1
00:00:06,142 --> 00:00:07,301
Herkese merhaba!

2
00:00:07,325 --> 00:00:09,100
Karşılaştırmalı anatomi uzmanıyım.

3
00:00:09,124 --> 00:00:10,960
Karşılaştırmalı anatomi uzmanı,

4
00:00:10,960 --> 00:00:13,997
birçok farklı hayvanın vücut yapıları 
üzerinde çalışan kişidir.

5
00:00:14,021 --> 00:00:15,910
Benim favori hayvanım ise balinalar.

6
00:00:15,910 --> 00:00:18,493
Balinalarla çalışmayı seviyorum
çünkü çok ilginçler.

7
00:00:18,493 --> 00:00:21,461
Su yaşamında 
eşsiz bir habitata uyum sağlıyorlar.

8
00:00:21,485 --> 00:00:24,779
Size anlatacağım şey ise, balinaların
yüzlerinden gaz çıkararak

9
00:00:24,803 --> 00:00:27,860
nasıl ses çıkardıkları.

10
00:00:27,872 --> 00:00:30,743
Bildiğiniz gibi gaz çıkarmayı
hava boşluğuyla yapıyorlar;

11
00:00:30,767 --> 00:00:32,102
havayı şöyle çıkarıyorlar

12
00:00:32,126 --> 00:00:34,378
ama havayı birçok farklı 
şekilde kullanıyorlar.

13
00:00:34,378 --> 00:00:37,118
Ses üretiminde kullanıyorlar 
ki bunun üzerinde duracağım

14
00:00:37,118 --> 00:00:40,754
ama baloncuk oluşturmamak için havayı 
kan dolaşımından uzak tutmak gibi

15
00:00:40,754 --> 00:00:43,166
havayı kullandıkları
diğer şeyleri de çalışıyorum,

16
00:00:43,166 --> 00:00:46,236
ki bu insan skuba dalgıçları
basınç hastalığına yakalanınca olur.

17
00:00:46,236 --> 00:00:47,294
Ben bu hayvanların

18
00:00:47,294 --> 00:00:50,221
gaz çıkarma sesi hikâyesiyle 
başlamak istiyorum.

19
00:00:50,221 --> 00:00:53,721
Bu hikâye, balinalara bakmanın 
ne kadar zor olduğunu anlamakla başlıyor

20
00:00:53,745 --> 00:00:56,364
çünkü su altında yaşıyorlar
ve gerçekten büyükler,

21
00:00:56,388 --> 00:00:58,206
bu yüzden incelemesi zor hayvanlar.

22
00:00:58,230 --> 00:01:00,917
Bu fotoğrafta--
ortadaki hayvanı görüyor musunuz?

23
00:01:00,941 --> 00:01:03,827
Bu çoktan bir otobüs büyüklüğüne 
ulaşmış bir bebek balina!

24
00:01:03,851 --> 00:01:06,549
Balinalara bakmaya
başlarının tepesinden başlayın,

25
00:01:06,573 --> 00:01:08,859
çünkü burunları dâhili şnorkel gibi

26
00:01:08,883 --> 00:01:10,419
başlarının tepesinde.

27
00:01:10,443 --> 00:01:12,304
Onunla nefes alırlar çünkü memeliler

28
00:01:12,304 --> 00:01:14,028
ve memeliler hava ile nefes alırlar.

29
00:01:14,062 --> 00:01:17,459
Burunları böyle kısarmış gibi 
açılıp kapanabilir.

30
00:01:17,516 --> 00:01:20,862
Görebileceğiniz gibi alt çerçevede 
kırmızı okların olduğu yerde açık.

31
00:01:20,862 --> 00:01:23,006
Tüm balinaların 
iki burun deliği olmayabilir.

32
00:01:23,006 --> 00:01:25,493
Balinalar, yunus
ve domuz balığı gruplarını da içerir

33
00:01:25,493 --> 00:01:27,975
ve yunuslar ve domuz balığının, 
küçük balinaların,

34
00:01:27,999 --> 00:01:30,333
sadece başlarının tepesinde 
bir burun deliği var

35
00:01:30,357 --> 00:01:32,606
ve özünde bu şekildeki 
üst dudaklarını alarak

36
00:01:32,606 --> 00:01:35,609
ve burunlarının üstünde 
geri döndürerek, bunun gibi,

37
00:01:35,633 --> 00:01:38,872
burun deliklerini açıp kapatırlar.

