1
00:00:00,000 --> 00:00:07,301
Witajcie!

2
00:00:07,325 --> 00:00:09,100
Jestem anatomem porównawczym,

3
00:00:09,124 --> 00:00:12,584
czyli naukowcem badającym budowę ciała

4
00:00:12,608 --> 00:00:13,851
wielu różnych zwierząt.

5
00:00:13,851 --> 00:00:15,910
Moimi ulubieńcami są wieloryby.

6
00:00:15,934 --> 00:00:18,469
Lubię je badać, bo są bardzo interesujące.

7
00:00:18,493 --> 00:00:21,461
Zaadaptowały się do wyjątkowego 
środowiska wodnego.

8
00:00:21,485 --> 00:00:24,663
Chcę wam opowiedzieć,
jak wieloryby wydają dźwięki,

9
00:00:24,663 --> 00:00:27,848
"puszczając bąki" paszczą.

10
00:00:27,872 --> 00:00:30,637
Wiecie, że robią coś podobnego nozdrzami,

11
00:00:30,637 --> 00:00:31,806
wypuszczając powietrze,

12
00:00:31,806 --> 00:00:34,198
ale używają też powietrza
na wiele innych sposobów,

13
00:00:34,198 --> 00:00:36,718
na przykład do produkcji dźwięku,
i na tym się skupię.

14
00:00:36,718 --> 00:00:39,170
Ale badam, co jeszcze
potrafią zrobić z powietrzem,

15
00:00:39,170 --> 00:00:42,310
na przykład pozbyć się go z krwi,
żeby nie tworzyły się pęcherzyki,

16
00:00:42,310 --> 00:00:45,273
co przytrafia się nurkom,
kiedy dostają choroby dekompresyjnej.

17
00:00:45,306 --> 00:00:47,974
Chciałabym zacząć od tego,

18
00:00:47,998 --> 00:00:50,177
jak te zwierzęta wydają
"prukające" odgłosy,

19
00:00:50,191 --> 00:00:53,721
Na początku trzeba zrozumieć,
jak trudno jest obserwować wieloryby,

20
00:00:53,745 --> 00:00:56,364
bo żyją pod wodą i są naprawdę wielkie,

21
00:00:56,388 --> 00:00:58,206
więc niełatwo je badać.

22
00:00:58,230 --> 00:01:00,917
Widzicie to zwierzę na środku zdjęcia?

23
00:01:00,941 --> 00:01:03,827
To młode wieloryba,
a już jest wielkości autobusu!

24
00:01:03,851 --> 00:01:06,549
Kiedy patrzycie na wieloryba,
zacznijcie od czubka głowy,

25
00:01:06,573 --> 00:01:08,653
bo tam znajdują się otwory nosowe,

26
00:01:08,663 --> 00:01:10,519
jak wbudowana rurka do nurkowania.

27
00:01:10,549 --> 00:01:13,744
Oddychają w ten sposób
powietrzem, bo są ssakami.

28
00:01:13,744 --> 00:01:15,893
Otwory nosowe otwierają się i zamykają,

29
00:01:15,893 --> 00:01:17,672
jakbyście je tak ściskali.

30
00:01:17,696 --> 00:01:20,902
U dołu widać, jak są otwarte,
tam, gdzie czerwone strzałki.

31
00:01:20,926 --> 00:01:22,982
Ale nie wszystkie walenie
mają dwa nozdrza.

32
00:01:23,006 --> 00:01:25,823
Walenie obejmują grupy
delfinów i morświnów,

33
00:01:25,847 --> 00:01:27,975
czyli małych waleni

34
00:01:27,999 --> 00:01:30,333
mających tylko jedno nozdrze
na czubku głowy,

35
00:01:30,357 --> 00:01:32,332
które otwierają i zamykają,

36
00:01:32,356 --> 00:01:35,609
używając tego, co w zasadzie
jest ich górną wargą,

37
00:01:35,633 --> 00:01:38,872
cofając ją w stronę nozdrza w ten sposób.

38
00:01:38,896 --> 00:01:41,054
Tak właśnie je otwierają i zamykają.

