0:00:00.000,0:00:07.301
Witajcie!

0:00:07.325,0:00:09.100
Jestem anatomem porównawczym,

0:00:09.124,0:00:12.584
czyli naukowcem badającym budowę ciała

0:00:12.608,0:00:13.851
wielu różnych zwierząt.

0:00:13.851,0:00:15.910
Moimi ulubieńcami są wieloryby.

0:00:15.934,0:00:18.469
Lubię je badać, bo są bardzo interesujące.

0:00:18.493,0:00:21.461
Zaadaptowały się do wyjątkowego [br]środowiska wodnego.

0:00:21.485,0:00:24.663
Chcę wam opowiedzieć,[br]jak wieloryby wydają dźwięki,

0:00:24.663,0:00:27.848
"puszczając bąki" paszczą.

0:00:27.872,0:00:30.637
Wiecie, że robią coś podobnego nozdrzami,

0:00:30.637,0:00:31.806
wypuszczając powietrze,

0:00:31.806,0:00:34.198
ale używają też powietrza[br]na wiele innych sposobów,

0:00:34.198,0:00:36.718
na przykład do produkcji dźwięku,[br]i na tym się skupię.

0:00:36.718,0:00:39.170
Ale badam, co jeszcze[br]potrafią zrobić z powietrzem,

0:00:39.170,0:00:42.310
na przykład pozbyć się go z krwi,[br]żeby nie tworzyły się pęcherzyki,

0:00:42.310,0:00:45.273
co przytrafia się nurkom,[br]kiedy dostają choroby dekompresyjnej.

0:00:45.306,0:00:47.974
Chciałabym zacząć od tego,

0:00:47.998,0:00:50.177
jak te zwierzęta wydają[br]"prukające" odgłosy,

0:00:50.191,0:00:53.721
Na początku trzeba zrozumieć,[br]jak trudno jest obserwować wieloryby,

0:00:53.745,0:00:56.364
bo żyją pod wodą i są naprawdę wielkie,

0:00:56.388,0:00:58.206
więc niełatwo je badać.

0:00:58.230,0:01:00.917
Widzicie to zwierzę na środku zdjęcia?

0:01:00.941,0:01:03.827
To młode wieloryba,[br]a już jest wielkości autobusu!

0:01:03.851,0:01:06.549
Kiedy patrzycie na wieloryba,[br]zacznijcie od czubka głowy,

0:01:06.573,0:01:08.653
bo tam znajdują się otwory nosowe,

0:01:08.663,0:01:10.519
jak wbudowana rurka do nurkowania.

0:01:10.549,0:01:13.744
Oddychają w ten sposób[br]powietrzem, bo są ssakami.

0:01:13.744,0:01:15.893
Otwory nosowe otwierają się i zamykają,

0:01:15.893,0:01:17.672
jakbyście je tak ściskali.

0:01:17.696,0:01:20.902
U dołu widać, jak są otwarte,[br]tam, gdzie czerwone strzałki.

0:01:20.926,0:01:22.982
Ale nie wszystkie walenie[br]mają dwa nozdrza.

0:01:23.006,0:01:25.823
Walenie obejmują grupy[br]delfinów i morświnów,

0:01:25.847,0:01:27.975
czyli małych waleni

0:01:27.999,0:01:30.333
mających tylko jedno nozdrze[br]na czubku głowy,

0:01:30.357,0:01:32.332
które otwierają i zamykają,

0:01:32.356,0:01:35.609
używając tego, co w zasadzie[br]jest ich górną wargą,

0:01:35.633,0:01:38.872
cofając ją w stronę nozdrza w ten sposób.

0:01:38.896,0:01:41.054
Tak właśnie je otwierają i zamykają.

0:01:41.078,0:01:42.284
Odgłosy, jakie wydają,

0:01:42.308,0:01:44.443
to właściwie prychanie,

0:01:44.467,0:01:45.467
(Odgłos prychania)

0:01:45.467,0:01:47.584
co brzmi jak "puszczanie bąków",

0:01:47.594,0:01:50.114
W Nowym Jorku nazywamy to "Bronx cheer".

0:01:50.114,0:01:52.787
Robią to za pomocą[br]grubej tkanki tłuszczowej

0:01:52.787,0:01:54.175
tej dużej i tłustej "wargi",

0:01:54.199,0:01:56.101
która, jak widzicie na obrazku,

0:01:56.115,0:01:58.749
przekroju podłużnym głowy delfina,

0:01:58.773,0:02:01.161
zaznaczona jest na żółto,

0:02:01.185,0:02:04.448
którą wałkują w przód i w tył[br]nad czubkiem nozdrza,

0:02:04.472,0:02:05.757
tak, że wibruje,

0:02:05.781,0:02:08.126
jak przy wypuszczaniu powietrza z balona,

0:02:08.150,0:02:10.087
wydając dziwny wibrujący dźwięk.

0:02:10.111,0:02:12.655
Tak to brzmi, kiedy wydają odgłos:

0:02:12.689,0:02:13.899
(Wibrujący odgłos).

