0:00:00.000,0:00:04.950
Bu bölümde sayısal görüntülerin bilgisayarda nasıl çalıştığını anlatmak istiyorum.

0:00:04.950,0:00:10.218
İşte, burada bir örnek var: Birkaç sarı çiçeğin görüntüsü. Baktığımız şey

0:00:10.218,0:00:15.359
organik, yuvarlak hatlı, bütünsel bir görüntü. Bilgisayarda ise görüntü

0:00:15.359,0:00:20.187
çok sayıda küçük sayıya dönüşecek. Peki bu nasıl oluyor?

0:00:20.187,0:00:24.868
Şimdi, sol üstteki şu çiçeğe biraz yaklaşalım. Ortasında minik bir şey olan

0:00:24.868,0:00:29.914
şu küçük yeşil alanı görüyorsunuz. Tam o karenin üzerine on kat yaklaşırsam,

0:00:29.914,0:00:34.960
işte böyle görünür. Demek ki, farkettiğiniz gibi,

0:00:34.960,0:00:39.910
görüntü şu minik kare şeylerden oluşuyor. Bunlara piksel deniyor. Her bir piksel

0:00:39.910,0:00:45.325
kare şeklindedir. Son derece küçüktürler. Bunun için kesin bir sayı veremeyiz ama

0:00:45.325,0:00:50.717
santimetreye 40 kadarı sığıyordur. Her piksel sadece tek bir renk gösterir. Yani, tek bir renkten oluşan

0:00:50.717,0:00:55.815
bir kare olarak orada durur. İlginç olan şu ki; burada baktığınız zaman

0:00:55.815,0:01:00.660
son derece yapay ve keskin kenarlı bir görüntüsü var çünkü piksel

0:01:00.660,0:01:04.985
o kadar küçük ki şuraya, orijinal görüntüye baktığınızda tamamen

0:01:04.985,0:01:09.656
doğru görünüyor. Göz öteki türlü algılamıyor. Piksellerin yeterince küçük olmasından dolayı, o küçük keskin

0:01:09.656,0:01:14.154
kenarları görmüyorsunuz. Yakınlaştığınızda ve parçaları algıladığınızdaysa böyle görüyorsunuzi

0:01:14.154,0:01:19.095
Bir görüntüde kaç piksel olduğunu merak ediyorsanız, bu sadece basit bir çarpım

0:01:19.095,0:01:23.863
işlemi gerektirir. 800 piksel genişliğinde ve 600 piksel yüksekliğinde bir görüntüm varsa

0:01:23.863,0:01:28.401
gerisi sadece çarpma yapmaya bakıyor. Dolayısıyla ikisini çarpıyorum ve

0:01:28.401,0:01:33.191
sonuç 480.000 piksel. Megapiksel terimini duymuşsunuzdur. Genellikle bilgisayar, kamera ve

0:01:33.191,0:01:37.320
benzeri araçlara ilişkin kullanılır. Bir megapiksel bir milyon pikseldir. Bendeki 800x600 görüntüde

0:01:37.320,0:01:41.450
480.000 piksel var. Bu da demektir ki yaklaşık olarak yarım megapiksel ediyor.

0:01:41.450,0:01:45.591
Aslında güncel standartlar ışığında çok büyük bir görüntü sayılmaz. Günümüzde

0:01:45.591,0:01:49.897
sayısal bir kamera, hattâ telefonların üzerindekiler bile, beş megapiksel,

0:01:49.897,0:01:54.039
on megapiksel, belki yirmi megapiksel büyüklüğünde görüntü üretiyor. Bu da hayli büyük

0:01:54.039,0:01:58.970
görüntü demektir. Evet, şimdi bu şeyin nasıl çalıştığına bakalım. Şöyle bir şey yaptım.

0:01:58.970,0:02:04.222
Daha canlı olsun diye şu diyagramı hazırladım. Elimde bir görüntü olduğunda bunu karelerden oluşan bir

0:02:04.222,0:02:09.359
ızgara sistemi olarak düşünebilirim. Her bir kare bir pikseli temsil ediyor ve sadece

0:02:09.359,0:02:13.970
tek bir renkten oluşuyor. Şimdi her pikselin diğerlerine göre yerini belirlemek bakımından bir adresleme

0:02:13.970,0:02:18.932
planı yapmamız lazım. Bunu yapmak için de şurada, üstte bir dizi x sayısından yararlanıyoruz.

