0:00:06.655,0:00:09.547
4 października 1957

0:00:09.547,0:00:12.439
świat ze strachem i zachwytem oglądał,

0:00:12.439,0:00:15.133
jak Związek Radziecki

0:00:15.133,0:00:17.442
wystrzelił w kosmos

0:00:17.442,0:00:18.743
pierwszego satelitę zbudowanego przez człowieka.

0:00:19.434,0:00:20.982
Ta mała metalowa kula

0:00:20.982,0:00:23.072
o średnicy koło pól metra

0:00:23.072,0:00:24.865
rozpoczęła kosmiczny wyścig

0:00:24.865,0:00:27.190
między USA a ZSRR,

0:00:27.190,0:00:29.214
który trwał 18 lat

0:00:29.214,0:00:31.906
i zmienił nasz świat.

0:00:31.906,0:00:34.045
Sputnik nie był pierwszą technologią,

0:00:34.045,0:00:36.225
którą wysłano kosmos.

0:00:36.225,0:00:38.967
To wyróżnienie należy do rakiety V-2,

0:00:38.967,0:00:41.012
używanej przez Niemcy w atakach rakietowych

0:00:41.012,0:00:43.357
przeciwko aliantom, w ostatnim zrywie

0:00:43.366,0:00:45.752
w ostatnich latach II wojny światowej.

0:00:45.752,0:00:47.238
To nie było bardzo skuteczne,

0:00:47.238,0:00:48.943
ale pod koniec wojny

0:00:48.943,0:00:51.733
zarówno USA jak i ZSRR zdobyły i technologię

0:00:51.733,0:00:54.730
i naukowców, którzy ją opracowywali,

0:00:54.730,0:00:57.577
i zaczęli używać jej do własnych projektów.

0:00:57.577,0:00:59.510
Do sierpnia 1957

0:00:59.510,0:01:01.253
Sowieci z powodzeniem przetestowali R-7,

0:01:01.253,0:01:05.670
pierwszy międzykontynentalny pocisk balistyczny.

0:01:05.670,0:01:06.665
Tych samych rakiet użyto

0:01:06.665,0:01:09.101
do wystrzelenia Sputnika 2 miesiące później.

0:01:09.101,0:01:10.659
W Sputniku przerażała

0:01:10.659,0:01:12.562
nie sama orbitująca kula,

0:01:12.562,0:01:14.511
ale fakt, że ta sama technologia może służyć

0:01:14.511,0:01:18.063
do wystrzelenia głowicy nuklearnej [br]w kierunku dowolnego miasta,

0:01:18.063,0:01:20.116
By nie pozostać w tyle

0:01:20.116,0:01:22.160
prezydent Eisenhower kazał marynarce wojennej

0:01:22.160,0:01:23.687
przyspieszyć ich projekt

0:01:23.687,0:01:26.724
i jak najszybciej wystrzelić satelitę.

0:01:26.724,0:01:29.730
6 grudnia 1957

0:01:29.730,0:01:31.480
podekscytowany naród

0:01:31.480,0:01:33.721
oglądał relację na żywo

0:01:33.721,0:01:37.351
ze startu satelity Vanguard TV3,

0:01:37.351,0:01:40.260
który rozbił się po dwóch sekundach.

0:01:40.260,0:01:42.568
To niepowodzenie wprawiło Stany Zjednoczone

0:01:42.568,0:01:44.209
w zażenowanie.

0:01:44.209,0:01:45.526
Nagłówki gazet głosiły

0:01:45.526,0:01:47.830
"Klapatnik" i "Kaputnik."

0:01:47.830,0:01:50.989
Sowiecka delegacja ironicznie zasugerowała,

0:01:50.989,0:01:53.068
że USA powinny otrzymać pomoc zagraniczną

0:01:53.068,0:01:55.143
dla krajów rozwijających się.

0:01:56.404,0:01:58.258
Na szczęście armia opracowywała

0:01:58.258,0:02:01.015
podobny projekt, satelitę Explorer,

0:02:01.015,0:02:05.483
którego wystrzelono w styczniu 1958,

0:02:05.483,0:02:07.547
ale ledwo zdołali wyrównać,

0:02:07.547,0:02:09.437
znów zostali w tyle,

0:02:09.437,0:02:12.362
kiedy w kwietniu 1961 r. Jurij Gagarin [br]został pierwszym człowiekiem w kosmosie.

0:02:12.362,0:02:15.575
kiedy w kwietniu 1961 r. Jurij Gagarin [br]został pierwszym człowiekiem w kosmosie.

