WEBVTT

00:00:01.440 --> 00:00:04.136
Vào tháng 7 năm 1911,

00:00:04.160 --> 00:00:09.416
vị giáo sư 35 tuổi - tốt nghiệp từ Yale
rời trại trong rừng mưa nhiệt đới

00:00:09.440 --> 00:00:11.056
cùng nhóm của mình.

00:00:11.080 --> 00:00:13.216
Sau khi trèo qua một ngọn đồi dốc

00:00:13.240 --> 00:00:15.656
và lau khô mồ hôi trên trán,

00:00:15.680 --> 00:00:18.976
ông ấy tả lại khung cảnh dưới chân mình.

00:00:19.000 --> 00:00:22.176
Ông ấy thấy hiện ra từ dưới
tán lá dầy của rừng mưa nhiệt đới

00:00:22.200 --> 00:00:25.776
mê cung kiến trúc đan xen nhau 
một cách khó tin này

00:00:25.800 --> 00:00:27.096
được xây bằng đá granite,

00:00:27.120 --> 00:00:29.336
kết hợp tuyệt đẹp.

NOTE Paragraph

00:00:29.360 --> 00:00:30.976
Điều đáng kinh ngạc ở dự án này

00:00:31.000 --> 00:00:33.976
nó là dự án đầu tiên được tài trợ
bởi National Geographic,

00:00:34.000 --> 00:00:37.920
và nó đã cho tạp chí của NatGeo 
một trang bìa tuyệt đẹp vào năm 1912.

00:00:38.640 --> 00:00:42.776
Vị giáo sư này đã sử dụng thiết bị 
chụp ảnh tiên tiến nhất lúc đó

00:00:42.800 --> 00:00:44.456
để ghi lại hình ảnh khu vực,

00:00:44.480 --> 00:00:47.976
và thay đổi vĩnh viễn bộ mặt
của thám hiểm.

NOTE Paragraph

00:00:48.000 --> 00:00:50.936
Nơi đó là Machu Picchu,

00:00:50.960 --> 00:00:53.960
được phát hiện và thăm dò 
bởi Hiram Bingham.

00:00:55.320 --> 00:00:57.256
Khi nhìn thấy nơi này, ông ấy đã hỏi,

00:00:57.280 --> 00:00:59.200
"Thật là một giấc mơ không tưởng.

00:00:59.840 --> 00:01:01.480
Có thể là gì được chứ?"

NOTE Paragraph

00:01:02.360 --> 00:01:04.696
Vậy nên hôm nay,

00:01:04.720 --> 00:01:07.256
100 năm sau,

00:01:07.280 --> 00:01:11.440
tôi mời các bạn tới đây để tham gia 
môt hành trình tuyệt vời cùng tôi,

00:01:11.520 --> 00:01:14.440
một giáo sư 37 tuổi từ đại học Yale.

NOTE Paragraph

00:01:14.440 --> 00:01:16.576
(tiếng cổ vũ)

NOTE Paragraph

00:01:16.600 --> 00:01:20.016
Chúng tôi cũng chẳng làm gì ngoài 
sử dụng công nghệ tiên tiến nhất

00:01:20.040 --> 00:01:22.960
để vẽ nên bản đồ cả đất nước.

00:01:23.760 --> 00:01:26.696
Đây là giấc mơ bắt đầu từ Hiram Bingham,

00:01:26.720 --> 00:01:30.136
nhưng chúng tôi sẽ mở rộng nó ra
toàn thế giới,

00:01:30.160 --> 00:01:35.296
khiến thám hiểm khảo cổ học trở nên 
không hạn chế, bao quát hơn,

00:01:35.320 --> 00:01:38.240
đạt tới một quy mô mới 
mà trước đây là không thể.

NOTE Paragraph

00:01:39.200 --> 00:01:42.016
Đó là lí do tại sao tôi vô cùng hào hứng

00:01:42.040 --> 00:01:44.136
được chia sẻ với các bạn hôm nay

00:01:44.160 --> 00:01:49.416
rằng chúng tôi sẽ bắt đầu 
kế hoạch của TED Prize 2016

00:01:49.440 --> 00:01:50.720
tại Mỹ Latin,

00:01:51.640 --> 00:01:54.400
cụ thể hơn là Peru.

NOTE Paragraph

00:01:55.040 --> 00:01:56.256
(vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:01:56.280 --> 00:01:57.640
Cảm ơn.