0:02:18.932,0:02:23.717
Öyle ki, sıfır en solda ve artarak devam ediyor. Sağa doğru gidiyor.

0:02:23.717,0:02:28.325
Ve y yönü de kendine özgü bir biçimde uzanıyor. Öyle ki,

0:02:28.325,0:02:33.051
sıfır en yukarıda, en üst surada ve y sayıları da aşağı doğru akıp gidiyor. Gösterdiğim biçim, sadece

0:02:33.051,0:02:38.390
bilgisayarlarda unsurların numaralanmasının geleneksel yoludur. Öyleyse bazı basit

0:02:38.390,0:02:43.922
örnekler yapabilirim. Diyelim ki en üst en sol piksel (0, 0) konumunda veya

0:02:43.922,0:02:48.412
x=0 y=0 diyebilirim. Onun hemen sağındaki piksele bakacak olursak; şuradaki piksel

0:02:48.412,0:02:52.637
x=1, y=0 konumunda. Geleneksel olarak koordinatlardan söz ettiğimizde

0:02:52.637,0:02:57.074
önce x sayısını, ardından y sayısını söyleriz. Demek ki şöyle diyebilirim: (1, 0).

0:02:57.074,0:03:01.787
Şimdi de şuradaki piksele bakalım. Kolayca okuduğunuz gibi, o da

0:03:01.787,0:03:06.206
x=2, y=2 konumunda. Ya da sadece (4, 2) diyebilirim. Aslına bakarsanız, belirli pikselleri

0:03:06.206,0:03:10.867
tanımlamak için bu x-y sayılarıyla uzun uzadıya uğraşmayacağız.

0:03:10.867,0:03:15.710
Bu yerleştirme düzeninin varlığını bilmeniz yeterlidir. Demek oluyor ki,

0:03:15.710,0:03:20.431
elimizde on milyon piksel de bulunsa, her bir pikselin onu diğer piksellere göre adresleyen bir

0:03:20.431,0:03:25.316
x-y sayısı vardır. Öyleyse şu soruya gelelim: Bu pikseller elimde olmasına elimde ama

0:03:25.316,0:03:30.470
herhangi belirli bir pikselin ne renk olacağını nasıl kodlayacağım? Bunu anlatmak için önce kısa bir

0:03:30.470,0:03:35.392
tarihsel yan yola sapacağım: Bu deneyi 1660larda Newton yapmıştı.

0:03:35.392,0:03:40.470
Deneyde, benim de burada benzerini çizdiğim bir prizma kullanmıştı. Yani, üçgen yüzeyleri olan

0:03:40.470,0:03:45.547
bir cam parçası. Şuradan, sol taraftan beyaz güneş ışığı geliyor ve

0:03:45.547,0:03:49.354
prizma ışığı renk tayfına ayırıyor. Burada benim bir parça beyaz

0:03:49.492,0:03:54.262
kağıt üzerine yansıttığım gibi. Bunun gösterdiği şu ki; beyaz ışık

0:03:54.262,0:03:58.703
bölünemez saf bir varlık değil. Aksine, yapısını oluşturan bu saf renklere ayrıştırılabiliyor.

0:03:58.703,0:04:03.329
Gökkuşağında gördüğünüzle bu, tamamen aynı şeylerdir.

0:04:03.329,0:04:08.264
Ayrışan renkler aslında süreklilik gösteren bir tayf halindedir ama Newton

0:04:08.264,0:04:13.075
belirli bazı renkleri tanımladı. Yani onlara isimler verdi. Bir uçta, şurada, kırmızıdan başlayıp

0:04:13.075,0:04:17.702
ardından turuncu ve sarı ve yeşil diye giden meşhur dizi işte budur. Nihayetinde,

0:04:17.702,0:04:22.390
şurada, uzak kenarda mavi, çivit mavisi ve mor var.

0:04:23.505,0:04:31.051
Bilgisayara gelirsek: Bu saf renkleri bir tür palet olarak düşünüyorum.

0:04:31.051,0:04:37.706
Aslında kullanacağımız yöntem paletten kırmızı, yeşil ve maviyi almaya dayanıyor.