39
00:01:41,078 --> 00:01:42,284
Odgłosy, jakie wydają,

40
00:01:42,308 --> 00:01:44,443
to właściwie prychanie,

41
00:01:44,467 --> 00:01:45,467
(Odgłos prychania)

42
00:01:45,467 --> 00:01:47,584
co brzmi jak "puszczanie bąków",

43
00:01:47,594 --> 00:01:50,114
W Nowym Jorku nazywamy to "Bronx cheer".

44
00:01:50,114 --> 00:01:52,787
Robią to za pomocą
grubej tkanki tłuszczowej

45
00:01:52,787 --> 00:01:54,175
tej dużej i tłustej "wargi",

46
00:01:54,199 --> 00:01:56,101
która, jak widzicie na obrazku,

47
00:01:56,115 --> 00:01:58,749
przekroju podłużnym głowy delfina,

48
00:01:58,773 --> 00:02:01,161
zaznaczona jest na żółto,

49
00:02:01,185 --> 00:02:04,448
którą wałkują w przód i w tył
nad czubkiem nozdrza,

50
00:02:04,472 --> 00:02:05,757
tak, że wibruje,

51
00:02:05,781 --> 00:02:08,126
jak przy wypuszczaniu powietrza z balona,

52
00:02:08,150 --> 00:02:10,087
wydając dziwny wibrujący dźwięk.

53
00:02:10,111 --> 00:02:12,655
Tak to brzmi, kiedy wydają odgłos:

54
00:02:12,689 --> 00:02:13,899
(Wibrujący odgłos).

55
00:02:13,923 --> 00:02:16,261
Słyszycie? Zrobi to znów,
zwracając się do kamery.

56
00:02:16,261 --> 00:02:17,374
(Wibrujący odgłos)

57
00:02:17,394 --> 00:02:19,212
Brzmi jak "puszczenie bąków" pod wodą.

58
00:02:19,212 --> 00:02:22,276
Ten delfin tak naprawdę
stosuje echolokację,

59
00:02:22,300 --> 00:02:24,389
wytwarza serię drgań,

60
00:02:24,413 --> 00:02:26,702
i używa jej jak nietoperz sonaru.

61
00:02:26,726 --> 00:02:29,558
Wprawdzie nietoperz używa radaru,
ale pod wodą to sonar,

62
00:02:29,582 --> 00:02:33,247
więc to zwierzę używa sonaru,
żeby "zobaczyć" świat dźwiękami.

63
00:02:33,271 --> 00:02:36,086
Żeby zrozumieć, jak to działa,
trzeba na to spojrzeć tak,

64
00:02:36,110 --> 00:02:39,284
jak na wzmacniacz dźwięku.

65
00:02:39,308 --> 00:02:41,863
Małe zębowce są jak głośnik wysokotonowy.

66
00:02:41,887 --> 00:02:43,999
Dźwięk wydobywa się
z małego otworu nosowego,

67
00:02:44,023 --> 00:02:46,950
który rusza się w przód i w tył,
i wychodzi z czoła.

68
00:02:46,974 --> 00:02:49,594
Ale duże walenie są jak głośnik basowy,

69
00:02:49,618 --> 00:02:52,181
duży głośnik z systemu wzmacniającego.

70
00:02:52,205 --> 00:02:55,236
Ich dźwięk wydobywa się z gardła.

71
00:02:55,260 --> 00:02:57,830
Gdybyście chcieli spróbować 
wydać dźwięk jak wieloryb,

72
00:02:57,830 --> 00:03:00,785
zróbcie tak: "aaaaa...".

73
00:03:00,809 --> 00:03:03,897
Przyłóżcie dłoń do szyi, do jabłka Adama.

74
00:03:03,921 --> 00:03:06,043
Czujecie wibrację?

75
00:03:06,067 --> 00:03:07,978
Tracicie tylko energię,

76
00:03:08,002 --> 00:03:10,439
bo nie tak się porozumiewacie.

77
00:03:10,463 --> 00:03:11,916
Robicie to przez usta.

78
00:03:11,940 --> 00:03:14,667
Ale jeśli otworzycie usta pod wodą,
nikt was nie usłyszy.

79
00:03:14,681 --> 00:03:18,249
Musicie być w stanie wzmocnić tę energię,
żeby była słyszalna w wodzie.

