0:00:14.076,0:00:18.130
Fizikte, iş ve güç kavramları[br]evrenimizdeki birçok şeyi anlamamıza

0:00:18.130,0:00:21.103
ve açıklamamıza yardımcı olur.

0:00:21.318,0:00:23.153
İşle başlayalım.

0:00:23.153,0:00:26.214
Pozitif iş, bir sisteme koyduğumuz enerji

0:00:26.214,0:00:29.690
ve negatif iş, dışarı aktarılan enerji.

0:00:29.690,0:00:33.942
Pozitif işi banka hesabınıza eklenen para,

0:00:33.942,0:00:36.756
negatif işi ise [br]alınan para olarak düşünün.

0:00:36.756,0:00:37.640
Metrik sistemde

0:00:37.640,0:00:40.997
iş ve enerji Jul cinsinden ölçülür.

0:00:41.182,0:00:46.329
Örnek olarak güzel, eski, mekanik bir [br]büyükbaba saatini ele alalım.

0:00:46.329,0:00:49.247
Saatin içindeki ağır metal [br]silindirleri kaldırmak için

0:00:49.272,0:00:52.229
krankı çevirdiğimizde[br]enerjiyi saate aktarıyoruz.

0:00:52.229,0:00:54.996
Bunu yaptığımızda pozitif iş yapıyor,

0:00:54.996,0:00:57.042
saate enerji ekliyoruz

0:00:57.057,0:01:00.779
ve bu enerji yerçekimsel [br]potansiyel enerji olarak depolanıyor.

0:01:00.794,0:01:04.891
Uyguladığımız kuvvet ile kuvveti [br]uyguladığımız mesafeyi çarparak

0:01:04.891,0:01:08.185
yapılan iş miktarını hesaplayabiliriz.

0:01:08.200,0:01:09.828
Metal silindirleri kaldırmak için

0:01:09.828,0:01:12.673
ağırlıklarına eşit bir [br]kuvvet uygulamamız gerekir.

0:01:12.673,0:01:14.867
Yani silindirleri aşağı doğru çeken

0:01:14.867,0:01:17.665
yer çekimi kuvvetine eşit.

0:01:17.665,0:01:19.717
Bu silindirler 300 Newton ağırlığında

0:01:19.717,0:01:23.077
ki bu da küçük bir çocuk kadar ağırdır

0:01:23.097,0:01:25.260
ve eğer onları 1/2 metre kaldırırsak

0:01:25.260,0:01:27.528
300 Newton çarpı 1/2 metre

0:01:28.174,0:01:31.857
veya 150 Jul iş yaparız.

0:01:31.857,0:01:35.090
Güç, transfer edilen enerjinin oranı.

0:01:35.090,0:01:36.390
Oran dediğimizde,

0:01:36.390,0:01:38.326
birim zamanda aktarılan

0:01:38.326,0:01:40.080
enerji miktarını kastediyoruz.

0:01:40.080,0:01:42.232
Metrik sistemde,

0:01:42.232,0:01:44.015
güç saniyede Jul

0:01:44.015,0:01:45.734
veya vat cinsinden ölçülür.

0:01:45.739,0:01:48.143
Vat terimi, tipik bir [br]çalışma atının ürettiği

0:01:48.143,0:01:50.611
güç miktarını ölçmek için

0:01:50.611,0:01:52.427
beygir gücü kavramını ortaya atan

0:01:52.427,0:01:54.619
James Watt'a dayanır.

0:01:54.619,0:01:57.838
James Watt bir endüstriyel [br]buhar motorları üreticisiydi

0:01:57.838,0:01:59.555
ve potansiyel müşterilerinin

0:01:59.555,0:02:01.677
buharlı motorlarını bilinen bir miktarla,

0:02:01.677,0:02:04.298
çalışan bir attan [br]alabilecekleri güç arasında

0:02:04.298,0:02:07.265
karşılaştırma yapabilmelerini istiyordu.

0:02:07.265,0:02:09.072
Güç için metrik sistem birimi vatın

0:02:09.072,0:02:11.475
James Watt'tan alınması

0:02:11.475,0:02:13.696
çok faydalı bir fikirdi.

0:02:13.712,0:02:15.772
James Watt'ın ayak izlerini takip ederek,

0:02:15.772,0:02:17.578
bu büyükbaba saatini çalıştırmak için

0:02:17.578,0:02:19.424
gereken güç miktarını parlak,

0:02:19.424,0:02:21.493
100 vat'lık bir ampulü çalıştırmamız için

0:02:21.493,0:02:24.404
gereken güçle karşılaştıralım.

0:02:24.404,0:02:26.628
Bir kişinin saati kurmak için [br]kullandığı gücü,

0:02:26.628,0:02:27.929
yaptığı işin miktarını,

0:02:27.929,0:02:29.385
onu yapmak için

0:02:29.385,0:02:31.341
geçen süreye bölerek ölçebiliriz.

0:02:31.341,0:02:35.033
Ağırlıkları kaldırmak 1 dakika [br]veya 60 saniye sürerse,

0:02:35.093,0:02:37.531
150 Jul bölü 60 saniyeye

0:02:37.531,0:02:42.359
veya saniyede 2,5 Joule yapıyor demek.

0:02:43.124,0:02:45.198
2,5 vat oranında

0:02:45.198,0:02:48.459
saate enerji katıyorlar.

0:02:48.459,0:02:50.726
100 vat'lık parlak bir [br]ampulü çalıştırmak için

0:02:50.726,0:02:53.272
40 kat daha fazlasına ihtiyacınız olacak.

0:02:53.272,0:02:54.918
Saat çalışmadan önce,

0:02:54.918,0:02:56.279
enerji silindirlerin

0:02:56.279,0:02:59.296
yerçekimi potansiyel enerjisi [br]olarak depolanır.

0:02:59.296,0:03:00.740
Tıpkı yeni para yatırdığınız

0:03:00.740,0:03:02.749
banka hesabınız gibi.

0:03:02.749,0:03:04.610
Ancak saatin çalışmasına izin verirsek,

0:03:04.610,0:03:06.752
silindirler yavaşça [br]aşağı doğru hareket eder.

0:03:06.752,0:03:08.542
Enerji saati terk eder.

0:03:08.542,0:03:10.771
Aslında, silindirler dibe indiğinde,

0:03:10.771,0:03:13.630
koyduğumuz tüm enerji kalmış olacak.

0:03:13.630,0:03:16.272
Peki saat ne kadar güç kullanıyor?

0:03:16.272,0:03:20.746
Silindirlerin orijinal konumlarına [br]dönmesi 5 gün sürerse,

0:03:20.761,0:03:25.724
saniyede kaç Jul enerji saati terk eder?

0:03:25.748,0:03:26.840
Bunu çözebiliriz,

0:03:26.840,0:03:29.039
çünkü silindirleri kaldırdığımızda

0:03:29.039,0:03:30.960
ne kadar iş yaptığımızı zaten biliyoruz:

0:03:30.960,0:03:32.469
150 Jul.

0:03:32.469,0:03:35.754
Fakat bu sefer [br]bir dakika yerine 5 gün sürdü.

0:03:35.754,0:03:38.830
Beş gün, 5 çarpı 24

0:03:38.830,0:03:40.051
çarpı 60

0:03:40.051,0:03:41.548
çarpı yeniden 60

0:03:41.548,0:03:44.640
ya da 432.000 saniye.

0:03:44.640,0:03:47.048
Böylece yapılan işi zamana bölerek

0:03:47.048,0:03:53.231
saniyede yaklaşık 0,00035 Jul

0:03:53.231,0:03:56.791
veya yaklaşık [br]0,35 milivat cevabını buluruz.

0:03:56.791,0:03:58.719
Bu küçük bir güç miktarı.

0:03:58.719,0:04:00.607
Bu saat o kadar az güç kullanır ki,

0:04:00.607,0:04:03.906
100 vat'lık bir ampulü çalıştırmak için

0:04:03.906,0:04:07.812
gereken gücü kullanarak neredeyse [br]300.000 saat çalıştırabilirsiniz.

0:04:07.812,0:04:10.073
Doğru, orta büyüklükteki [br]bir şehirdeki her evde

0:04:10.073,0:04:13.448
bu kadar güçle [br]bir saat çalıştırabilirsiniz.

0:04:13.448,0:04:15.232
Bu oldukça şaşırtıcı bir sonuç

0:04:15.232,0:04:16.363
ve bunu anlamak için

0:04:16.363,0:04:18.783
iş bilgisi ve güç gerekiyor.