0:04:37.706,0:04:43.578
Bu renkleri bir anlamda dilediğimiz diğer renkleri oluştururken yapıtaşları

0:04:43.578,0:04:48.068
gibi kullanıyoruz. Sonuç olarak, şöyle düşünebilirsiniz: Şuradan, sol taraftan gelen beyaz ışığımız var ve

0:04:48.068,0:04:52.003
şurada da yapıtaşlarını elde ettik. Yani, süreci tersinden düşünmeniz de

0:04:52.003,0:04:56.036
mümkündür. Şöyle ki, yapıtaşı renkleri alır ve bunları şu yönde geriye doğru

0:04:56.036,0:05:00.020
birleştirirsem, beyaz ışık elde ederim. Fiziktekiyle tamamen aynı değil ama

0:05:00.020,0:05:04.102
yine de konu hakkında fikir veriyor. Bilgisayarda da yapıtaşlarını alıyor ve

0:05:04.102,0:05:08.784
onları birleştiriyoruz. Öte yandan burada çivit mavisiyle ilgili biraz komik bir durum var.

0:05:08.784,0:05:13.414
Newton bunları adlandırdığında, mavi ve mor arasında çivit mavisi rengimiz oldu ve aslında benziyor da.

0:05:13.414,0:05:17.694
Acaba öyle mi? Bunun için ayrı bir isme çok ihtiyacımız varmışçasına , özel olarak

0:05:17.694,0:05:22.062
adlandıracağımıza, sadece "mavi" deyip geçemez miydik? Komik olan, bunun 1600lerde yaşamın nasıl olduğuyla biraz bağlantısı var.

0:05:22.062,0:05:26.742
Newton'un bazı mistik inançları vardı ve biz bunları bilimsel olmyan yaklaşımlar

0:05:26.898,0:05:31.111
olarak değerlendiriyoruz. O dönemde, bilinen yedi gezegen vardı ve

0:05:31.111,0:05:35.323
Newton renklerin sayısı gezegenlerin sayısıyla aynı olmalı gibi bir fikre saplanmıştı.

0:05:35.323,0:05:39.587
Kanımca Newton çivit mavisini orada araya sokuşturuverdi ki

0:05:39.587,0:05:44.871
sayılar tutsun. Evet. Şimdi yapacağım şey, belirli bir rengi kodlamak için RGB renk uzayı adı verilen

0:05:44.871,0:05:50.957
renk uzayını kullanmak. RGB kısaltması kırmızı, yeşil, mavinin baş harflerinden oluşuyor.

0:05:50.957,0:05:56.360
Ve bu yöntemle veya bunu yapmak için bir kodlama yoluna ihtiyacım var.

0:05:56.360,0:06:01.907
Oradaki ızgara sisteminde her unsurun bir rengi var. RGB renk uzayından yararlanarak ve saf kırmızı,

0:06:01.907,0:06:06.652
yeşil ve mavi ışıkları kullanıp, bunları farklı oranlarda karıştırarak

0:06:06.652,0:06:12.133
herhangi bir rengi yaratmak olası. Bunun üzerine konuşmaya devam etmektense

0:06:12.133,0:06:17.614
bir örneğe bakmak daha yararlı olacak. Şimdi şuradaki RGB Explorer gösterim

0:06:17.614,0:06:21.934
sayfasına gidiyorum. Bu bana işleyişi göstererek anlatma olanağı verecek. Şöyle:

0:06:21.934,0:06:26.128
Sol tarafta üç tane kayan kontrol düğmesi var. Şuradaki

0:06:26.128,0:06:30.530
kırmızı ışığı kontrol ediyor. Bunlara sayısal karşılıklar vereceğiz. Kırmızı en koyuya geldiğinde,

0:06:30.530,0:06:34.868
buna sıfır diyeceğiz. Ve eğer sonuna kadar açacak olursam; buna da,

0:06:34.868,0:06:39.481
255 diyeceğiz. Aslında şuraya, aşağıya bakarsanız; kayan düğmelerin sayısal karşılıklarını

0:06:39.481,0:06:43.820
oradan okuyabilirsiniz. Üç tane kayan güğmem var: Kırmızı için bir düğme,

0:06:43.820,0:06:48.378
yeşil ışık yapmak için bir düğme ve mavi ışık yapmak için de bir mavi düğmesi.

