0:00:06.142,0:00:07.301
Herkese merhaba!

0:00:07.325,0:00:09.100
Karşılaştırmalı anatomi uzmanıyım.

0:00:09.124,0:00:10.960
Karşılaştırmalı anatomi uzmanı,

0:00:10.960,0:00:13.997
birçok farklı hayvanın vücut yapıları [br]üzerinde çalışan kişidir.

0:00:14.021,0:00:15.910
Benim favori hayvanım ise balinalar.

0:00:15.910,0:00:18.493
Balinalarla çalışmayı seviyorum[br]çünkü çok ilginçler.

0:00:18.493,0:00:21.461
Su yaşamında [br]eşsiz bir habitata uyum sağlıyorlar.

0:00:21.485,0:00:24.779
Size anlatacağım şey ise, balinaların[br]yüzlerinden gaz çıkararak

0:00:24.803,0:00:27.860
nasıl ses çıkardıkları.

0:00:27.872,0:00:30.743
Bildiğiniz gibi gaz çıkarmayı[br]hava boşluğuyla yapıyorlar;

0:00:30.767,0:00:32.102
havayı şöyle çıkarıyorlar

0:00:32.126,0:00:34.378
ama havayı birçok farklı [br]şekilde kullanıyorlar.

0:00:34.378,0:00:37.118
Ses üretiminde kullanıyorlar [br]ki bunun üzerinde duracağım

0:00:37.118,0:00:40.754
ama baloncuk oluşturmamak için havayı [br]kan dolaşımından uzak tutmak gibi

0:00:40.754,0:00:43.166
havayı kullandıkları[br]diğer şeyleri de çalışıyorum,

0:00:43.166,0:00:46.236
ki bu insan skuba dalgıçları[br]basınç hastalığına yakalanınca olur.

0:00:46.236,0:00:47.294
Ben bu hayvanların

0:00:47.294,0:00:50.221
gaz çıkarma sesi hikâyesiyle [br]başlamak istiyorum.

0:00:50.221,0:00:53.721
Bu hikâye, balinalara bakmanın [br]ne kadar zor olduğunu anlamakla başlıyor

0:00:53.745,0:00:56.364
çünkü su altında yaşıyorlar[br]ve gerçekten büyükler,

0:00:56.388,0:00:58.206
bu yüzden incelemesi zor hayvanlar.

0:00:58.230,0:01:00.917
Bu fotoğrafta--[br]ortadaki hayvanı görüyor musunuz?

0:01:00.941,0:01:03.827
Bu çoktan bir otobüs büyüklüğüne [br]ulaşmış bir bebek balina!

0:01:03.851,0:01:06.549
Balinalara bakmaya[br]başlarının tepesinden başlayın,

0:01:06.573,0:01:08.859
çünkü burunları dâhili şnorkel gibi

0:01:08.883,0:01:10.419
başlarının tepesinde.

0:01:10.443,0:01:12.304
Onunla nefes alırlar çünkü memeliler

0:01:12.304,0:01:14.028
ve memeliler hava ile nefes alırlar.

0:01:14.062,0:01:17.459
Burunları böyle kısarmış gibi [br]açılıp kapanabilir.

0:01:17.516,0:01:20.862
Görebileceğiniz gibi alt çerçevede [br]kırmızı okların olduğu yerde açık.

0:01:20.862,0:01:23.006
Tüm balinaların [br]iki burun deliği olmayabilir.

0:01:23.006,0:01:25.493
Balinalar, yunus[br]ve domuz balığı gruplarını da içerir

0:01:25.493,0:01:27.975
ve yunuslar ve domuz balığının, [br]küçük balinaların,

0:01:27.999,0:01:30.333
sadece başlarının tepesinde [br]bir burun deliği var

0:01:30.357,0:01:32.606
ve özünde bu şekildeki [br]üst dudaklarını alarak

0:01:32.606,0:01:35.609
ve burunlarının üstünde [br]geri döndürerek, bunun gibi,

0:01:35.633,0:01:38.872
burun deliklerini açıp kapatırlar.

