1
00:00:06,655 --> 00:00:09,547
4 października 1957

2
00:00:09,547 --> 00:00:12,439
świat ze strachem i zachwytem oglądał,

3
00:00:12,439 --> 00:00:15,133
jak Związek Radziecki

4
00:00:15,133 --> 00:00:17,442
wystrzelił w kosmos

5
00:00:17,442 --> 00:00:18,743
pierwszego satelitę zbudowanego przez człowieka.

6
00:00:19,434 --> 00:00:20,982
Ta mała metalowa kula

7
00:00:20,982 --> 00:00:23,072
o średnicy koło pól metra

8
00:00:23,072 --> 00:00:24,865
rozpoczęła kosmiczny wyścig

9
00:00:24,865 --> 00:00:27,190
między USA a ZSRR,

10
00:00:27,190 --> 00:00:29,214
który trwał 18 lat

11
00:00:29,214 --> 00:00:31,906
i zmienił nasz świat.

12
00:00:31,906 --> 00:00:34,045
Sputnik nie był pierwszą technologią,

13
00:00:34,045 --> 00:00:36,225
którą wysłano kosmos.

14
00:00:36,225 --> 00:00:38,967
To wyróżnienie należy do rakiety V-2,

15
00:00:38,967 --> 00:00:41,012
używanej przez Niemcy w atakach rakietowych

16
00:00:41,012 --> 00:00:43,357
przeciwko aliantom, w ostatnim zrywie

17
00:00:43,366 --> 00:00:45,752
w ostatnich latach II wojny światowej.

18
00:00:45,752 --> 00:00:47,238
To nie było bardzo skuteczne,

19
00:00:47,238 --> 00:00:48,943
ale pod koniec wojny

20
00:00:48,943 --> 00:00:51,733
zarówno USA jak i ZSRR zdobyły i technologię

21
00:00:51,733 --> 00:00:54,730
i naukowców, którzy ją opracowywali,

22
00:00:54,730 --> 00:00:57,577
i zaczęli używać jej do własnych projektów.

23
00:00:57,577 --> 00:00:59,510
Do sierpnia 1957

24
00:00:59,510 --> 00:01:01,253
Sowieci z powodzeniem przetestowali R-7,

25
00:01:01,253 --> 00:01:05,670
pierwszy międzykontynentalny pocisk balistyczny.

26
00:01:05,670 --> 00:01:06,665
Tych samych rakiet użyto

27
00:01:06,665 --> 00:01:09,101
do wystrzelenia Sputnika 2 miesiące później.

28
00:01:09,101 --> 00:01:10,659
W Sputniku przerażała

29
00:01:10,659 --> 00:01:12,562
nie sama orbitująca kula,

30
00:01:12,562 --> 00:01:14,511
ale fakt, że ta sama technologia może służyć

31
00:01:14,511 --> 00:01:18,063
do wystrzelenia głowicy nuklearnej 
w kierunku dowolnego miasta,

32
00:01:18,063 --> 00:01:20,116
By nie pozostać w tyle

33
00:01:20,116 --> 00:01:22,160
prezydent Eisenhower kazał marynarce wojennej

34
00:01:22,160 --> 00:01:23,687
przyspieszyć ich projekt

35
00:01:23,687 --> 00:01:26,724
i jak najszybciej wystrzelić satelitę.

36
00:01:26,724 --> 00:01:29,730
6 grudnia 1957

37
00:01:29,730 --> 00:01:31,480
podekscytowany naród

38
00:01:31,480 --> 00:01:33,721
oglądał relację na żywo

39
00:01:33,721 --> 00:01:37,351
ze startu satelity Vanguard TV3,

40
00:01:37,351 --> 00:01:40,260
który rozbił się po dwóch sekundach.

41
00:01:40,260 --> 00:01:42,568
To niepowodzenie wprawiło Stany Zjednoczone

42
00:01:42,568 --> 00:01:44,209
w zażenowanie.

43
00:01:44,209 --> 00:01:45,526
Nagłówki gazet głosiły

44
00:01:45,526 --> 00:01:47,830
"Klapatnik" i "Kaputnik."

45
00:01:47,830 --> 00:01:50,989
Sowiecka delegacja ironicznie zasugerowała,

46
00:01:50,989 --> 00:01:53,068
że USA powinny otrzymać pomoc zagraniczną

47
00:01:53,068 --> 00:01:55,143
dla krajów rozwijających się.

48
00:01:56,404 --> 00:01:58,258
Na szczęście armia opracowywała

49
00:01:58,258 --> 00:02:01,015
podobny projekt, satelitę Explorer,

50
00:02:01,015 --> 00:02:05,483
którego wystrzelono w styczniu 1958,

51
00:02:05,483 --> 00:02:07,547
ale ledwo zdołali wyrównać,

52
00:02:07,547 --> 00:02:09,437
znów zostali w tyle,

53
00:02:09,437 --> 00:02:12,362
kiedy w kwietniu 1961 r. Jurij Gagarin 
został pierwszym człowiekiem w kosmosie.

54
00:02:12,362 --> 00:02:15,575
kiedy w kwietniu 1961 r. Jurij Gagarin 
został pierwszym człowiekiem w kosmosie.

55
00:02:15,575 --> 00:02:16,729
Minął prawie rok

56
00:02:16,729 --> 00:02:18,677
i kilku radzieckich astronautów

57
00:02:18,677 --> 00:02:19,824
ukończyło swoje misje,

58
00:02:19,824 --> 00:02:21,742
zanim dzięki programowi Mercury

59
00:02:21,742 --> 00:02:24,100
udało się wysłać na orbitę 
pierwszego Amerykanina,

60
00:02:24,100 --> 00:02:27,699
Johna Glenna w lutym 1962.