38
00:01:38,896 --> 00:01:41,054
Bu şekilde burunlarını açıp kapatırlar.

39
00:01:41,078 --> 00:01:43,054
Yani ses çıkardıklarında yaptıkları şey

40
00:01:43,054 --> 00:01:45,127
basit olarak ağızla 
gaz çıkarma sesi yapmak

41
00:01:45,127 --> 00:01:47,690
(Gaz çıkarma sesi)
ki bu biraz gaz çıkarmak gibi, değil mi?

42
00:01:47,714 --> 00:01:49,874
New York'ta dediğimiz gibi
Bronx kahkahası.

43
00:01:49,898 --> 00:01:51,223
Bunu yapma şekilleri

44
00:01:51,247 --> 00:01:54,175
o büyük dolgun bir dudağın
büyük dolgun şeklini alarak

45
00:01:54,199 --> 00:01:56,201
ki bunu bu fotoğrafta da görebilirsiniz,

46
00:01:56,225 --> 00:01:58,749
ki bu yunusun kafasının 
ortasında bulunabilir

47
00:01:58,773 --> 00:02:01,161
o büyük dolgun dudak büyük sarı bir alan

48
00:02:01,185 --> 00:02:04,448
ve onu burunlarının tepesinde 
ileri geri yuvarlarlar

49
00:02:04,472 --> 00:02:05,757
böylece titretirler

50
00:02:05,781 --> 00:02:08,126
tıpkı bir balondan dışarı
hava vermek

51
00:02:08,150 --> 00:02:10,087
ve onun garip titreşim sesi gibi.

52
00:02:10,111 --> 00:02:12,855
Bu gürültü yaptıklarında çıkan 
çıkardıkları ses

53
00:02:12,879 --> 00:02:13,899
(Titreşim sesi)

54
00:02:13,923 --> 00:02:16,371
Duydunuz mu? 
Kamerayı görünce tekrar yapacak.

55
00:02:16,395 --> 00:02:17,410
(Titreşim sesi)

56
00:02:17,410 --> 00:02:19,222
Su altında gaz sesi çıkarma sesi gibi.

57
00:02:19,222 --> 00:02:22,276
Bu yunusun asıl yaptığı şeyse ekolokasyon.

58
00:02:22,300 --> 00:02:24,389
Seri şekilde titreşimler yapar

59
00:02:24,413 --> 00:02:26,702
ve bunu yarasa sonarları gibi kullanır.

60
00:02:26,726 --> 00:02:29,558
Bir yarasa radar kullanır
ama su altında bu sonar olur.

61
00:02:29,582 --> 00:02:33,247
Yani bu hayvan dünyasını 
sesle görmek için sonar kullanır.

62
00:02:33,271 --> 00:02:36,086
Bunun nasıl çalıştığını anlamak için
bir ses sisteminin

63
00:02:36,110 --> 00:02:39,284
ses arttırıcılarına bakmanız gerek.

64
00:02:39,308 --> 00:02:41,863
Küçük dişli balinalar 
basit olarak "tiz hoparlörler"

65
00:02:41,887 --> 00:02:44,183
ve ses ileri geri hareket eden
o küçük burundan

66
00:02:44,183 --> 00:02:46,950
ve alınlarından gelir.

67
00:02:46,974 --> 00:02:49,594
Ama büyük balinalar 
ses arttırıcı sistemdeki

68
00:02:49,618 --> 00:02:52,181
büyük "bas hoparlörler" gibiler.

69
00:02:52,205 --> 00:02:55,236
Olan ise sesleri boğazlarından geliyor.

70
00:02:55,260 --> 00:02:57,380
Yani balina sesi çıkarmaya çalışırsanız--

71
00:02:57,404 --> 00:03:00,785
şimdi bir ses yapın ve "ahhhhh" deyin.

72
00:03:00,809 --> 00:03:03,897
Tamam, şimdi elinizi boğazınıza koyun,
adem elmanıza koyun.

73
00:03:03,921 --> 00:03:06,043
Bir titreşim hissediyor musunuz?

74
00:03:06,067 --> 00:03:07,978
Bu sizin için kaybedilmiş enerji,

75
00:03:08,002 --> 00:03:10,439
çünkü bu sizin 
iletişim kurma şekliniz değil.

76
00:03:10,463 --> 00:03:11,916
Dudaklarınızla yapıyorsunuz.

