WEBVTT

00:00:10.170 --> 00:00:11.172
คุณเคยสังเกตไหม

00:00:11.172 --> 00:00:12.570
ว่าดวงจันทร์นั้นดูใหญ่ขึ้น

00:00:12.570 --> 00:00:14.042
เมื่ออยู่ใกล้ขอบฟ้า

00:00:14.042 --> 00:00:15.976
ใหญ่กว่าตอนที่มันอยู่สูงเหนือหัว

00:00:15.976 --> 00:00:17.530
คุณไม่ใช่แค่คนเดียวที่รู้สึกเช่นนั้น

00:00:17.530 --> 00:00:19.730
ผู้คนต่างสงสัยเกี่ยวกับปรากฎการณ์ประหลาดนี้

00:00:19.730 --> 00:00:21.105
ตั้งแต่ยุคโบราณ

00:00:21.105 --> 00:00:23.600
และที่น่าประหลาดใจ คือเรายังไม่มี

00:00:23.600 --> 00:00:24.315
คำอธิบายดีๆ

00:00:24.315 --> 00:00:26.358
แต่ไม่ใช่เพราะเราไม่พยายามอธิบายมัน

00:00:26.358 --> 00:00:28.626
นักคิดผู้ยิ่งใหญ่หลายๆ คนในประวัติศาสตร์

00:00:28.626 --> 00:00:29.395
เช่น อริสโตเติล

00:00:29.395 --> 00:00:30.084
พโตเลมี

00:00:30.084 --> 00:00:30.816
ดาวินชี่

00:00:30.816 --> 00:00:31.560
เดคาร์ท

00:00:31.560 --> 00:00:33.286
ล้วนต่างใคร่ครวญปัญหานี้มาแล้ว

00:00:33.286 --> 00:00:36.645
แต่ก็ไม่สามารถหาคำอธิบายที่ดีพอ

00:00:36.645 --> 00:00:38.317
แนวคิดแรกๆ เสนอว่า

00:00:38.317 --> 00:00:40.426
ภาพของดวงจันทร์บนท้องฟ้า

00:00:40.426 --> 00:00:42.797
นั้นใหญ่ขึ้นจริงๆ ตอนมันอยู่ที่ขอบฟ้า

00:00:42.797 --> 00:00:45.728
บางทีชั้นบรรยากาศโลกอาจทำตัวเป็นเหมือนเลนส์ยักษ์

00:00:45.728 --> 00:00:48.343
ที่ขยายภาพดวงจันทร์ในขณะที่มันขึ้นหรือตก

00:00:48.343 --> 00:00:50.680
แต่คำอธิบายนั้นเหลวไหล

00:00:50.680 --> 00:00:52.816
ถ้าเป็นจริง การหักเหแสงของชั้นบรรยากาศโลก

00:00:52.816 --> 00:00:55.100
จะทำให้ดวงจันทร์เล็กลงนิดหน่อยด้วยซ้ำ

00:00:55.100 --> 00:00:56.561
อีกทั้ง ถ้าคุณวัดขนาด

00:00:56.561 --> 00:00:57.926
ของดวงจันทร์ที่คุณเห็น

00:00:57.926 --> 00:00:59.940
ที่ตำแหน่งต่างๆ

00:00:59.940 --> 00:01:00.594
ขนาดนั้นจะเท่าเดิมตลอด

00:01:00.594 --> 00:01:02.438
แต่กระนั้น ทำไมมันจึงดูเหมือนใหญ่กว่า

00:01:02.438 --> 00:01:03.822
เมื่อตอนมันขึ้นมาหล่ะ?

00:01:03.822 --> 00:01:06.141
นี่คงเป็นรูปแบบหนึ่งของภาพลวงตา

00:01:06.141 --> 00:01:08.207
คำถามก็คือ ภาพลวงตาแบบไหน

00:01:08.207 --> 00:01:11.113
คำอธิบายหนึ่งคือ
ปรากฎการณ์ เอ็บบิงเฮาล์ (Ebbinghaus Illusion)

00:01:11.113 --> 00:01:13.327
คือเมื่อวัตุที่เหมือนกันสองชิ้นถูกมองว่าต่างกัน

00:01:13.327 --> 00:01:14.796
เพราะขนาดเปรียบเทียบ

00:01:14.796 --> 00:01:17.100
กับวัตถุที่ล้อมรอบ

00:01:17.100 --> 00:01:21.295
วงกลมตรงกลางทั้งสองวงนั้น จริงๆ แล้วมีขนาดเท่ากัน

00:01:21.295 --> 00:01:23.323
บางทีดวงจันทร์ดูใหญ่ขึ้นเมื่ออยู่ใกล้ขอบฟ้า

00:01:23.323 --> 00:01:25.206
เพราะว่าใกล้ๆ มัน มีต้นไม้เล็กๆ,

00:01:25.206 --> 00:01:25.843
บ้านเรือน,

00:01:25.843 --> 00:01:27.680
และตึกระฟ้าไกลๆ.