80
00:03:18,273 --> 00:03:19,460
Tak robią wieloryby.

81
00:03:19,484 --> 00:03:21,055
Kiedy słyszycie ich głos,

82
00:03:21,079 --> 00:03:22,392
(Skrzeczący odgłos)

83
00:03:22,416 --> 00:03:25,202
to jak skrzeczący dźwięk
puszczanego powietrza z balonu.

84
00:03:25,226 --> 00:03:27,146
Walenie wydają różne skrzeczące odgłosy,

85
00:03:27,146 --> 00:03:28,606
ale wydają też ten dźwięk:

86
00:03:28,630 --> 00:03:30,543
(Wibrujący dźwięk)

87
00:03:30,567 --> 00:03:32,621
Brzmi jak "puszczanie bąków"?

88
00:03:32,645 --> 00:03:36,013
Jakby miał w gardle
wielką poduszkę pierdziuszkę .

89
00:03:36,037 --> 00:03:38,375
Skąd wiadomo, że to odgłos wieloryba?

90
00:03:38,399 --> 00:03:40,947
Badamy wieloryby,
które osiadły na mieliźnie.

91
00:03:40,971 --> 00:03:42,945
To te zwierzęta, które umierają na plaży.

92
00:03:42,945 --> 00:03:46,506
Małe walenie, jak delfiny i morświny,
można zabrać do laboratorium.

93
00:03:46,536 --> 00:03:49,649
Ale przy dużych waleniach,
musimy przynieść laboratorium do nich.

94
00:03:49,673 --> 00:03:51,355
Tak to wygląda.

95
00:03:51,379 --> 00:03:54,114
Jestem pośrodku, w czerwonej czapce.

96
00:03:54,138 --> 00:03:55,390
Nie jestem zbyt wysoka.

97
00:03:55,390 --> 00:03:58,173
Widzicie, jak wielki był ten wieloryb
w porównaniu do mnie.

98
00:03:58,173 --> 00:03:59,362
Miał prawie 20 metrów.

99
00:03:59,386 --> 00:04:02,123
To małe narzędzie z boku, to mój skalpel.

100
00:04:02,147 --> 00:04:05,521
Wygląda jak kij do hokeja
z ostrzem na końcu.

101
00:04:05,545 --> 00:04:08,510
Wykonanie dysekcji wieloryba
to bardzo trudny proces.

102
00:04:08,534 --> 00:04:10,493
Trzeba dosłownie zagłębić się w pracy.

103
00:04:10,517 --> 00:04:13,238
To jak ogromny, krwawy plac budowy.

104
00:04:13,262 --> 00:04:14,558
Nosisz kask,

105
00:04:14,582 --> 00:04:16,539
pracujesz z ciężką maszynerią.

106
00:04:16,563 --> 00:04:17,896
W tym przypadku

107
00:04:17,920 --> 00:04:20,738
to tylko krtań płetwala błękitnego.

108
00:04:20,762 --> 00:04:21,753
Tylko krtań.

109
00:04:21,777 --> 00:04:24,805
Mam tylko 152 cm wzrostu,
a jego krtań ma ponad 3,5 metra.

110
00:04:24,829 --> 00:04:26,373
Skąd wiemy, co się dzieje?

111
00:04:26,397 --> 00:04:28,461
Patrzymy na krtań

112
00:04:28,485 --> 00:04:31,320
i widzimy, że ta należy do młodego,
więc jest dużo mniejsza.

113
00:04:31,320 --> 00:04:34,124
Widzicie tę część w kształcie "U",
zaznaczoną na niebiesko.

114
00:04:34,148 --> 00:04:35,549
To ta część wibruje.

115
00:04:35,583 --> 00:04:37,376
Jak nasze struny głosowe.

116
00:04:37,400 --> 00:04:39,954
Kiedy wkładam tam rękę,
gdzie ten niebieski rękaw,

117
00:04:39,968 --> 00:04:41,967
możecie zobaczyć,
że pod spodem jest worek.

118
00:04:41,987 --> 00:04:43,463
To poduszka pierdziuszka.

119
00:04:43,487 --> 00:04:45,344
To pęcherz powietrza albo balon.