NOTE Paragraph

00:02:01.880 --> 00:02:05.496
Chúng ta sẽ tiếp quản giấc mơ
không tưởng của Hiram Bingham

00:02:05.520 --> 00:02:08.735
và biến nó thành một tương lai tuyệt vời

00:02:08.759 --> 00:02:11.616
mà chúng ta đều có thể góp sức.

NOTE Paragraph

00:02:11.640 --> 00:02:13.536
Vậy Peru không chỉ có Machu Picchu.

00:02:13.560 --> 00:02:16.536
Nó có những trang sức vô cùng lộng lẫy,

00:02:16.560 --> 00:02:18.376
giống như các bạn có thể thấy ở đây.

00:02:18.400 --> 00:02:22.416
Có những bức tượng con người 
bằng gốm tuyệt vời của Moche.

00:02:22.440 --> 00:02:24.256
Có cả Những đường vẽ Nazca

00:02:24.280 --> 00:02:26.240
và vải dệt tuyệt đẹp.

00:02:26.800 --> 00:02:29.656
Là một phần trong kế hoạch của TED Prize,

00:02:29.680 --> 00:02:32.736
chúng tôi sẽ bắt tay với 
những tổ chức tuyệt vời,

00:02:32.760 --> 00:02:36.216
đầu tiên là DigitalGlobe,
nhà cung cấp lớn nhất toàn thế giới

00:02:36.240 --> 00:02:39.336
về hình ảnh vệ tinh thương mại
chất lượng cao.

00:02:39.360 --> 00:02:41.856
Họ sẽ giúp chúng tôi
xây dựng một nền tảng

00:02:41.880 --> 00:02:44.056
điện toán đám đông
đáng kinh ngạc mà họ có.

00:02:44.080 --> 00:02:45.376
Có thể vài người đã dùng nó

00:02:45.400 --> 00:02:49.656
trong vụ mất tích MH370
để tìm kiếm chiếc máy bay.

00:02:49.680 --> 00:02:52.856
Tất nhiên, họ cũng sẽ cung cấp 
cho chúng tôi hình ảnh vệ tinh.

00:02:52.880 --> 00:02:56.696
National Geographic sẽ giúp chúng tôi
rèn luyện và tất nhiên là thám hiểm.

00:02:56.720 --> 00:03:00.136
Thêm nữa là việc cung cấp nội dung
phong phú cho kế hoạch,

00:03:00.160 --> 00:03:04.136
bao gồm những hình ảnh lưu trữ
mà các bạn thấy ở phần đầu buổi nói chuyện

00:03:04.160 --> 00:03:07.696
và một vài đoạn băng dữ liệu.

00:03:07.720 --> 00:03:10.136
Chúng tôi đã bắt đầu dựng
và lên kế hoạch chi tiết,

00:03:10.160 --> 00:03:12.416
và tôi thật sự rất phấn khích.

NOTE Paragraph

00:03:12.440 --> 00:03:13.896
Vậy đây là phần tuyệt vời.

00:03:13.920 --> 00:03:16.496
Nhóm của tôi, dẫn đầu bởi Chase Childs,

00:03:16.520 --> 00:03:19.936
đã bắt tay vào xem xét 
những tấm ảnh vệ tinh.

00:03:19.960 --> 00:03:23.176
Tất nhiên, những gì bạn thấy ở đây
chỉ là một vùng dữ liệu 0.3 mét.

00:03:23.200 --> 00:03:25.416
Đây là khu vực tên Chan Chan
ở phía Bắc Peru.

00:03:25.440 --> 00:03:27.416
Nó có từ năm 850 sau Công nguyên.

00:03:27.440 --> 00:03:29.816
Một thành phố thật sự tuyệt,
nhưng hãy nhìn kĩ hơn.

00:03:29.840 --> 00:03:34.216
Đây là loại và chất lượng dữ liệu mà
các bạn đều có thể xem được.

00:03:34.240 --> 00:03:37.256
Các bạn có thể thấy từng khối 
kiến trúc, từng tòa nhà.

00:03:37.280 --> 00:03:40.656
Và chúng tôi thật sự đã bắt đầu tìm ra
những vùng đất lạ trước kia.