0:02:13.923,0:02:16.261
Słyszycie? Zrobi to znów,[br]zwracając się do kamery.

0:02:16.261,0:02:17.374
(Wibrujący odgłos)

0:02:17.394,0:02:19.212
Brzmi jak "puszczenie bąków" pod wodą.

0:02:19.212,0:02:22.276
Ten delfin tak naprawdę[br]stosuje echolokację,

0:02:22.300,0:02:24.389
wytwarza serię drgań,

0:02:24.413,0:02:26.702
i używa jej jak nietoperz sonaru.

0:02:26.726,0:02:29.558
Wprawdzie nietoperz używa radaru,[br]ale pod wodą to sonar,

0:02:29.582,0:02:33.247
więc to zwierzę używa sonaru,[br]żeby "zobaczyć" świat dźwiękami.

0:02:33.271,0:02:36.086
Żeby zrozumieć, jak to działa,[br]trzeba na to spojrzeć tak,

0:02:36.110,0:02:39.284
jak na wzmacniacz dźwięku.

0:02:39.308,0:02:41.863
Małe zębowce są jak głośnik wysokotonowy.

0:02:41.887,0:02:43.999
Dźwięk wydobywa się[br]z małego otworu nosowego,

0:02:44.023,0:02:46.950
który rusza się w przód i w tył,[br]i wychodzi z czoła.

0:02:46.974,0:02:49.594
Ale duże walenie są jak głośnik basowy,

0:02:49.618,0:02:52.181
duży głośnik z systemu wzmacniającego.

0:02:52.205,0:02:55.236
Ich dźwięk wydobywa się z gardła.

0:02:55.260,0:02:57.830
Gdybyście chcieli spróbować [br]wydać dźwięk jak wieloryb,

0:02:57.830,0:03:00.785
zróbcie tak: "aaaaa...".

0:03:00.809,0:03:03.897
Przyłóżcie dłoń do szyi, do jabłka Adama.

0:03:03.921,0:03:06.043
Czujecie wibrację?

0:03:06.067,0:03:07.978
Tracicie tylko energię,

0:03:08.002,0:03:10.439
bo nie tak się porozumiewacie.

0:03:10.463,0:03:11.916
Robicie to przez usta.

0:03:11.940,0:03:14.667
Ale jeśli otworzycie usta pod wodą,[br]nikt was nie usłyszy.

0:03:14.681,0:03:18.249
Musicie być w stanie wzmocnić tę energię,[br]żeby była słyszalna w wodzie.

0:03:18.273,0:03:19.460
Tak robią wieloryby.

0:03:19.484,0:03:21.055
Kiedy słyszycie ich głos,

0:03:21.079,0:03:22.392
(Skrzeczący odgłos)

0:03:22.416,0:03:25.202
to jak skrzeczący dźwięk[br]puszczanego powietrza z balonu.

0:03:25.226,0:03:27.146
Walenie wydają różne skrzeczące odgłosy,

0:03:27.146,0:03:28.606
ale wydają też ten dźwięk:

0:03:28.630,0:03:30.543
(Wibrujący dźwięk)

0:03:30.567,0:03:32.621
Brzmi jak "puszczanie bąków"?

0:03:32.645,0:03:36.013
Jakby miał w gardle[br]wielką poduszkę pierdziuszkę .

0:03:36.037,0:03:38.375
Skąd wiadomo, że to odgłos wieloryba?

0:03:38.399,0:03:40.947
Badamy wieloryby,[br]które osiadły na mieliźnie.

0:03:40.971,0:03:42.945
To te zwierzęta, które umierają na plaży.

0:03:42.945,0:03:46.506
Małe walenie, jak delfiny i morświny,[br]można zabrać do laboratorium.

0:03:46.536,0:03:49.649
Ale przy dużych waleniach,[br]musimy przynieść laboratorium do nich.

0:03:49.673,0:03:51.355
Tak to wygląda.

0:03:51.379,0:03:54.114
Jestem pośrodku, w czerwonej czapce.

0:03:54.138,0:03:55.390
Nie jestem zbyt wysoka.

0:03:55.390,0:03:58.173
Widzicie, jak wielki był ten wieloryb[br]w porównaniu do mnie.

0:03:58.173,0:03:59.362
Miał prawie 20 metrów.

0:03:59.386,0:04:02.123
To małe narzędzie z boku, to mój skalpel.

0:04:02.147,0:04:05.521
Wygląda jak kij do hokeja[br]z ostrzem na końcu.

0:04:05.545,0:04:08.510
Wykonanie dysekcji wieloryba[br]to bardzo trudny proces.

0:04:08.534,0:04:10.493
Trzeba dosłownie zagłębić się w pracy.

0:04:10.517,0:04:13.238
To jak ogromny, krwawy plac budowy.

0:04:13.262,0:04:14.558
Nosisz kask,

0:04:14.582,0:04:16.539
pracujesz z ciężką maszynerią.