0:01:38.896,0:01:41.054
Bu şekilde burunlarını açıp kapatırlar.

0:01:41.078,0:01:43.054
Yani ses çıkardıklarında yaptıkları şey

0:01:43.054,0:01:45.127
basit olarak ağızla [br]gaz çıkarma sesi yapmak

0:01:45.127,0:01:47.690
(Gaz çıkarma sesi)[br]ki bu biraz gaz çıkarmak gibi, değil mi?

0:01:47.714,0:01:49.874
New York'ta dediğimiz gibi[br]Bronx kahkahası.

0:01:49.898,0:01:51.223
Bunu yapma şekilleri

0:01:51.247,0:01:54.175
o büyük dolgun bir dudağın[br]büyük dolgun şeklini alarak

0:01:54.199,0:01:56.201
ki bunu bu fotoğrafta da görebilirsiniz,

0:01:56.225,0:01:58.749
ki bu yunusun kafasının [br]ortasında bulunabilir

0:01:58.773,0:02:01.161
o büyük dolgun dudak büyük sarı bir alan

0:02:01.185,0:02:04.448
ve onu burunlarının tepesinde [br]ileri geri yuvarlarlar

0:02:04.472,0:02:05.757
böylece titretirler

0:02:05.781,0:02:08.126
tıpkı bir balondan dışarı[br]hava vermek

0:02:08.150,0:02:10.087
ve onun garip titreşim sesi gibi.

0:02:10.111,0:02:12.855
Bu gürültü yaptıklarında çıkan [br]çıkardıkları ses

0:02:12.879,0:02:13.899
(Titreşim sesi)

0:02:13.923,0:02:16.371
Duydunuz mu? [br]Kamerayı görünce tekrar yapacak.

0:02:16.395,0:02:17.410
(Titreşim sesi)

0:02:17.410,0:02:19.222
Su altında gaz sesi çıkarma sesi gibi.

0:02:19.222,0:02:22.276
Bu yunusun asıl yaptığı şeyse ekolokasyon.

0:02:22.300,0:02:24.389
Seri şekilde titreşimler yapar

0:02:24.413,0:02:26.702
ve bunu yarasa sonarları gibi kullanır.

0:02:26.726,0:02:29.558
Bir yarasa radar kullanır[br]ama su altında bu sonar olur.

0:02:29.582,0:02:33.247
Yani bu hayvan dünyasını [br]sesle görmek için sonar kullanır.

0:02:33.271,0:02:36.086
Bunun nasıl çalıştığını anlamak için[br]bir ses sisteminin

0:02:36.110,0:02:39.284
ses arttırıcılarına bakmanız gerek.

0:02:39.308,0:02:41.863
Küçük dişli balinalar [br]basit olarak "tiz hoparlörler"

0:02:41.887,0:02:44.183
ve ses ileri geri hareket eden[br]o küçük burundan

0:02:44.183,0:02:46.950
ve alınlarından gelir.

0:02:46.974,0:02:49.594
Ama büyük balinalar [br]ses arttırıcı sistemdeki

0:02:49.618,0:02:52.181
büyük "bas hoparlörler" gibiler.

0:02:52.205,0:02:55.236
Olan ise sesleri boğazlarından geliyor.

0:02:55.260,0:02:57.380
Yani balina sesi çıkarmaya çalışırsanız--

0:02:57.404,0:03:00.785
şimdi bir ses yapın ve "ahhhhh" deyin.

0:03:00.809,0:03:03.897
Tamam, şimdi elinizi boğazınıza koyun,[br]adem elmanıza koyun.

0:03:03.921,0:03:06.043
Bir titreşim hissediyor musunuz?

0:03:06.067,0:03:07.978
Bu sizin için kaybedilmiş enerji,

0:03:08.002,0:03:10.439
çünkü bu sizin [br]iletişim kurma şekliniz değil.