00:01:27.680 --> 00:01:29.143
แต่เมื่อดวงจันทร์ลอยสูงขึ้น

00:01:29.143 --> 00:01:31.648
มันถูกห้อมล้อมด้วยความมืดอันกว้างใหญ่ของท้องฟ้า

00:01:31.648 --> 00:01:34.128
จึงทำให้มันดูเล็กลง

00:01:34.128 --> 00:01:37.096
ความเป็นไปได้อีกอย่างหนึ่งคือ
ปรากฎการณ์ พอนโซ (Ponzo Illusion) ที่โด่งดัง

00:01:37.096 --> 00:01:39.515
ถ้าคุณเคยพยายามวาดภาพทิวทัศน์

00:01:39.515 --> 00:01:41.864
คุณจะรู้ว่าถ้าบางอย่างอยู่ใกล้เส้นขอบฟ้ามากเท่าไร

00:01:41.864 --> 00:01:43.818
คุณควรเขียนให้มันมีขนาดเล็กลงมากเท่านั้น

00:01:43.818 --> 00:01:46.593
สมองของเราชดเชยโดยอัตโนมัติ

00:01:46.593 --> 00:01:48.706
โดยการรับรู้สิ่งที่อยู่ใกล้ขอบฟ้า

00:01:48.706 --> 00:01:50.876
ว่ามันใหญ่กว่าที่มันปรากฎ

00:01:50.876 --> 00:01:52.787
เส้นสีเหลือง 2 เส้นในรูปวาดนี้

00:01:52.787 --> 00:01:53.904
มีขนาดเท่ากัน

00:01:53.904 --> 00:01:55.572
แต่อันบนนั้นดูใหญ่กว่า

00:01:55.572 --> 00:01:57.412
เพราะเราตีความมันว่ามันถอยห่าง

00:01:57.412 --> 00:01:59.042
ออกไปในเส้นขอบฟ้า

00:01:59.042 --> 00:02:01.379
ดังนั้น ระหว่างพอนโซ และเอ็บบิงเฮาส์

00:02:01.379 --> 00:02:02.911
ดูราวกับว่าเราได้ไขปริศนา

00:02:02.911 --> 00:02:03.995
แห่งภาพลวงตาของดวงจันทร์แล้ว

00:02:03.995 --> 00:02:06.375
แต่โชคร้าย ที่ยังมีรายละเอียดอีกสองสามอย่าง

00:02:06.375 --> 00:02:08.354
ที่ยังเป็นเรื่องซับซ้อนอยู่

00:02:08.384 --> 00:02:11.352
อย่างแรก ถ้านี่เป็นแค่ปรากฎการณ์เอบบิงเฮาส์

00:02:11.352 --> 00:02:12.884
เราก็ควรคาดว่า ภาพลวงตาของดวงจันทร์

00:02:12.884 --> 00:02:16.112
จะหายไปสำหรับเหล่านักบินที่บินสูงเหนือเมฆ

00:02:16.112 --> 00:02:18.066
เพราะคงไม่มีสิ่งเล็กๆ อื่นๆ

00:02:18.066 --> 00:02:19.599
ใกล้เส้นขอบฟ้า

00:02:19.599 --> 00:02:22.603
แต่ในความเป็นจริง นักบิน กะลาสีเรือ ที่อยู่กลางทะเล

00:02:22.603 --> 00:02:24.825
ก็ยังอ้างว่าเห็นภาพลวงตาของดวงจันทร์

00:02:24.825 --> 00:02:27.525
ในอีกแง่หนึ่ง ถ้านั่นเป็นแค่การ
ที่สมองของเราปรับแก้ขนาดโดยอัตโนมัติ