0:06:48.378,0:06:52.829
RGB renk uzayı için stratejimiz budur. Elinizde bu üç düğme var.

0:06:52.829,0:06:58.211
Üçünü kullanarak kırmızı, yeşil ve mavi ışıkların parlaklıklarını değiştirebiliyorum.

0:06:58.211,0:07:03.656
Sonuçta öyle oluyor ki; kırmızı, yeşil ve maviyi uygun oranlarda karıştırarak dilediğiniz

0:07:03.656,0:07:07.916
her rengi elde ediyorsunuz. Bazı örnekler göstereceğim. Açıktır ki, kırmızı yapmak istersem

0:07:07.916,0:07:11.700
kırmızı düğmesini sonuna kadar açacağım. Benzer şekilde, yeşil yapmak istersem, yeşil güğmesini

0:07:11.700,0:07:15.872
sonuna kadar açacağım. Düğmeyi sonuna kadar getirirseniz, bir anlamda rengin en açık

0:07:15.872,0:07:19.559
tonunu elde ediyorsunuz. Daha koyu bir yeşil isterseniz, yeşil düğmesini alıp

0:07:19.559,0:07:23.537
aşağı doğru çekiyorsunuz. Böylece daha koyu bir yeşil oluyor. Aslında

0:07:23.537,0:07:27.612
şu en solda dayandığı yer, sıfır sayıları, siyahı ifade eder. Bir anlamda, yaptığım şey

0:07:27.612,0:07:31.542
yeşili almak ve onu siyaha doğru yaklaştırmak oluyor.

0:07:31.542,0:07:35.666
Ve bu da koyu yeşil. Öte yandan, beyaz yapmak istersem, bu defa

0:07:35.666,0:07:40.159
kırmızıyı alıp sonuna kadar açıyorum. Yeşili ve maviyi de

0:07:40.159,0:07:46.073
açıyorum, sonuna kadar; ve beyaz elde etmiş oluyorum. Bu durumda bütün renkler 255 değerinde ve

0:07:46.073,0:07:51.621
bu da beyaz. ve ardından, hepsini en aşağı çekersem, hepsini sıfır yaparsam

0:07:51.621,0:07:56.406
bu da siyah. Şimdi de bazı karışımlar yapayım. Bana kalırsa en ilginci

0:07:56.406,0:08:01.058
kırmızıyla yeşili birlikte kullanmak. Kırmızıyı açarsam ve ardından

0:08:01.058,0:08:05.955
yeşili sonuna kadar açarsam, sarı elde ederim. Birazcık daha

0:08:05.955,0:08:10.729
koyu sarı istersem, kırmızı ve teşili birbirine biraz yakın tutarım ama

0:08:10.729,0:08:15.320
ikisini birden azar azar siyaha doğru götürürüm ve böylece

0:08:15.320,0:08:20.156
daha koyu bir sarı elde ederim. Veya şu yöne gider ve daha da koyu bir sarı elde ederiz.

0:08:20.339,0:08:24.628
Turuncu elde etmek istersem ne yapmam gerekir? Turuncuyu bir karışım olarak düşünelim.

0:08:24.628,0:08:28.440
Sarıyı biraz andırıyor ama kırmızı ve yeşilin benzer miktarda olması yerine

0:08:28.440,0:08:32.653
kırmızı biraz daha baskın. Kırmızı ve yeşil renklerim şurada. Kırmızıyı biraz daha

0:08:32.653,0:08:36.515
açıyorum ve yeşili biraz daha kısıyorum. Böylece hoş bir turuncu

0:08:36.515,0:08:41.414
elde ediyoruz. Yol işaretlerinin turuncusu gibi; hoş bir turuncu oldu. Demek oluyor ki

0:08:41.414,0:08:46.380
bunları azar azar o yana bu yana çekiştirerek sonunda çok sayıda hoş

0:08:46.569,0:08:51.409
renk elde edebilirsiniz. Şimdi bakalım; yapmak istediğim birşey daha var.