77
00:03:11,940 --> 00:03:14,757
Su altındayken ağzınızı açarsanız
kimse sizi duymaz.

78
00:03:14,781 --> 00:03:18,249
Bu enerjiyi alıp 
su altında büyütebilmelisiniz.

79
00:03:18,249 --> 00:03:19,484
Balinaların yaptığı bu.

80
00:03:19,484 --> 00:03:21,055
Onların sesini duyduğunuzda--

81
00:03:21,079 --> 00:03:22,392
(Cızırtılı ses)

82
00:03:22,416 --> 00:03:25,202
balondaki havayı gıcırdatmanız gibi.

83
00:03:25,226 --> 00:03:27,106
Yani birçok cızırtı sesi duyarlar

84
00:03:27,130 --> 00:03:28,606
ama aynı zamanda bu ses vardır:

85
00:03:28,630 --> 00:03:30,543
(Titreşim sesi)

86
00:03:30,567 --> 00:03:32,621
Gaz çıkarma sesi gibi, değil mi?

87
00:03:32,645 --> 00:03:36,013
Sanki boğazında şamatalı 
bir minder varmış gibi.

88
00:03:36,037 --> 00:03:38,425
Peki bir balinanın 
ne yaptığını nasıl bilirsiniz?

89
00:03:38,425 --> 00:03:42,371
Kumsalda ölen, karaya oturmuş 
balinalardan bize gelenleri araştırıyoruz.

90
00:03:42,649 --> 00:03:45,202
Yunus ve domuz balıkları gibi 
küçük balinalar kolay;

91
00:03:45,202 --> 00:03:46,712
onları laboratuvara alabiliriz.

92
00:03:46,736 --> 00:03:49,649
Büyük balinalarda ise-- 
laboratuvarı balinaya götürmek lazım.

93
00:03:49,673 --> 00:03:51,355
Bunun görünüşü böyle.

94
00:03:51,379 --> 00:03:54,114
Ben ortadaki kırmızı başlıklıyım.

95
00:03:54,138 --> 00:03:55,296
Uzun bir insan değilim,

96
00:03:55,296 --> 00:03:58,107
balinanın yanımda 
nasıl göründüğünü karşılaştırabilirsiniz.

97
00:03:58,107 --> 00:03:59,362
Balina 19,8 m uzunluğunda.

98
00:03:59,386 --> 00:04:02,123
Benim neşterim burada 
kenardaki küçük araç.

99
00:04:02,147 --> 00:04:05,521
Ucunda bıçak olan hokey çubuğuna benziyor.

100
00:04:05,545 --> 00:04:08,510
Balina kesimi yapmak çok zor bir süreç.

101
00:04:08,534 --> 00:04:10,493
Cidden işin içine girmek lazım.

102
00:04:10,517 --> 00:04:13,238
Sanki büyük kanlı inşaat alanı gibi.

103
00:04:13,262 --> 00:04:16,378
Kask giyip 
ağır makinalarla çalışıyorsunuz.

104
00:04:16,563 --> 00:04:17,896
Bu arada bu durumda

105
00:04:17,920 --> 00:04:20,738
bu mavi balinanın ses kutusu.

106
00:04:20,762 --> 00:04:21,913
Sadece ses kutusu.

107
00:04:21,937 --> 00:04:24,865
Benim boyum 1,52 m -- 
o ise gördüğünüz gibi 3,65 uzunlukta.

108
00:04:24,889 --> 00:04:26,373
Ne olduğunu nasıl biliyoruz?

109
00:04:26,397 --> 00:04:28,461
Ses kutusuna ya da gırtlağına bakar

110
00:04:28,485 --> 00:04:31,426
ve şunu görürüz-- bu bebek 
bir balinaya ait çünkü daha küçük.

111
00:04:31,450 --> 00:04:34,124
Maviyle çizdiğim u-şeklindeki şeye bakın.

112
00:04:34,148 --> 00:04:35,729
Bu titreşen kısım.

113
00:04:35,753 --> 00:04:37,376
Bizim ses tellerimiz gibi.

114
00:04:37,400 --> 00:04:40,004
Oraya elimi koyduğumda, 
mavi kolun olduğu yere,

115
00:04:40,004 --> 00:04:42,011
altında bir torba olduğunu görebilirsiniz.

116
00:04:42,011 --> 00:04:43,313
Bu şamatalı minder.

