WEBVTT

00:00:06.655 --> 00:00:09.547
4 października 1957

00:00:09.547 --> 00:00:12.439
świat ze strachem i zachwytem oglądał,

00:00:12.439 --> 00:00:15.133
jak Związek Radziecki

00:00:15.133 --> 00:00:17.442
wystrzelił w kosmos

00:00:17.442 --> 00:00:18.743
pierwszego satelitę zbudowanego przez człowieka.

00:00:19.434 --> 00:00:20.982
Ta mała metalowa kula

00:00:20.982 --> 00:00:23.072
o średnicy koło pól metra

00:00:23.072 --> 00:00:24.865
rozpoczęła kosmiczny wyścig

00:00:24.865 --> 00:00:27.190
między USA a ZSRR,

00:00:27.190 --> 00:00:29.214
który trwał 18 lat

00:00:29.214 --> 00:00:31.906
i zmienił nasz świat.

00:00:31.906 --> 00:00:34.045
Sputnik nie był pierwszą technologią,

00:00:34.045 --> 00:00:36.225
którą wysłano kosmos.

00:00:36.225 --> 00:00:38.967
To wyróżnienie należy do rakiety V-2,

00:00:38.967 --> 00:00:41.012
używanej przez Niemcy w atakach rakietowych

00:00:41.012 --> 00:00:43.357
przeciwko aliantom, w ostatnim zrywie

00:00:43.366 --> 00:00:45.752
w ostatnich latach II wojny światowej.

00:00:45.752 --> 00:00:47.238
To nie było bardzo skuteczne,

00:00:47.238 --> 00:00:48.943
ale pod koniec wojny

00:00:48.943 --> 00:00:51.733
zarówno USA jak i ZSRR zdobyły i technologię

00:00:51.733 --> 00:00:54.730
i naukowców, którzy ją opracowywali,

00:00:54.730 --> 00:00:57.577
i zaczęli używać jej do własnych projektów.

00:00:57.577 --> 00:00:59.510
Do sierpnia 1957

00:00:59.510 --> 00:01:01.253
Sowieci z powodzeniem przetestowali R-7,

00:01:01.253 --> 00:01:05.670
pierwszy międzykontynentalny pocisk balistyczny.

00:01:05.670 --> 00:01:06.665
Tych samych rakiet użyto

00:01:06.665 --> 00:01:09.101
do wystrzelenia Sputnika 2 miesiące później.

00:01:09.101 --> 00:01:10.659
W Sputniku przerażała

00:01:10.659 --> 00:01:12.562
nie sama orbitująca kula,

00:01:12.562 --> 00:01:14.511
ale fakt, że ta sama technologia może służyć

00:01:14.511 --> 00:01:18.063
do wystrzelenia głowicy nuklearnej 
w kierunku dowolnego miasta,

00:01:18.063 --> 00:01:20.116
By nie pozostać w tyle

00:01:20.116 --> 00:01:22.160
prezydent Eisenhower kazał marynarce wojennej

00:01:22.160 --> 00:01:23.687
przyspieszyć ich projekt

00:01:23.687 --> 00:01:26.724
i jak najszybciej wystrzelić satelitę.

00:01:26.724 --> 00:01:29.730
6 grudnia 1957

00:01:29.730 --> 00:01:31.480
podekscytowany naród

00:01:31.480 --> 00:01:33.721
oglądał relację na żywo

00:01:33.721 --> 00:01:37.351
ze startu satelity Vanguard TV3,

00:01:37.351 --> 00:01:40.260
który rozbił się po dwóch sekundach.

00:01:40.260 --> 00:01:42.568
To niepowodzenie wprawiło Stany Zjednoczone

00:01:42.568 --> 00:01:44.209
w zażenowanie.

00:01:44.209 --> 00:01:45.526
Nagłówki gazet głosiły

00:01:45.526 --> 00:01:47.830
"Klapatnik" i "Kaputnik."

00:01:47.830 --> 00:01:50.989
Sowiecka delegacja ironicznie zasugerowała,

00:01:50.989 --> 00:01:53.068
że USA powinny otrzymać pomoc zagraniczną

00:01:53.068 --> 00:01:55.143
dla krajów rozwijających się.

00:01:56.404 --> 00:01:58.258
Na szczęście armia opracowywała

00:01:58.258 --> 00:02:01.015
podobny projekt, satelitę Explorer,

00:02:01.015 --> 00:02:05.483
którego wystrzelono w styczniu 1958,

00:02:05.483 --> 00:02:07.547
ale ledwo zdołali wyrównać,

00:02:07.547 --> 00:02:09.437
znów zostali w tyle,

00:02:09.437 --> 00:02:12.362
kiedy w kwietniu 1961 r. Jurij Gagarin 
został pierwszym człowiekiem w kosmosie.

00:02:12.362 --> 00:02:15.575
kiedy w kwietniu 1961 r. Jurij Gagarin 
został pierwszym człowiekiem w kosmosie.

00:02:15.575 --> 00:02:16.729
Minął prawie rok

00:02:16.729 --> 00:02:18.677
i kilku radzieckich astronautów

00:02:18.677 --> 00:02:19.824
ukończyło swoje misje,

00:02:19.824 --> 00:02:21.742
zanim dzięki programowi Mercury

00:02:21.742 --> 00:02:24.100
udało się wysłać na orbitę 
pierwszego Amerykanina,

00:02:24.100 --> 00:02:27.699
Johna Glenna w lutym 1962.