0:08:51.409,0:08:56.501
Evet, bir çeşit açık yeşil yapacağım. Şimdi size pastel sarı yapmanın

0:08:56.501,0:09:01.387
yolunu göstereyim. Şurada elimde kırmızı var ve yeşil en sona kadar

0:09:01.387,0:09:05.850
açılmış. Böylece bu çok parlak sarıyı elde ediyorum. Pastel renkleri açık ve soluk, adeta dumanlı

0:09:05.850,0:09:10.254
olarak düşünürüz. Bunu yapmanın yolu da şudur:

0:09:10.254,0:09:15.011
İçine biraz mavi ekleyeceğim. Dolayısıyla şuradan maviyi 180, 185 civarına açıyorum.

0:09:15.011,0:09:19.416
Ve gördüğünüz gibi, elimizde hâlâ sarı renk var ama bu kez daha pastel bir ton; biraz dumanlı.

0:09:19.416,0:09:24.173
Bunu şöyle de düşünebilirsiniz: Üç düğmenin üçünü de sonuna dek açsaydım,

0:09:24.173,0:09:28.481
beyaz elde ederdim. Demek ki maviyi biraz açarak, bir anlamda beyaza biraz yaklaştım

0:09:28.481,0:09:32.827
ama tam beyaz yerine kırmızı ve yeşili mavinin

0:09:32.827,0:09:37.810
birazıyla kullanarak bu sarıyı elde ediyorum. Bu sınıf için

0:09:37.810,0:09:42.793
bu kadarı yeterlidir. Her ayrı renk için üç sayının da ne olduğunu

0:09:42.793,0:09:47.486
bilmenizi beklemiyorum sizden. Sadece renkleri elde etmenin temel

0:09:47.486,0:09:52.411
yöntemini kavramanız yeterlidir. Bu temel yöntem de kırmızı, yeşil ve maviyi değişen

0:09:52.411,0:09:57.356
ornlarda karıştırmaktan ibarettir. Göstermek istediğim birşey daha var; şimdi ona bakalım.

0:09:57.356,0:10:01.935
Kırmızı, yeşil ve mavi var elimizde ve diğer bileşimleri

0:10:01.935,0:10:07.430
elde edeceğiz. Mavi ve yeşili, gördüğünüz gibi bir tür turkuaz veriyor. Bir tür yeşilimsi mavi

0:10:07.430,0:10:12.533
olduğu için, beklenen bir durum. Son karışımımız da kırmızı ve mavi olacak.

0:10:12.533,0:10:17.897
Kırmızı ve mavi kullanarak bir tür mor elde edersiniz. Bu da kırmızı ve mavi karışımı

0:10:17.897,0:10:23.402
için beklenmedik değildir. Evet, şimdi kendi görüntülerimize dönelim.

0:10:23.402,0:10:28.505
Kırmızı, yeşil ve maviışığı alıp bunları birbiriyle karıştırma yöntemini öğrendik.

0:10:28.505,0:10:34.444
Demek ki, çok sayıda piksel içeren bir görüntü bakımından da bu böyle ve

0:10:34.444,0:10:40.001
her bir pikselin belirli bir rengi var. Bu renk ise kırmızı, yeşil, mavi

0:10:40.001,0:10:45.023
seviyelerince tanımlanıyor. Veya, sayısal olarak bunun anlamı,

0:10:45.023,0:10:50.458
temelde her pikselin sadece üç sayısı olduğudur. Yani, şöyle diyebilirm: Kırmızı 250 ve yeşil 10 ve

0:10:50.458,0:10:55.825
mavi de 240'dır. Ama aslında, büyük olasılıkla şöyle diyeceğiz:

0:10:55.825,0:11:01.191
(250, 10, 40) pikseli. her zaman bu sırayı kullanacağız. Önce kırmızının değeri,

0:11:01.191,0:11:07.720
ardından yeşilin değeri ve ardından mavinin değeri. Demek ki şuradaki diyagramımı biraz daha iyileştirebilirim.