0:02:15.575,0:02:16.729
Minął prawie rok

0:02:16.729,0:02:18.677
i kilku radzieckich astronautów

0:02:18.677,0:02:19.824
ukończyło swoje misje,

0:02:19.824,0:02:21.742
zanim dzięki programowi Mercury

0:02:21.742,0:02:24.100
udało się wysłać na orbitę [br]pierwszego Amerykanina,

0:02:24.100,0:02:27.699
Johna Glenna w lutym 1962.

0:02:31.346,0:02:33.489
Prezydent Kennedy zdawał już sobie sprawę,

0:02:33.489,0:02:34.743
że doganianie każdego radzieckiego postępu

0:02:34.743,0:02:37.233
kilka miesięcy po fakcie

0:02:37.233,0:02:38.640
to za mało.

0:02:38.640,0:02:41.153
USA muszą zrobić coś jako pierwsze.

0:02:41.153,0:02:44.869
W maju 1961 r., miesiąc po locie Gagarina,

0:02:44.869,0:02:46.184
oświadczył, że zamierza

0:02:46.184,0:02:47.825
wysłać człowieka na księżyc

0:02:47.825,0:02:50.224
przed końcem lat 60.

0:02:50.224,0:02:52.962
Udało się to dzięki programowi Apollo,

0:02:52.962,0:02:55.442
gdy Neil Armstrong robił sławny krok

0:02:55.442,0:02:58.784
20 lipca 1969.

0:02:58.784,0:03:01.040
Oba kraje zwróciły się

0:03:01.040,0:03:02.851
ku stacjom kosmicznym

0:03:02.851,0:03:04.489
i kto wie, jak długo

0:03:04.489,0:03:06.936
mógłby trwać kosmiczny wyścig.

0:03:06.936,0:03:08.549
Dzięki poprawie stosunków wynegocjowanych

0:03:08.549,0:03:11.316
przez przywódcę ZSRR Leonida Breżniewa

0:03:11.316,0:03:13.064
i prezydenta USA Nixona,

0:03:13.064,0:03:16.283
ZSRR i USA skłaniały się do współpracy,

0:03:16.283,0:03:18.294
a nie do rywalizacji.

0:03:18.294,0:03:19.996
W udanej wspólnej misji

0:03:19.996,0:03:21.548
pod nazwą Sojuz-Apollo

0:03:21.548,0:03:23.528
amerykański statek kosmiczny Apollo

0:03:23.528,0:03:25.865
połączył się z radzieckim statkiem Sojuz,

0:03:25.865,0:03:27.415
a dwie załogi się spotkały,

0:03:27.415,0:03:28.065
podały sobie ręce

0:03:28.065,0:03:29.285
i wymieniły się prezentami

0:03:29.285,0:03:33.264
kończąc kosmiczny wyścig w 1975.

0:03:33.264,0:03:34.892
Jaki był sens

0:03:34.892,0:03:36.438
tego całego wyścigu?

0:03:36.438,0:03:38.729
Czy była to zwykła strata czasu?

0:03:38.729,0:03:41.052
Dwa mocarstwa próbowały się prześcignąć,

0:03:41.052,0:03:42.880
wykonując symboliczne misje,

0:03:42.880,0:03:44.889
niebezpieczne i drogie,

0:03:44.889,0:03:46.221
wykorzystując środki, które można było

0:03:46.221,0:03:48.047
przeznaczyć na coś innego.

0:03:48.047,0:03:50.228
W pewnym sensie tak,

0:03:50.228,0:03:52.041
ale korzyści z programu kosmicznego

0:03:52.041,0:03:55.469
nie dotyczyły tylko jednego kraju.

0:03:55.469,0:03:56.699
Podczas wyścigu kosmicznego

0:03:56.699,0:03:59.348
wzrosły środki finansowe

0:03:59.348,0:04:00.848
na badania i edukację,

0:04:00.848,0:04:02.164
co przyczyniło się do postępu,

0:04:02.164,0:04:04.334
który inaczej nie byłby możliwy.

0:04:04.334,0:04:06.761
Wiele technologii NASA [br]opracowanych dla kosmosu

0:04:06.761,0:04:09.334
używa się w życiu codziennym,

0:04:09.334,0:04:11.080
od pianki z pamięcią kształtu,

0:04:11.080,0:04:12.906
poprzez żywność liofilizowaną,

0:04:12.906,0:04:15.445
do stosowania LED w leczeniu raka.

0:04:15.445,0:04:17.702
Są też satelity, dzięki którym

0:04:17.702,0:04:19.890
działa GPS i telefony komórkowe,

0:04:19.890,0:04:20.950
a nie powstałyby one

0:04:20.950,0:04:22.619
gdyby nie programy kosmiczne.

0:04:22.619,0:04:23.890
To pokazuje,

0:04:23.890,0:04:26.567
że rezultaty badań i postępu

0:04:26.567,0:04:28.007
są często większe,

0:04:28.007,0:04:31.089
niż można by można sobie wyobrazić.