61
00:02:31,346 --> 00:02:33,489
Prezydent Kennedy zdawał już sobie sprawę,

62
00:02:33,489 --> 00:02:34,743
że doganianie każdego radzieckiego postępu

63
00:02:34,743 --> 00:02:37,233
kilka miesięcy po fakcie

64
00:02:37,233 --> 00:02:38,640
to za mało.

65
00:02:38,640 --> 00:02:41,153
USA muszą zrobić coś jako pierwsze.

66
00:02:41,153 --> 00:02:44,869
W maju 1961 r., miesiąc po locie Gagarina,

67
00:02:44,869 --> 00:02:46,184
oświadczył, że zamierza

68
00:02:46,184 --> 00:02:47,825
wysłać człowieka na księżyc

69
00:02:47,825 --> 00:02:50,224
przed końcem lat 60.

70
00:02:50,224 --> 00:02:52,962
Udało się to dzięki programowi Apollo,

71
00:02:52,962 --> 00:02:55,442
gdy Neil Armstrong robił sławny krok

72
00:02:55,442 --> 00:02:58,784
20 lipca 1969.

73
00:02:58,784 --> 00:03:01,040
Oba kraje zwróciły się

74
00:03:01,040 --> 00:03:02,851
ku stacjom kosmicznym

75
00:03:02,851 --> 00:03:04,489
i kto wie, jak długo

76
00:03:04,489 --> 00:03:06,936
mógłby trwać kosmiczny wyścig.

77
00:03:06,936 --> 00:03:08,549
Dzięki poprawie stosunków wynegocjowanych

78
00:03:08,549 --> 00:03:11,316
przez przywódcę ZSRR Leonida Breżniewa

79
00:03:11,316 --> 00:03:13,064
i prezydenta USA Nixona,

80
00:03:13,064 --> 00:03:16,283
ZSRR i USA skłaniały się do współpracy,

81
00:03:16,283 --> 00:03:18,294
a nie do rywalizacji.

82
00:03:18,294 --> 00:03:19,996
W udanej wspólnej misji

83
00:03:19,996 --> 00:03:21,548
pod nazwą Sojuz-Apollo

84
00:03:21,548 --> 00:03:23,528
amerykański statek kosmiczny Apollo

85
00:03:23,528 --> 00:03:25,865
połączył się z radzieckim statkiem Sojuz,

86
00:03:25,865 --> 00:03:27,415
a dwie załogi się spotkały,

87
00:03:27,415 --> 00:03:28,065
podały sobie ręce

88
00:03:28,065 --> 00:03:29,285
i wymieniły się prezentami

89
00:03:29,285 --> 00:03:33,264
kończąc kosmiczny wyścig w 1975.

90
00:03:33,264 --> 00:03:34,892
Jaki był sens

91
00:03:34,892 --> 00:03:36,438
tego całego wyścigu?

92
00:03:36,438 --> 00:03:38,729
Czy była to zwykła strata czasu?

93
00:03:38,729 --> 00:03:41,052
Dwa mocarstwa próbowały się prześcignąć,

94
00:03:41,052 --> 00:03:42,880
wykonując symboliczne misje,

95
00:03:42,880 --> 00:03:44,889
niebezpieczne i drogie,

96
00:03:44,889 --> 00:03:46,221
wykorzystując środki, które można było

97
00:03:46,221 --> 00:03:48,047
przeznaczyć na coś innego.

98
00:03:48,047 --> 00:03:50,228
W pewnym sensie tak,

99
00:03:50,228 --> 00:03:52,041
ale korzyści z programu kosmicznego

100
00:03:52,041 --> 00:03:55,469
nie dotyczyły tylko jednego kraju.

101
00:03:55,469 --> 00:03:56,699
Podczas wyścigu kosmicznego

102
00:03:56,699 --> 00:03:59,348
wzrosły środki finansowe

103
00:03:59,348 --> 00:04:00,848
na badania i edukację,

104
00:04:00,848 --> 00:04:02,164
co przyczyniło się do postępu,

105
00:04:02,164 --> 00:04:04,334
który inaczej nie byłby możliwy.

106
00:04:04,334 --> 00:04:06,761
Wiele technologii NASA 
opracowanych dla kosmosu

107
00:04:06,761 --> 00:04:09,334
używa się w życiu codziennym,

108
00:04:09,334 --> 00:04:11,080
od pianki z pamięcią kształtu,

109
00:04:11,080 --> 00:04:12,906
poprzez żywność liofilizowaną,

110
00:04:12,906 --> 00:04:15,445
do stosowania LED w leczeniu raka.

111
00:04:15,445 --> 00:04:17,702
Są też satelity, dzięki którym

112
00:04:17,702 --> 00:04:19,890
działa GPS i telefony komórkowe,

113
00:04:19,890 --> 00:04:20,950
a nie powstałyby one

114
00:04:20,950 --> 00:04:22,619
gdyby nie programy kosmiczne.

115
00:04:22,619 --> 00:04:23,890
To pokazuje,

116
00:04:23,890 --> 00:04:26,567
że rezultaty badań i postępu

117
00:04:26,567 --> 00:04:28,007
są często większe,

118
00:04:28,007 --> 00:04:31,089
niż można by można sobie wyobrazić.