120
00:04:45,368 --> 00:04:47,008
Co te zwierzęta robią...

121
00:04:47,032 --> 00:04:50,001
Widzicie ten duży, czarny balon w gardle,

122
00:04:50,025 --> 00:04:52,096
gdzie przewód pokarmowy, granatowy kolor,

123
00:04:52,120 --> 00:04:54,927
spotyka się z drogami
oddechowymi, jasnoniebieski,

124
00:04:54,951 --> 00:04:56,957
a pośrodku jest czarny worek.

125
00:04:56,981 --> 00:04:59,569
Walenie używają go do wydawania odgłosów.

126
00:04:59,593 --> 00:05:01,788
Wibrują nim i wysyłają dźwięki.

127
00:05:01,812 --> 00:05:05,091
Małe zębowce też mają worki powietrzne
w różnych miejscach na głowie,

128
00:05:05,115 --> 00:05:08,924
worki, do których łapią
jak najwięcej powietrza,

129
00:05:08,953 --> 00:05:10,961
żeby mieć zapas, kiedy nurkują,

130
00:05:10,985 --> 00:05:13,021
bo wtedy ciśnienie wzrasta,

131
00:05:13,045 --> 00:05:15,761
co zmniejsza objętość
dostępnego powietrza.

132
00:05:15,785 --> 00:05:16,937
Ale, co ważniejsze,

133
00:05:16,961 --> 00:05:20,257
posiadanie worka pozwala
na ponowne użycie powietrza,

134
00:05:20,281 --> 00:05:22,008
które jest cennym towarem.

135
00:05:22,032 --> 00:05:25,050
Nie chcesz wracać
na powierzchnię po więcej.

136
00:05:25,074 --> 00:05:27,768
Kiedy wydajesz dźwięk pod wodą,
jeśli jesteś wielorybem,

137
00:05:27,792 --> 00:05:30,332
zróbcie: "aaaa".

138
00:05:30,356 --> 00:05:32,810
Wieloryby mają zamknięty pysk,
zróbcie: "ammm".

139
00:05:32,840 --> 00:05:34,155
(Publiczność wydaje odgłos)

140
00:05:34,155 --> 00:05:35,379
Wszyscy buczycie.

141
00:05:35,379 --> 00:05:37,514
Wieloryby zamykają nozdrza
i robią: "mmmm".

142
00:05:37,538 --> 00:05:38,688
(Próbuje wydać dźwięk)

143
00:05:38,863 --> 00:05:40,387
Co się stało?

144
00:05:40,411 --> 00:05:43,084
Nie możecie wydać odgłosu
z zamkniętym nosem,

145
00:05:43,108 --> 00:05:44,933
bo doszło do zwiększenia ciśnienia.

146
00:05:44,957 --> 00:05:48,567
Dzięki workom powietrznym,
u wielorybów nie podnosi się ciśnienie,

147
00:05:48,591 --> 00:05:50,669
czyli powietrze nadal przepływa.

148
00:05:50,693 --> 00:05:52,971
Gdybyście mieli worek
na końcu jamy nosowej,

149
00:05:52,995 --> 00:05:54,943
też moglibyście utrzymać jego przepływ.

150
00:05:54,967 --> 00:05:56,623
Mam nadzieję, że wam się podobało.

151
00:05:56,647 --> 00:05:59,174
Tak anatomowie porównawczy
zarabiają na życie.

152
00:05:59,198 --> 00:06:01,113
Studiujemy budowę tych zwierząt.

153
00:06:01,137 --> 00:06:03,942
Próbujemy ją naśladować,
szukamy zastosowań w ludzkim życiu,

154
00:06:03,956 --> 00:06:06,837
stosując nowe technologie
do tworzenia mechanizmów ochronnych

155
00:06:06,837 --> 00:06:09,311
czy nowych sposobów leczenia chorób,

156
00:06:09,335 --> 00:06:11,999
które imitują te dziwne środowiska.

157
00:06:11,999 --> 00:06:13,619
Mam nadzieję, że wam się podobało.

158
00:06:13,619 --> 00:06:14,529
Dziękuję.

159
00:06:14,529 --> 00:06:15,429
(Brawa)