0:03:10.463,0:03:11.916
Dudaklarınızla yapıyorsunuz.

0:03:11.940,0:03:14.757
Su altındayken ağzınızı açarsanız[br]kimse sizi duymaz.

0:03:14.781,0:03:18.249
Bu enerjiyi alıp [br]su altında büyütebilmelisiniz.

0:03:18.249,0:03:19.484
Balinaların yaptığı bu.

0:03:19.484,0:03:21.055
Onların sesini duyduğunuzda--

0:03:21.079,0:03:22.392
(Cızırtılı ses)

0:03:22.416,0:03:25.202
balondaki havayı gıcırdatmanız gibi.

0:03:25.226,0:03:27.106
Yani birçok cızırtı sesi duyarlar

0:03:27.130,0:03:28.606
ama aynı zamanda bu ses vardır:

0:03:28.630,0:03:30.543
(Titreşim sesi)

0:03:30.567,0:03:32.621
Gaz çıkarma sesi gibi, değil mi?

0:03:32.645,0:03:36.013
Sanki boğazında şamatalı [br]bir minder varmış gibi.

0:03:36.037,0:03:38.425
Peki bir balinanın [br]ne yaptığını nasıl bilirsiniz?

0:03:38.425,0:03:42.371
Kumsalda ölen, karaya oturmuş [br]balinalardan bize gelenleri araştırıyoruz.

0:03:42.649,0:03:45.202
Yunus ve domuz balıkları gibi [br]küçük balinalar kolay;

0:03:45.202,0:03:46.712
onları laboratuvara alabiliriz.

0:03:46.736,0:03:49.649
Büyük balinalarda ise-- [br]laboratuvarı balinaya götürmek lazım.

0:03:49.673,0:03:51.355
Bunun görünüşü böyle.

0:03:51.379,0:03:54.114
Ben ortadaki kırmızı başlıklıyım.

0:03:54.138,0:03:55.296
Uzun bir insan değilim,

0:03:55.296,0:03:58.107
balinanın yanımda [br]nasıl göründüğünü karşılaştırabilirsiniz.

0:03:58.107,0:03:59.362
Balina 19,8 m uzunluğunda.

0:03:59.386,0:04:02.123
Benim neşterim burada [br]kenardaki küçük araç.

0:04:02.147,0:04:05.521
Ucunda bıçak olan hokey çubuğuna benziyor.

0:04:05.545,0:04:08.510
Balina kesimi yapmak çok zor bir süreç.

0:04:08.534,0:04:10.493
Cidden işin içine girmek lazım.

0:04:10.517,0:04:13.238
Sanki büyük kanlı inşaat alanı gibi.

0:04:13.262,0:04:16.378
Kask giyip [br]ağır makinalarla çalışıyorsunuz.

0:04:16.563,0:04:17.896
Bu arada bu durumda

0:04:17.920,0:04:20.738
bu mavi balinanın ses kutusu.

0:04:20.762,0:04:21.913
Sadece ses kutusu.

0:04:21.937,0:04:24.865
Benim boyum 1,52 m -- [br]o ise gördüğünüz gibi 3,65 uzunlukta.

0:04:24.889,0:04:26.373
Ne olduğunu nasıl biliyoruz?

0:04:26.397,0:04:28.461
Ses kutusuna ya da gırtlağına bakar

0:04:28.485,0:04:31.426
ve şunu görürüz-- bu bebek [br]bir balinaya ait çünkü daha küçük.

0:04:31.450,0:04:34.124
Maviyle çizdiğim u-şeklindeki şeye bakın.

0:04:34.148,0:04:35.729
Bu titreşen kısım.

0:04:35.753,0:04:37.376
Bizim ses tellerimiz gibi.

0:04:37.400,0:04:40.004
Oraya elimi koyduğumda, [br]mavi kolun olduğu yere,

0:04:40.004,0:04:42.011
altında bir torba olduğunu görebilirsiniz.