00:02:31.346 --> 00:02:33.489
Prezydent Kennedy zdawał już sobie sprawę,

00:02:33.489 --> 00:02:34.743
że doganianie każdego radzieckiego postępu

00:02:34.743 --> 00:02:37.233
kilka miesięcy po fakcie

00:02:37.233 --> 00:02:38.640
to za mało.

00:02:38.640 --> 00:02:41.153
USA muszą zrobić coś jako pierwsze.

00:02:41.153 --> 00:02:44.869
W maju 1961 r., miesiąc po locie Gagarina,

00:02:44.869 --> 00:02:46.184
oświadczył, że zamierza

00:02:46.184 --> 00:02:47.825
wysłać człowieka na księżyc

00:02:47.825 --> 00:02:50.224
przed końcem lat 60.

00:02:50.224 --> 00:02:52.962
Udało się to dzięki programowi Apollo,

00:02:52.962 --> 00:02:55.442
gdy Neil Armstrong robił sławny krok

00:02:55.442 --> 00:02:58.784
20 lipca 1969.

00:02:58.784 --> 00:03:01.040
Oba kraje zwróciły się

00:03:01.040 --> 00:03:02.851
ku stacjom kosmicznym

00:03:02.851 --> 00:03:04.489
i kto wie, jak długo

00:03:04.489 --> 00:03:06.936
mógłby trwać kosmiczny wyścig.

00:03:06.936 --> 00:03:08.549
Dzięki poprawie stosunków wynegocjowanych

00:03:08.549 --> 00:03:11.316
przez przywódcę ZSRR Leonida Breżniewa

00:03:11.316 --> 00:03:13.064
i prezydenta USA Nixona,

00:03:13.064 --> 00:03:16.283
ZSRR i USA skłaniały się do współpracy,

00:03:16.283 --> 00:03:18.294
a nie do rywalizacji.

00:03:18.294 --> 00:03:19.996
W udanej wspólnej misji

00:03:19.996 --> 00:03:21.548
pod nazwą Sojuz-Apollo

00:03:21.548 --> 00:03:23.528
amerykański statek kosmiczny Apollo

00:03:23.528 --> 00:03:25.865
połączył się z radzieckim statkiem Sojuz,

00:03:25.865 --> 00:03:27.415
a dwie załogi się spotkały,

00:03:27.415 --> 00:03:28.065
podały sobie ręce

00:03:28.065 --> 00:03:29.285
i wymieniły się prezentami

00:03:29.285 --> 00:03:33.264
kończąc kosmiczny wyścig w 1975.

00:03:33.264 --> 00:03:34.892
Jaki był sens

00:03:34.892 --> 00:03:36.438
tego całego wyścigu?

00:03:36.438 --> 00:03:38.729
Czy była to zwykła strata czasu?

00:03:38.729 --> 00:03:41.052
Dwa mocarstwa próbowały się prześcignąć,

00:03:41.052 --> 00:03:42.880
wykonując symboliczne misje,

00:03:42.880 --> 00:03:44.889
niebezpieczne i drogie,

00:03:44.889 --> 00:03:46.221
wykorzystując środki, które można było

00:03:46.221 --> 00:03:48.047
przeznaczyć na coś innego.

00:03:48.047 --> 00:03:50.228
W pewnym sensie tak,

00:03:50.228 --> 00:03:52.041
ale korzyści z programu kosmicznego

00:03:52.041 --> 00:03:55.469
nie dotyczyły tylko jednego kraju.

00:03:55.469 --> 00:03:56.699
Podczas wyścigu kosmicznego

00:03:56.699 --> 00:03:59.348
wzrosły środki finansowe

00:03:59.348 --> 00:04:00.848
na badania i edukację,

00:04:00.848 --> 00:04:02.164
co przyczyniło się do postępu,

00:04:02.164 --> 00:04:04.334
który inaczej nie byłby możliwy.

00:04:04.334 --> 00:04:06.761
Wiele technologii NASA 
opracowanych dla kosmosu

00:04:06.761 --> 00:04:09.334
używa się w życiu codziennym,

00:04:09.334 --> 00:04:11.080
od pianki z pamięcią kształtu,

00:04:11.080 --> 00:04:12.906
poprzez żywność liofilizowaną,

00:04:12.906 --> 00:04:15.445
do stosowania LED w leczeniu raka.

00:04:15.445 --> 00:04:17.702
Są też satelity, dzięki którym

00:04:17.702 --> 00:04:19.890
działa GPS i telefony komórkowe,

00:04:19.890 --> 00:04:20.950
a nie powstałyby one

00:04:20.950 --> 00:04:22.619
gdyby nie programy kosmiczne.

00:04:22.619 --> 00:04:23.890
To pokazuje,

00:04:23.890 --> 00:04:26.567
że rezultaty badań i postępu

00:04:26.567 --> 00:04:28.007
są często większe,

00:04:28.007 --> 00:04:31.089
niż można by można sobie wyobrazić.