00:02:27.525 --> 00:02:29.663
สำหรับวัตถุที่อยู่ใกล้เส้นขอบฟ้า

00:02:29.663 --> 00:02:31.196
เราน่าจะต้องเห็นภาพลวงของดวงจันทร์

00:02:31.196 --> 00:02:33.488
ในท้องฟ้าจำลองด้วยเช่นกัน

00:02:33.488 --> 00:02:34.449
ที่ซึ่งทั้งท้องฟ้า

00:02:34.449 --> 00:02:35.619
รวมถึงเส้นขอบฟ้า

00:02:35.619 --> 00:02:38.789
ถูกแสดงในโดมทรงกลมเหนือหัวของเรา

00:02:38.789 --> 00:02:40.430
กระนั้น การศึกษาได้เผยให้เห็นว่า

00:02:40.430 --> 00:02:42.141
มันไม่ได้เป็นเช่นนั้น

00:02:42.141 --> 00:02:43.257
ที่แย่กว่านั้น

00:02:43.257 --> 00:02:45.929
ภาพลวงตาของดวงจันทร์จะหายไปโดยสิ้นเชิง

00:02:45.929 --> 00:02:47.011
ถ้าคุณแค่ก้มลง

00:02:47.011 --> 00:02:49.071
และมองดวงจันทร์ลอดใต้หว่างขา

00:02:49.071 --> 00:02:51.379
นี่มันตลกสิ้นดี

00:02:52.470 --> 00:02:54.551
หนึ่งในคำอธิบายที่ดีที่สุดตอนนี้

00:02:54.551 --> 00:02:57.384
เป็นที่รู้จักกันในชื่อ 
คอนเวอร์ชัน ไมครอปเซีย (Convergence Micropsia)

00:02:57.384 --> 00:02:59.568
สมองของเรา ตัดสินระยะถึงวัตถุต่างๆ

00:02:59.568 --> 00:03:01.108
และขนาดที่เห็นได้ของมัน

00:03:01.108 --> 00:03:03.064
โดยการปรับโฟกัสของดวงตา

00:03:03.064 --> 00:03:04.528
เมื่อดูที่เส้นขอบฟ้า

00:03:04.528 --> 00:03:06.861
ตาของคุณต้องปรับโฟกัสไปไกลๆ

00:03:06.861 --> 00:03:09.200
ดังนั้นสมองคุณจึงรู้ว่าคุณกำลังมองไปที่ไกลๆ

00:03:09.200 --> 00:03:11.178
ดวงจันทร์จึงถูกเห็นว่ามีขนาดหนึ่ง

00:03:11.178 --> 00:03:12.860
สองคุณคิดว่ามันไกล

00:03:12.860 --> 00:03:13.705
ซึ่งจริงๆ ก็เป็นเช่นนั้น

00:03:13.705 --> 00:03:16.585
ดังนั้น โดยสัญชาติญาณ คุณจึงสรุปว่าดวงจันทร์จะต้องใหญ่

00:03:16.585 --> 00:03:18.619
แต่เมื่อมองขึ้นไปในท้องฟ้าสูงขึ้น

00:03:18.619 --> 00:03:20.505
ไม่มีอะไรให้ตาของคุณโฟกัส

00:03:20.505 --> 00:03:22.344
ดังนั้น ตาเราจึงปรับไปที่ค่าโฟกัสปกติเวลาพัก

00:03:22.344 --> 00:03:25.261
ซึ่งเป็นระยะทางไม่กี่เมตร

00:03:25.261 --> 00:03:27.185
ทีนี้สมองของคุณก็คิดว่าดวงจันทร์นั้นอยู่ใกล้มาก

00:03:27.185 --> 00:03:28.343
กว่าในความเป็นจริง

00:03:28.343 --> 00:03:29.430
ดังนั้น คุณจึงสรุปเอา

00:03:29.430 --> 00:03:32.169
ว่าดวงจันทร์นั้นไม่ได้ใหญ่อย่างที่คุณคิด

00:03:32.169 --> 00:03:33.811
มากกว่าที่จะอธิบายว่าทำไมดวงจันทร์

00:03:33.811 --> 00:03:35.639
จึงดูใหญ่มากเมื่ออยู่ใกล้เส้นขอบฟ้า

00:03:35.639 --> 00:03:37.432
คอนเวอร์เจนซ์ ไมครอปเซีย อธิบายว่า

00:03:37.432 --> 00:03:40.312
ทำไมดวงจันทร์จึงดูเล็กมากเมื่ออยู่สูง

00:03:40.312 --> 00:03:42.125
ยังไม่พอใจหรือ?

00:03:42.125 --> 00:03:44.851
จริงๆ แล้ว นักวิทยาศาสตร์หลายๆ คนก็ไม่พอใจเช่นกัน

00:03:44.851 --> 00:03:47.841
ดังนั้นการโต้แย่งเกี่ยวกับภาพลวงตาของดวงจันทร์ก็ยังดำเนินต่อ

00:03:47.841 --> 00:03:50.346
และต่อไปเรื่อยๆ ตราบใดที่เรายังมองเห็นมัน

00:03:50.346 --> 00:03:51.440
อยู่บนท้องฟ้ายามค่ำคืน