0:04:42.011,0:04:43.313
Bu şamatalı minder.

0:04:43.337,0:04:45.344
Bu hava balonu ya da balon.

0:04:45.368,0:04:47.008
Bu hayvanların yaptığı şey--

0:04:47.032,0:04:50.001
ve boğazında büyük siyah bir balon [br]olduğunu görebilirsiniz

0:04:50.025,0:04:52.096
mavi sindirim kanalının

0:04:52.120,0:04:54.927
açık mavi solunum kanalıyla buluştuğu yer

0:04:54.951,0:04:56.957
ve sağda ortada siyah torba var.

0:04:56.981,0:04:59.569
Hayvanlar bu torbayı kullanarak [br]sesleri çıkarıyorlar.

0:04:59.593,0:05:01.788
Bunu titreştirip gönderiyorlar.

0:05:01.812,0:05:05.365
Küçük dişli balinaların da hava [br]torbaları var; hepsi kafalarının üstünde,

0:05:05.365,0:05:06.644
yani boş kafalılar gibi.

0:05:06.668,0:05:08.809
Bunu olabildiği kadar hava yakalayıp

0:05:08.809,0:05:11.298
daldıklarında aşağıya [br]götürmek için kullanıyorlar

0:05:11.298,0:05:13.021
çünkü dalınca basınç artar

0:05:13.045,0:05:15.761
ve o zaman mümkün olan hava hacmi azalır.

0:05:15.785,0:05:16.937
Fakat en önemlisi,

0:05:16.961,0:05:20.257
bu torbanın olmasıyla kullanıp [br]geri dönüştürdükleri hava mümkün

0:05:20.281,0:05:22.008
çünkü hava değerli bir mal.

0:05:22.032,0:05:25.050
Daha fazla almak için [br]yüzeye gitmek istemezsin.

0:05:25.074,0:05:27.768
Yani eğer balinaysanız, [br]su altında ses yaptığınızda --

0:05:27.792,0:05:30.332
"ahhh" diye ses yaptığınızı duyalım.

0:05:30.356,0:05:32.980
Balinalar ağızlarını kapalı tutarlar, [br]"ahhhmm" diyelim.

0:05:33.509,0:05:35.189
Hepiniz geveliyorsunuz, değil mi?

0:05:35.213,0:05:37.514
Balinalar burunlarını [br]kapalı tutup "mmmm" der.

0:05:37.538,0:05:38.688
(Ses yaparlar)

0:05:38.863,0:05:40.387
Ne oldu?

0:05:40.411,0:05:43.084
Burnunuzu kapatırsanız [br]artık ses çıkaramazsınız,

0:05:43.108,0:05:44.933
çünkü sistemi baskıladınız.

0:05:44.957,0:05:48.567
Hava keseleri olan balinalar [br]sistemi baskılamazlar,

0:05:48.591,0:05:50.669
yani hava akımı devam eder

0:05:50.693,0:05:52.971
ve eğer burnunuzun sonunda kese olsaydı,

0:05:52.995,0:05:55.003
havanın akmasına izin verirdiniz.

0:05:55.027,0:05:56.603
Umarım bunu beğendiniz.

0:05:56.627,0:05:59.438
Karşılaştırmalı anatomi uzmanları [br]geçinmek için bunu yapar.

0:05:59.438,0:06:01.113
Hayvanların yapılarını inceleriz.

0:06:01.137,0:06:03.962
Taklit etmeye uğraşırız; [br]insan durumlarına tekrar koyarız,

0:06:03.986,0:06:06.977
koruma cihazları için [br]yeni teknolojiler yapabiliriz

0:06:07.001,0:06:09.845
veya bu garip çevreleri [br]taklit eden insan hastalıkları için

0:06:09.845,0:06:12.275
ilaçlara yeni işleyişler bile yapabiliriz.

0:06:12.299,0:06:14.145
Umarım bunu sevdiniz. Teşekkürler.

0:06:14.169,0:06:15.319
(Alkış)