1
00:00:06,655 --> 00:00:09,547
1957 թվականի հոկտեմբերի 4-ին

2
00:00:09,547 --> 00:00:12,439
աշխարհը ակնածանքով և վախվորած դիտում էր,

3
00:00:12,439 --> 00:00:15,133
թե ինչպես Խորհրդային Միությունը

4
00:00:15,133 --> 00:00:17,442
տիեզերք արձակեց «Սպուտնիկը»՝

5
00:00:17,442 --> 00:00:19,223
աշխարհի առաջին 
արհեստական արբանյակը:

6
00:00:19,434 --> 00:00:20,982
Այս մետաղե փոքր գունդը,

7
00:00:20,982 --> 00:00:23,072
որի շառավիղը երկու ոտնաչափից փոքր էր,

8
00:00:23,072 --> 00:00:24,865
սկսեց տիեզերական մրցակցություն

9
00:00:24,865 --> 00:00:27,190
ԱՄՆ-ի և Խորհրդային Միության միջև,

10
00:00:27,190 --> 00:00:29,214
որը ընթանացավ 18 տարի

11
00:00:29,214 --> 00:00:31,826
և ընդմիշտ փոխեց մեր աշխարհը:

12
00:00:31,826 --> 00:00:34,245
«Սպուտնիկը», իրականում,
մարդկային տեխնոլոգիաներից

13
00:00:34,245 --> 00:00:36,225
առաջինը չէր տիեզերքում:

14
00:00:36,225 --> 00:00:38,467
Այս արտոնությունը պատկանում 
էր Ֆաու-2 հրթիռին,

15
00:00:38,467 --> 00:00:41,002
որն օգտագործվում էր Գերմանիայի
կողմից Դաշնակիցների դեմ

16
00:00:41,022 --> 00:00:43,357
ռմբակոծությունների ժամանակ 
որպես վերջին հույս

17
00:00:43,366 --> 00:00:45,752
Երկրորդ աշխարհամարտի վերջին տարիներին:

18
00:00:45,752 --> 00:00:47,238
Այն այդքան էլ արդյունավետ չէր,

19
00:00:47,238 --> 00:00:48,943
սակայն, պատերազմի ավարտին,

20
00:00:48,943 --> 00:00:51,423
և՛ ԱՄՆ և՛ Խորհրդային Միությունը իրացրին

21
00:00:51,423 --> 00:00:54,730
այս տեխնոլոգիաները և այն գիտնականներին,
որոնք կատարելագործեցին դրանք՝

22
00:00:54,730 --> 00:00:57,577
օգտագործելով արդեն որպես սեփական ծրագրեր:

23
00:00:57,577 --> 00:00:59,510
1957 թվականի օգոստոսին արդեն

24
00:00:59,510 --> 00:01:01,253
ԽՍՀՄ-ը հաջողությամբ փորձարկեց

25
00:01:01,253 --> 00:01:05,150
առաջին միջմայրցամաքային
բալիստիկ հրթիռը՝ «Ռ-7»,

26
00:01:05,150 --> 00:01:06,665
նույն հրթիռը, 
որն օգտագործվեց

27
00:01:06,665 --> 00:01:09,101
երկու ամիս հետո «Սպուտնիկը» արձակելիս:

28
00:01:09,101 --> 00:01:10,659
Այսպիսով, սարսափելի էր

29
00:01:10,659 --> 00:01:12,802
ոչ թե հենց «Սպուտնիկ» արբանյակային գունդը,

30
00:01:12,802 --> 00:01:15,451
այլ այն, որ նույն տեխնոլոգիան
կարող է օգտագործվել

31
00:01:15,451 --> 00:01:18,683
յուրաքանչյուր քաղաքի վրա
ատոմային ռումբ նետելու համար:

32
00:01:18,683 --> 00:01:20,116
Չցանկանալով հետ մնալ,

33
00:01:20,116 --> 00:01:22,160
Նախագահ Էյզենհաուերը կարգադրեց նավատորմին

34
00:01:22,160 --> 00:01:23,687
արագացնել իրենց ծրագիրը

35
00:01:23,687 --> 00:01:26,724
և արձակել արբանյակը
ինչքան հնարավոր է շուտ:

36
00:01:26,724 --> 00:01:29,730
Այսպիսով, 1957 ով. դեկտեմբերի 6-ին

37
00:01:29,730 --> 00:01:31,480
խանդավառված ժողովուրդը

38
00:01:31,480 --> 00:01:33,721
միացավ կենդանի հեռարձակմանը՝

39
00:01:33,721 --> 00:01:37,351
տեսնելու, թե ինչպես
«Ավանգարդ TV3-ը» մեկնարկեց

40
00:01:37,351 --> 00:01:40,260
և երկու վայրկյան հետո բախվեց գետնին:

41
00:01:40,260 --> 00:01:42,568
«Ավանգարդի» ձախողումը մեծ նվաստացում էր

42
00:01:42,568 --> 00:01:43,889
ԱՄՆ-ի համար:

43
00:01:43,889 --> 00:01:46,096
Շաբաթաթերթերում հայտնվեցին 
հետևյալ խորագրերը՝

44
00:01:46,096 --> 00:01:47,830
«Ֆլոպնիկ» կամ «Կապուտնիկ»:

45
00:01:47,830 --> 00:01:50,989
ՄԱԿ-ում ԽՍՀՄ ներկայացուցիչը 
ծաղրելով առաջարկեց,

46
00:01:50,989 --> 00:01:53,068
որ ԱՄՆ-ին անհրաժեշտ է

47
00:01:53,068 --> 00:01:56,013
թերզարգացած երկրների համար 
նախատեսված օգնությունից օգտվել:

48
00:01:56,404 --> 00:01:58,258
Բարեբախտաբար, բանակը նախապատրաստում էր

49
00:01:58,258 --> 00:02:01,015
զուգահեռ նախագիծը՝ «The Explorer-ը»,

50
00:02:01,015 --> 00:02:05,483
որը հաջողությամբ մեկնարկեց
1958 թվ. հունվարին,

51
00:02:05,483 --> 00:02:07,547
սակայն ԱՄՆ հազիվ էր հասել ԽՍՀՄ-ին,

52
00:02:07,547 --> 00:02:09,698
երբ Խորհրդային Միությունն 
էլի առաջ ընկավ,

53
00:02:09,698 --> 00:02:12,362
երբ Յուրի Գագարինը 
1961 թվականի ապրիլին դարձավ

54
00:02:12,362 --> 00:02:15,575
առաջին մարդը տիեզերքում:

55
00:02:15,575 --> 00:02:16,729
Գրեթե մի տարի անցավ,

56
00:02:16,729 --> 00:02:18,307
և մի շարք խորհրդային աստղագնացներ

57
00:02:18,307 --> 00:02:20,134
ավարտեցին 
իրենց առաքելությունները,

58
00:02:20,134 --> 00:02:22,432
երբ «Project Mercury-ն» 
հաջողություն ունեցավ,

59
00:02:22,432 --> 00:02:24,290
և Ջոն Գլենը դարձավ առաջին ամերիկացին,

60
00:02:24,290 --> 00:02:27,699
ով 1962 թվականին հասավ ուղեծիր:

61
00:02:31,346 --> 00:02:33,449
Սակայն, նախագահ Քեննեդին հասկացավ,

62
00:02:33,449 --> 00:02:34,743
որ Խորհրդային Միության հետ

63
00:02:34,743 --> 00:02:37,233
մի քանի ամիս հետո ուղղակի հավասարվելը

64
00:02:37,233 --> 00:02:38,640
բավական չէր:

65
00:02:38,640 --> 00:02:41,153
ԱՄՆ-ին անհրաժեշտ էր առաջ ընկնել,

66
00:02:41,153 --> 00:02:44,869
և 1961 թվականի մայիսին, 
Գագարինի թռիչքից մի ամիս անց,

67
00:02:44,869 --> 00:02:46,184
նա իր նպատակ հայտարարեց

68
00:02:46,184 --> 00:02:47,825
մարդ ուղարկել Լուսին

69
00:02:47,825 --> 00:02:50,224
մինչև վաթսունականների վերջ:

70
00:02:50,224 --> 00:02:52,962
Նրանք հաջողեցին «Ապոլլո» ծրագիրը, և

71
00:02:52,962 --> 00:02:55,442
Նեյլ Արմսթրոնգը

72
00:02:55,442 --> 00:02:58,784
1969 թվականի Հուլիսի 20-ին
ոտք դրեց Լուսնի վրա:

73
00:02:58,784 --> 00:03:01,040
Երկու երկրներն էլ հետագայում կենտրոնացան

74
00:03:01,040 --> 00:03:02,851
արբանյակային տիեզարական կայանների վրա,

75
00:03:02,851 --> 00:03:04,489
և հայտնի չէ, թե որքան դեռ կտևեր

76
00:03:04,489 --> 00:03:06,646
տիեզերական մրցակցությունը:

77
00:03:06,646 --> 00:03:09,129
Սակայն, զարգացող 
հարաբերությունների հետևանքով,

78
00:03:09,129 --> 00:03:12,266
որոնք նախաձեռնել էին Խորհրդային 
Միության նախագահ ԼԵոնիդ Բրեժնևը