0:04:16.563,0:04:17.896
W tym przypadku

0:04:17.920,0:04:20.738
to tylko krtań płetwala błękitnego.

0:04:20.762,0:04:21.753
Tylko krtań.

0:04:21.777,0:04:24.805
Mam tylko 152 cm wzrostu,[br]a jego krtań ma ponad 3,5 metra.

0:04:24.829,0:04:26.373
Skąd wiemy, co się dzieje?

0:04:26.397,0:04:28.461
Patrzymy na krtań

0:04:28.485,0:04:31.320
i widzimy, że ta należy do młodego,[br]więc jest dużo mniejsza.

0:04:31.320,0:04:34.124
Widzicie tę część w kształcie "U",[br]zaznaczoną na niebiesko.

0:04:34.148,0:04:35.549
To ta część wibruje.

0:04:35.583,0:04:37.376
Jak nasze struny głosowe.

0:04:37.400,0:04:39.954
Kiedy wkładam tam rękę,[br]gdzie ten niebieski rękaw,

0:04:39.968,0:04:41.967
możecie zobaczyć,[br]że pod spodem jest worek.

0:04:41.987,0:04:43.463
To poduszka pierdziuszka.

0:04:43.487,0:04:45.344
To pęcherz powietrza albo balon.

0:04:45.368,0:04:47.008
Co te zwierzęta robią...

0:04:47.032,0:04:50.001
Widzicie ten duży, czarny balon w gardle,

0:04:50.025,0:04:52.096
gdzie przewód pokarmowy, granatowy kolor,

0:04:52.120,0:04:54.927
spotyka się z drogami[br]oddechowymi, jasnoniebieski,

0:04:54.951,0:04:56.957
a pośrodku jest czarny worek.

0:04:56.981,0:04:59.569
Walenie używają go do wydawania odgłosów.

0:04:59.593,0:05:01.788
Wibrują nim i wysyłają dźwięki.

0:05:01.812,0:05:05.091
Małe zębowce też mają worki powietrzne[br]w różnych miejscach na głowie,

0:05:05.115,0:05:08.924
worki, do których łapią[br]jak najwięcej powietrza,

0:05:08.953,0:05:10.961
żeby mieć zapas, kiedy nurkują,

0:05:10.985,0:05:13.021
bo wtedy ciśnienie wzrasta,

0:05:13.045,0:05:15.761
co zmniejsza objętość[br]dostępnego powietrza.

0:05:15.785,0:05:16.937
Ale, co ważniejsze,

0:05:16.961,0:05:20.257
posiadanie worka pozwala[br]na ponowne użycie powietrza,

0:05:20.281,0:05:22.008
które jest cennym towarem.

0:05:22.032,0:05:25.050
Nie chcesz wracać[br]na powierzchnię po więcej.

0:05:25.074,0:05:27.768
Kiedy wydajesz dźwięk pod wodą,[br]jeśli jesteś wielorybem,

0:05:27.792,0:05:30.332
zróbcie: "aaaa".

0:05:30.356,0:05:32.810
Wieloryby mają zamknięty pysk,[br]zróbcie: "ammm".

0:05:32.840,0:05:34.155
(Publiczność wydaje odgłos)

0:05:34.155,0:05:35.379
Wszyscy buczycie.

0:05:35.379,0:05:37.514
Wieloryby zamykają nozdrza[br]i robią: "mmmm".

0:05:37.538,0:05:38.688
(Próbuje wydać dźwięk)

0:05:38.863,0:05:40.387
Co się stało?

0:05:40.411,0:05:43.084
Nie możecie wydać odgłosu[br]z zamkniętym nosem,

0:05:43.108,0:05:44.933
bo doszło do zwiększenia ciśnienia.

0:05:44.957,0:05:48.567
Dzięki workom powietrznym,[br]u wielorybów nie podnosi się ciśnienie,

0:05:48.591,0:05:50.669
czyli powietrze nadal przepływa.

0:05:50.693,0:05:52.971
Gdybyście mieli worek[br]na końcu jamy nosowej,

0:05:52.995,0:05:54.943
też moglibyście utrzymać jego przepływ.

0:05:54.967,0:05:56.623
Mam nadzieję, że wam się podobało.

0:05:56.647,0:05:59.174
Tak anatomowie porównawczy[br]zarabiają na życie.

0:05:59.198,0:06:01.113
Studiujemy budowę tych zwierząt.

0:06:01.137,0:06:03.942
Próbujemy ją naśladować,[br]szukamy zastosowań w ludzkim życiu,

0:06:03.956,0:06:06.837
stosując nowe technologie[br]do tworzenia mechanizmów ochronnych

0:06:06.837,0:06:09.311
czy nowych sposobów leczenia chorób,

0:06:09.335,0:06:11.999
które imitują te dziwne środowiska.

0:06:11.999,0:06:13.619
Mam nadzieję, że wam się podobało.

0:06:13.619,0:06:14.529
Dziękuję.

0:06:14.529,0:06:15.429
(Brawa)