ thúc đẩy sự thống nhất của đất nước họ.
Dialogue: 0,0:07:39.08,0:07:41.58,Default,,0000,0000,0000,,Mặt khác, một ngôn ngữ là một phần của một nền văn hóa,
Dialogue: 0,0:07:41.58,0:07:44.03,Default,,0000,0000,0000,,vì vậy khi một ngôn ngữ chết đi, một phần của nền văn hóa đó cũng chết đi,
Dialogue: 0,0:07:44.03,0:07:46.79,Default,,0000,0000,0000,,và cách nhìn thế giới độc đáo cũng chết theo nó.
Dialogue: 0,0:07:46.79,0:07:48.93,Default,,0000,0000,0000,,Ví dụ, chúng ta hãy nhìn vào
Dialogue: 0,0:07:48.94,0:07:50.94,Default,,0000,0000,0000,,ngôn ngữ Kallawaya đang bị đe dọa ở Bolivia.
Dialogue: 0,0:07:50.94,0:07:53.76,Default,,0000,0000,0000,,Kallawaya được sử dụng bởi một giáo phái y học,
Dialogue: 0,0:07:53.76,0:07:57.02,Default,,0000,0000,0000,,những người học ngôn ngữ, không chỉ để hiểu cách thực hành nghi lễ
Dialogue: 0,0:07:57.02,0:07:59.17,Default,,0000,0000,0000,,và truyền thống truyền miệng của tổ tiên họ,
Dialogue: 0,0:07:59.17,0:08:02.68,Default,,0000,0000,0000,,mà còn để hiểu hàng ngàn hàng vạn tên thực vật
Dialogue: 0,0:08:02.68,0:08:06.15,Default,,0000,0000,0000,,cụ thể theo ngôn ngữ Kallawaya để giải thích việc sử dụng thuốc
Dialogue: 0,0:08:06.15,0:08:08.26,Default,,0000,0000,0000,,của các loại cây trồng khác nhau ở địa phương.
Dialogue: 0,0:08:08.26,0:08:09.69,Default,,0000,0000,0000,,Nếu tiếng Kallawaya biến mất,
Dialogue: 0,0:08:09.69,0:08:13.02,Default,,0000,0000,0000,,thì tất cả nền văn hóa và kiến thức bí mật đó sẽ biến mất cùng với nó.
Dialogue: 0,0:08:14.12,0:08:16.84,Default,,0000,0000,0000,,Sự đa dạng ngôn ngữ đang giảm dần
Dialogue: 0,0:08:16.84,0:08:20.24,Default,,0000,0000,0000,,và hiện tại, gần 7.000 ngôn ngữ trên Trái đất,
Dialogue: 0,0:08:20.24,0:08:22.35,Default,,0000,0000,0000,,gần một nửa đang bị đe dọa.
Dialogue: 0,0:08:22.35,0:08:24.91,Default,,0000,0000,0000,,Và top 100 ngôn ngữ được nói nhiều nhất
Dialogue: 0,0:08:24.91,0:08:28.22,Default,,0000,0000,0000,,được nói bởi 85% của dân số thế giới.
Dialogue: 0,0:08:28.22,0:08:30.74,Default,,0000,0000,0000,,Một số ngôn ngữ có nguy cơ tuyệt chủng đang tìm cuộc sống mới
Dialogue: 0,0:08:30.74,0:08:32.55,Default,,0000,0000,0000,,thông qua các nỗ lực hồi sinh,
Dialogue: 0,0:08:32.55,0:08:35.87,Default,,0000,0000,0000,,điều này yêu cầu ngôn ngữ trước tiên cần được ghi lại và tài liệu hóa,
Dialogue: 0,0:08:35.87,0:08:37.74,Default,,0000,0000,0000,,sau đó được học bởi những người nói mới,
Dialogue: 0,0:08:37.74,0:08:41.74,Default,,0000,0000,0000,,và cũng được sử dụng bởi một cộng đồng nhiệt tình và thúc đẩy.
Dialogue: 0,0:08:41.74,0:08:44.63,Default,,0000,0000,0000,,Và có một số ảnh hưởng chính trị cũng sẽ không gây hại.
Dialogue: 0,0:08:44.63,0:08:46.07,Default,,0000,0000,0000,,Câu hỏi trong ngày:
Dialogue: 0,0:08:46.07,0:08:47.90,Default,,0000,0000,0000,,Ở quốc gia của bạn, hoặc trong khu vực của bạn,
Dialogue: 0,0:08:47.90,0:08:51.67,Default,,0000,0000,0000,,có ngôn ngữ nào đang gặp nguy hiểm sắp chết hay trở nên tuyệt chủng không?
Dialogue: 0,0:08:51.67,0:08:54.21,Default,,0000,0000,0000,,Bạn cảm thấy thế nào về việc những ngôn ngữ đang dần biến mất?
Dialogue: 0,0:08:54.21,0:08:55.86,Default,,0000,0000,0000,,Liệu một điều gì đó quan trọng sẽ bị mất?
Dialogue: 0,0:08:56.46,0:09:00.12,Default,,0000,0000,0000,,Hãy nhớ theo dõi Langfocus trên Facebook, Twitter và Instagram.
Dialogue: 0,0:09:00.12,0:09:03.40,Default,,0000,0000,0000,,Và một lần nữa xin cảm ơn tất cả của những người ủng hộ Patreon tuyệt vời của tôi,
Dialogue: 0,0:09:03.40,0:09:06.27,Default,,0000,0000,0000,,đặc biệt là những người ủng hộ Patreon hàng đầu của tôi,
Dialogue: 0,0:09:06.27,0:09:08.42,Default,,0000,0000,0000,,có tên trên màn hình ngay bây giờ.
Dialogue: 0,0:09:08.42,0:09:09.66,Default,,0000,0000,0000,,Rất cảm ơn họ.
Dialogue: 0,0:09:10.39,0:09:12.82,Default,,0000,0000,0000,,Nhân tiện, trên video cuối cùng về Toki Pona,
Dialogue: 0,0:09:12.82,0:09:16.89,Default,,0000,0000,0000,,một số bạn hỏi tại sao Toki Pona đã được liệt kê trên danh sách Patreon.
Dialogue: 0,0:09:16.89,0:09:19.45,Default,,0000,0000,0000,,Đó là bởi vì người sáng tạo của ngôn ngữ Toki Pona
Dialogue: 0,0:09:19.45,0:09:21.34,Default,,0000,0000,0000,,đã là một Patreon kể từ mùa hè năm ngoái,
Dialogue: 0,0:09:21.34,0:09:23.84,Default,,0000,0000,0000,,nhưng không mong muốn xuất hiện trong danh sách.
Dialogue: 0,0:09:23.84,0:09:27.80,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng theo yêu cầu, tôi đã bắt đầu liệt kê tên của ngôn ngữ.
Dialogue: 0,0:09:27.80,0:09:30.66,Default,,0000,0000,0000,,Cảm ơn vì đã xem, và chúc một ngày tốt đẹp!
Dialogue: 0,0:09:31.28,0:09:37.24,Default,,0000,0000,0000,,♪ (âm nhạc) ♪
Dialogue: 0,0:09:37.24,0:09:43.20,Default,,0000,0000,0000,,♪ (âm nhạc) ♪