117
00:04:43,337 --> 00:04:45,344
Bu hava balonu ya da balon.

118
00:04:45,368 --> 00:04:47,008
Bu hayvanların yaptığı şey--

119
00:04:47,032 --> 00:04:50,001
ve boğazında büyük siyah bir balon 
olduğunu görebilirsiniz

120
00:04:50,025 --> 00:04:52,096
mavi sindirim kanalının

121
00:04:52,120 --> 00:04:54,927
açık mavi solunum kanalıyla buluştuğu yer

122
00:04:54,951 --> 00:04:56,957
ve sağda ortada siyah torba var.

123
00:04:56,981 --> 00:04:59,569
Hayvanlar bu torbayı kullanarak 
sesleri çıkarıyorlar.

124
00:04:59,593 --> 00:05:01,788
Bunu titreştirip gönderiyorlar.

125
00:05:01,812 --> 00:05:05,365
Küçük dişli balinaların da hava 
torbaları var; hepsi kafalarının üstünde,

126
00:05:05,365 --> 00:05:06,644
yani boş kafalılar gibi.

127
00:05:06,668 --> 00:05:08,809
Bunu olabildiği kadar hava yakalayıp

128
00:05:08,809 --> 00:05:11,298
daldıklarında aşağıya 
götürmek için kullanıyorlar

129
00:05:11,298 --> 00:05:13,021
çünkü dalınca basınç artar

130
00:05:13,045 --> 00:05:15,761
ve o zaman mümkün olan hava hacmi azalır.

131
00:05:15,785 --> 00:05:16,937
Fakat en önemlisi,

132
00:05:16,961 --> 00:05:20,257
bu torbanın olmasıyla kullanıp 
geri dönüştürdükleri hava mümkün

133
00:05:20,281 --> 00:05:22,008
çünkü hava değerli bir mal.

134
00:05:22,032 --> 00:05:25,050
Daha fazla almak için 
yüzeye gitmek istemezsin.

135
00:05:25,074 --> 00:05:27,768
Yani eğer balinaysanız, 
su altında ses yaptığınızda --

136
00:05:27,792 --> 00:05:30,332
"ahhh" diye ses yaptığınızı duyalım.

137
00:05:30,356 --> 00:05:32,980
Balinalar ağızlarını kapalı tutarlar, 
"ahhhmm" diyelim.

138
00:05:33,509 --> 00:05:35,189
Hepiniz geveliyorsunuz, değil mi?

139
00:05:35,213 --> 00:05:37,514
Balinalar burunlarını 
kapalı tutup "mmmm" der.

140
00:05:37,538 --> 00:05:38,688
(Ses yaparlar)

141
00:05:38,863 --> 00:05:40,387
Ne oldu?

142
00:05:40,411 --> 00:05:43,084
Burnunuzu kapatırsanız 
artık ses çıkaramazsınız,

143
00:05:43,108 --> 00:05:44,933
çünkü sistemi baskıladınız.

144
00:05:44,957 --> 00:05:48,567
Hava keseleri olan balinalar 
sistemi baskılamazlar,

145
00:05:48,591 --> 00:05:50,669
yani hava akımı devam eder

146
00:05:50,693 --> 00:05:52,971
ve eğer burnunuzun sonunda kese olsaydı,

147
00:05:52,995 --> 00:05:55,003
havanın akmasına izin verirdiniz.

148
00:05:55,027 --> 00:05:56,603
Umarım bunu beğendiniz.

149
00:05:56,627 --> 00:05:59,438
Karşılaştırmalı anatomi uzmanları 
geçinmek için bunu yapar.

150
00:05:59,438 --> 00:06:01,113
Hayvanların yapılarını inceleriz.

151
00:06:01,137 --> 00:06:03,962
Taklit etmeye uğraşırız; 
insan durumlarına tekrar koyarız,

152
00:06:03,986 --> 00:06:06,977
koruma cihazları için 
yeni teknolojiler yapabiliriz

153
00:06:07,001 --> 00:06:09,845
veya bu garip çevreleri 
taklit eden insan hastalıkları için

154
00:06:09,845 --> 00:06:12,275
ilaçlara yeni işleyişler bile yapabiliriz.

155
00:06:12,299 --> 00:06:14,145
Umarım bunu sevdiniz. Teşekkürler.

156
00:06:14,169 --> 00:06:15,319
(Alkış)