0:11:07.720,0:11:13.672
Izgara planlı piksellerim burada. Görüntüyü bunlar oluşturuyor. Önceden olduğu gibi,

0:11:13.672,0:11:19.080
şimdi de x ve y'lerimiz var. Dikkat ederseniz şimdi bu pisellerin her biri

0:11:19.080,0:11:24.908
kendi üçlü sayılarını yansıtıyor. Demek ki, belki şuradaki

0:11:24.908,0:11:31.270
(6, 250, 7) oluyor. 6 oldukça düşük; yeşil 250, çok yüksek ve mavi 7,

0:11:31.270,0:11:37.540
bu da düşük. Demek ki, bu esas olarak yeşil, değil mi? Yeşilin değeri hayli yüksek. Ve şu piksel de

0:11:37.540,0:11:41.868
(241, 252, 23) olabilir. Kırmızı ve yeşil epeyce yüksek, mavi düşük. Ve zaten bu da aslında

0:11:41.868,0:11:45.929
sarının bir tonu. Şunu söylemeliyim ki, gerçek dünyada sayısal görüntüleri

0:11:45.929,0:11:49.941
ele aldığımızda işler biraz farklıdır. Kayan düğmelerle oynarken, hatırlarsınız, renkleri

0:11:49.941,0:11:53.514
ya 250 ya 0 yapmaya eğilimliydim. Gerçek dünyada her zaman bunların arasında bir

0:11:53.514,0:11:56.890
sayı bulursunuz. 237 gibi veya 26 gibi. İçlerindeki renk her neyse

0:11:56.890,0:12:00.951
o belirli tonu yapmak için karıştırılmış birşeyler vardır. Bir görüntüyü bir anlamda tanımlamak için

0:12:00.951,0:12:04.817
şimdilik söyleyeceklerimiz bunlar. Demek ki, elimizde piksellerden oluşan bu büyük

0:12:04.817,0:12:09.495
ızgara planı var. Her piksel, her tek piksel sadece bir renk gösteriyor. Ve bu renk

0:12:09.495,0:12:16.125
sadece üç sayı tarafından belirleniyor. Şimdi biraz geri gidip bakalım. Biliyorsunuz başlangıçta

0:12:16.125,0:12:23.182
şu tam, büyük görüntüyle başlamıştık. Ardından daha küçük parçasına geçmiştim çünkü bunun ızgara planı

0:12:23.182,0:12:27.596
çok fazla miktarda sayı içerecekti. Aslında bu yaptığım bilgisayar biliminde

0:12:27.596,0:12:32.067
çok sık kullanılır. Bütün bir görüntüyle veya bütün bir sesle veya

0:12:32.067,0:12:36.538
bütün bir ansiklopediyle vb. başlarsınız. İnsanlar olarak bizler bunu

0:12:36.538,0:12:41.178
organik bir bütün olarak kavrarız. Bilgisayarda ise kaçınılmaz olarak tüm bu verinin

0:12:41.178,0:12:46.045
çok sayıda küçük sayıya indirilmesini sağlayacak yöntemlere gereksinim vardır. Bütünün

0:12:46.045,0:12:50.629
bilgisayarda temsil edilmesinin yolu budur. Veri üzerinde yapılan bir işlemi

0:12:50.629,0:12:55.100
düşünelim. Diyelim ki bir görüntüyü alıp onu biraz daha açık hale getirmek istiyorum.

0:12:55.251,0:12:59.200
Bilgisayarda, bunu sayılar üzerinde bazı işlemlere tercüme etmemiz gerekir.

0:12:59.200,0:13:03.047
Bir görüntüyü az daha açık hale getirmek istersem ne yaparım?

0:13:03.047,0:13:07.046
İyi ki elimizde tüm bu kırmızı, yeşil, mavi sayıları var. Belki de yapmam gereken sadece

0:13:07.046,0:13:11.197
bunların her birine on eklemektir. RGB Explorer'ı hatırlayacak olursanız

0:13:11.197,0:13:15.095
her bir düğmeyi birazcık daha sağa kaydıracağım yani. Böylece görüntü biraz daha

0:13:15.095,0:13:19.196
açık hale gelecek. Her neyse; bunu bir iki bölüm sonra göreceğiz. Ama genel olarak konuşursak,

0:13:19.196,0:13:23.195
bilgisayarlarda [duyulmuyor] çok sayıda küçük sayı bulunur.

0:13:23.195,0:13:27.194
Bilgisayarın dünyası böyle bir alandır. Bunun üzerinde şimdiden sonra da

0:13:27.194,0:13:28.460
çokça duracağız.