79
00:03:12,266 --> 00:03:13,444
և ԱՄՆ նախագահ Նիքսոնը,

80
00:03:13,444 --> 00:03:16,283
ԱՄՆ և ԽՍՀՄ սկսեցին համագործակցել,

81
00:03:16,283 --> 00:03:18,294
մրցելու փոխարեն:

82
00:03:18,294 --> 00:03:19,996
Միասնական հաջողված առաքելությունը՝

83
00:03:19,996 --> 00:03:21,548
«Ապոլլո-Սոյուզը»,

84
00:03:21,548 --> 00:03:23,528
այսինքն՝ ամերիկյան «Ապոլլո» տիեզերանավը

85
00:03:23,528 --> 00:03:25,865
և խորհրդային «Սոյուզ» տիեզերանավը,

86
00:03:25,865 --> 00:03:27,405
և երկու անձնակազմերը հանդիպեցին,

87
00:03:27,425 --> 00:03:28,255
սեղմեցին ձեռքերը,

88
00:03:28,255 --> 00:03:29,385
փոխանակվեցին նվերներով,

89
00:03:29,385 --> 00:03:33,264
և նշեցին տիեզերական մրցակցության
ավարտը 1975 թվականին:

90
00:03:33,264 --> 00:03:34,892
Այսպիսով, ի վերջո, ո՞րն էր

91
00:03:34,892 --> 00:03:36,438
տիեզերական մրցակցության նպատակը:

92
00:03:36,438 --> 00:03:38,729
Արդյո՞ք այն ժամանակի կորուստ էր:

93
00:03:38,729 --> 00:03:41,052
Երկու հիմնական ուժերը մրցակցում էին՝

94
00:03:41,052 --> 00:03:42,880
հետապնդելով խորհրդանշական ծրագրեր,

95
00:03:42,880 --> 00:03:44,889
որոնք վտանգավոր և թանկարժեք էին,

96
00:03:44,889 --> 00:03:46,381
օգտագործելով
այն ռեսուրսները,

97
00:03:46,381 --> 00:03:48,527
որոնք կարող էին
այլ նպատակներով կիրառվել:

98
00:03:48,527 --> 00:03:50,228
Կարծես թե այո,

99
00:03:50,228 --> 00:03:52,751
սակայն տիեզերական ծրագրի 
ամենամեծ առավելությունը

100
00:03:52,751 --> 00:03:55,469
կապ չուներ այս մրցակցության հետ:

101
00:03:55,469 --> 00:03:57,179
Տիեզերական
մրցակցության ժամանակ,

102
00:03:57,179 --> 00:03:59,988
հետազոտությունների և կրթական 
համակարգերի ֆինանսավորումը, ,

103
00:03:59,988 --> 00:04:00,848
կրտուկ աճեց՝

104
00:04:00,848 --> 00:04:02,854
առաջ քաշելով մի
շարք նորարությունների,

105
00:04:02,854 --> 00:04:04,374
որոնց այլ դեպքում չէինք հասնի:

106
00:04:04,374 --> 00:04:07,481
Բազմաթիվ տիեզերական 
տեխնոլոգիաներ մշակվեցին,

107
00:04:07,481 --> 00:04:09,924
որոնք լայնորեն կիրառվում են
քաղաքացիական կյանքում,

108
00:04:09,924 --> 00:04:11,580
հիշողություն ունեցող ներքնակներից

109
00:04:11,580 --> 00:04:12,896
մինչև սառեցված ուտելիքները

110
00:04:12,916 --> 00:04:15,645
և քաղցկեղի բուժման համար
նախատեսված լուսային դիոդները:

111
00:04:15,645 --> 00:04:17,193
Իհարկե, նաև արբանյակները,

112
00:04:17,193 --> 00:04:20,230
որոնք ապահովում են մեր GPS համակարգերը
և բջջային հեռախոսակապը,

113
00:04:20,230 --> 00:04:21,300
գոյություն չէին ունենա

114
00:04:21,300 --> 00:04:22,619
առանց տիեզերական ծրագրերի:

115
00:04:22,619 --> 00:04:23,890
Այս ամենը ցույց է տալիս,

116
00:04:23,890 --> 00:04:27,237
որ գիտական հետազոտությունների և 
նորարարությունների ֆինանսավորումը

117
00:04:27,237 --> 00:04:29,187
կարող են ավելի մեծ
նվաճումների հանգեցնել,

118
00:04:29,187 --> 00:04:31,499
քան հետազոտողները կարող էին պատկերացնել: