Ik weet een verrassende maar mogelijk winstgevende investering. In de afgelopen tien jaar was in het Verenigd Koninkrijk de winst op graven drie keer zo groot als de winst op de vastgoedmarkt. Er worden privé-kerkhoven geopend met plaatsen te koop vanaf 4.600 euro. Men verwacht dat die prijzen met 40 procent zullen stijgen. Het grootste voordeel is de voortdurende vraag op deze markt. Dit is een serieus voorstel en er zijn echt bedrijven die deze investering aanbieden, maar het gaat mij om iets anders. Ik ben architect en stedenbouwkundige en de afgelopen anderhalf jaar heb ik gekeken naar onze benadering van dood en doodgaan, en naar de invloed hiervan op onze steden en gebouwen. Van de zomer had ik mijn eerste expositie over dood en architectuur in Venetië, genaamd 'De dood in Venetië'. En omdat de dood een onderwerp is waar veel mensen niet graag over praten, was de expositie speels ingericht zodat mensen er zelf iets konden doen. Er was een interactieve kaart van Londen waarop je kon zien hoeveel vastgoed in de stad aan de dood is gewijd. Als je je hand over de kaart beweegt, zie je de naam van het vastgoed, het gebouw of het kerkhof. De witte vormen zijn ziekenhuizen, hospices, mortuariums en kerkhoven. Eigenlijk zijn de meeste kerkhoven. We wilden laten zien dat, ook al zijn dood en begraven zaken waar we liever niet aan denken, ze overal om ons heen en een belangrijk deel van onze steden zijn. Ongeveer een half miljoen mensen overlijdt in het VK ieder jaar en daarvan wil ongeveer een kwart begraven worden. Maar het VK heeft, zoals veel West-Europese landen, een tekort aan begraafplekken, vooral in de grote steden. De 'Greater London Authority' weet dit al een tijdje en de belangrijkste oorzaken zijn de bevolkingsgroei, terwijl de bestaande kerkhoven al bijna vol zijn. Het is de gewoonte in het VK dat graven voor altijd zijn en er spelen meer belangen, mensen willen datzelfde land gebruiken om huizen te bouwen of kantoren of winkels. Ze bedachten een aantal oplossingen. Ze dachten misschien kunnen we deze graven hergebruiken na 50 jaar. Of misschien kunnen we mensen vier diep begraven, zodat vier mensen worden begraven op dezelfde plek, waardoor we efficiënter gebruik maken van 't land. Hopelijk heeft Londen op die manier nog steeds ruimte om mensen te begraven in de nabije toekomst. Maar vanouds zorgt de gemeente niet voor kerkhoven. Het verrassende is dat er geen wettelijke verplichting rust op iemand in het VK om te zorgen voor plaats voor graven. Vanouds wordt hiervoor gezorgd door particuliere en religieuze organisaties, zoals kerken, moskeeën en synagoges. Maar er zijn soms ook op winst gerichte groepen geweest die een graantje wilden meepikken. Ze kijken naar het kleine formaat van een graf en die hoge prijs en het lijkt of je er goed aan kunt verdienen. Dus eigenlijk, als je je eigen kerkhof wil beginnen, dan kan dat. Er was een stel in Zuid-Wales dat een boerderij had en een hoop velden ernaast en ze wilden iets met het land doen. Ze hadden een hoop ideeën. Ze dachten eerst aan een camping, maar de gemeente vond dit niet goed. Toen wilden ze een viskwekerij beginnen en weer vond de gemeente het niet goed. Toen kwamen ze op het idee om een kerkhof te beginnen en ze berekenden dat ze daardoor de waarde van hun land konden verhogen van ongeveer 110.000 euro naar meer dan een miljoen euro. Maar om terug te komen op dit idee van winst maken met een kerkhof, dat is nogal belachelijk, toch? Het is zo dat de hoge prijs van die graven eigenlijk erg misleidend is. Ze lijken duur, maar die prijs weerspiegelt het feit dat het graf onderhouden moet worden -- iemand moet het gras knippen, de komende 50 jaar. Het is erg moeilijk om geld te verdienen aan een kerkhof. Dat is de reden dat ze meestal worden gerund door de gemeente of door een non-profitorganisatie. Maar goed, de gemeente gaf deze mensen toestemming en zij proberen nu hun kerkhof te maken. Dus om uit te leggen hoe dit ongeveer werkt: als ik iets wil maken in het VK, zoals bijvoorbeeld een kerkhof, dan moet ik eerst een bouwaanvraag indienen. Als ik een nieuw kantoorgebouw wil bouwen voor een klant of als ik een uitbouw aan mijn huis wil of als ik een winkel heb en ik wil die ombouwen tot een kantoor, dan moet ik veel tekeningen maken en indienen bij de gemeente voor toestemming. Dan kijken ze naar zaken zoals hoe het past in de omgeving. Ze kijken hoe het eruit ziet. Maar ze denken ook na over dingen als: wat voor impact zal het hebben op de omgeving? En ze denken na over zaken als: gaat dit vervuiling veroorzaken of zal er veel verkeer komen dat naar dit object toe wil dat ik heb gebouwd? Maar ook goede dingen. Zullen er bijvoorbeeld winkels bijkomen in de buurt die bewoners zouden willen gebruiken? Ze zullen de voordelen en nadelen tegen elkaar afwegen en een besluit nemen. Zo werkt het dus als ik een groot kerkhof wil maken. Maar als ik een stuk land heb en ik maar een paar mensen wil begraven, zoals vijf of zes? Dan heb ik eigenlijk geen toestemming nodig! Er zijn eigenlijk bijna geen regels in het VK rondom begraven en het weinige dat er is, gaat over het niet vervuilen van waterlopen, zoals het niet vervuilen van rivieren en grondwater. Als je je eigen minikerkhof wil maken dan kan dat dus eigenlijk. Maar ik bedoel -- kom nou, wie doet dat nou? Toch? Als je een aristocratische familie bent en je hebt een groot landgoed, dan is er een kans dat daar een mausoleum op staat en dan begraaf je je familie daar. Maar het rare is dat je niet een stuk land van een bepaalde grootte nodig hebt, voordat het is toegestaan om er mensen op te begraven. Dit betekent formeel dat dit ook geldt voor de achtertuin van je huis in de buitenwijk. (Gelach) Dus wat gebeurt er als je dit thuis wil proberen? Er zijn een aantal gemeenten die op hun website richtlijnen hebben waar je iets aan hebt. Het eerste dat ze je vertellen, is dat je een begrafenisakte nodig hebt voordat je kunt beginnen -- je mag niet zomaar mensen vermoorden en ze onder de patio stoppen. (Gelach) Ze vertellen je ook dat je bij moet houden waar het graf is. Maar dat zijn ongeveer alle formaliteiten. Ze waarschuwen wel dat je buren dit mogelijk niet leuk vinden, maar wettelijk gezien kunnen ze er bijna niets aan doen. Voor het geval dat iemand nog steeds denkt aan winst, vanwege de prijs van zo'n graf en het geld dat je zou kunnen verdienen, waarschuwen ze je ook dat de waarde van je huis zou kunnen dalen met 20 procent. Hoewel het waarschijnlijker is dat niemand je huis sowieso wil kopen daarna. Wat ik fascinerend vind hieraan, is het feit dat het onze houding tegenover de dood samenvat. In het VK, en ik denk dat de cijfers in heel Europa vast hetzelfde zijn, heeft maar zo'n 30 procent van de mensen ooit met iemand gepraat over hun wensen rondom de dood en zelfs van de mensen boven de 75 heeft maar 45 procent hier ooit over gepraat. De redenen die mensen hiervoor geven: ze denken dat hun dood nog ver weg is of ze denken dat mensen het ongemakkelijk vinden om erover te praten. En tot op zekere hoogte zijn er andere mensen die zaken voor ons regelen. De overheid heeft veel regels en bureaucratie rondom zaken zoals het begraven van een dode bijvoorbeeld en er zijn mensen zoals uitvaartondernemers die hun hele loopbaan wijden aan deze kwestie. Maar als 't gaat over onze steden en over 't denken hoe de dood past in onze steden, dan zijn er veel minder regels, plannen en ideeën, dan we zouden denken. Dus wij denken er niet over na, maar alle mensen waarvan we denken dat zij erover nadenken, die zorgen er ook niet voor. Dank je wel. (Applaus)