00:03:40.680 --> 00:03:43.336
Chúng tôi có thể nói rằng
là một phần của kế hoạch này,

00:03:43.360 --> 00:03:46.976
tất cả các bạn đều giúp tìm thấy
hàng ngàn vùng đất lạc mất xưa kia,

00:03:47.000 --> 00:03:48.496
giống như nơi này,

00:03:48.520 --> 00:03:50.816
và vùng đất đầy hứa hẹn nơi đây.

00:03:50.840 --> 00:03:55.296
Thật không may, chúng tôi cũng phát hiện
những khu vực bị trộm cắp nghiêm trọng,

00:03:55.320 --> 00:03:56.576
như các bạn thấy ở đây.

00:03:56.600 --> 00:03:58.616
Rất nhiều vùng đất ở Peru
đang bị đe dọa,

00:03:58.640 --> 00:04:00.696
nhưng điều tuyệt vời là 
tất cả dữ liệu

00:04:00.720 --> 00:04:03.736
sẽ được chia sẻ với 
những nhà khảo cổ học đứng lên

00:04:03.760 --> 00:04:05.080
bảo vệ những vùng đất này.

NOTE Paragraph

00:04:06.280 --> 00:04:09.696
Vậy nên tôi vừa ở Peru về,
gặp mặt Bộ trưởng Bộ Văn hóa

00:04:09.720 --> 00:04:10.976
và cả UNESCO.

00:04:11.000 --> 00:04:13.176
Chúng tôi sẽ hợp tác chặt chẽ với họ.

00:04:13.200 --> 00:04:14.456
Cũng để cho các bạn biết,

00:04:14.480 --> 00:04:17.216
ở khu vực sẽ có cả tiếng Anh
và tiếng Tây Ban Nha,

00:04:17.240 --> 00:04:19.255
là điều chắc chắn cần thiết để đảm bảo

00:04:19.279 --> 00:04:23.216
người dân ở Peru và khắp Mỹ Latinh
đều có thể tham gia.

00:04:23.240 --> 00:04:27.296
Đồng chủ tịch chính - người điều tra 
nghiên cứu của dự án là quý ngài đây,

00:04:27.320 --> 00:04:29.376
Giáo sư Luis Jaime Castillo,

00:04:29.400 --> 00:04:31.696
giáo sư tại Học viện Công giáo.

00:04:31.720 --> 00:04:35.736
Là một nhà khảo cổ học Peru đáng kính
đồng thời là nguyên phó chủ tịch,

00:04:35.760 --> 00:04:39.896
Giáo sư Castillo sẽ giúp chúng tôi hợp tác
và chia sẻ dữ liệu với các nhà khảo cổ học

00:04:39.920 --> 00:04:42.256
để họ có thể khám phá ra
những vùng đất này.

00:04:42.280 --> 00:04:45.656
Ông cũng quản lí chương trình vẽ bản đồ 
nhờ máy bay không người lái,

00:04:45.680 --> 00:04:48.736
mà các bạn có thể thấy vài tấm ảnh
từ đó sau lưng tôi đây và đây.

00:04:48.760 --> 00:04:51.576
Tất cả những dữ liệu này sẽ 
được đưa vào dự án,

00:04:51.600 --> 00:04:54.934
đồng thời ông cũng giúp ghi hình lại
các khu vực mới các bạn tìm ra.

NOTE Paragraph

00:04:56.240 --> 00:04:58.376
Một đối tác khác của chúng tôi

00:04:58.400 --> 00:05:01.576
sẽ giúp đỡ trong việc rèn luyện, 
vươn xa hơn,

00:05:01.600 --> 00:05:03.505
cũng như các đơn vị bảo vệ khu vực

00:05:03.529 --> 00:05:05.529
là Sustainable Preservation
Initiative,

00:05:05.553 --> 00:05:07.296
đứng đầu bởi Giáo sư Larry Coben.

00:05:07.320 --> 00:05:08.696
Vài người có thể không biết

00:05:08.720 --> 00:05:10.816
rằng có những nơi mà 
tồn tại song song

00:05:10.840 --> 00:05:14.656
các cộng đồng nghèo nhất thế giới
với những vùng khảo cổ nổi tiếng nhất.

00:05:14.680 --> 00:05:16.136
Việc mà SPI làm

00:05:16.160 --> 00:05:18.136
là giúp củng cố những cộng đồng này,

00:05:18.160 --> 00:05:19.936
cụ thể là nữ giới,

00:05:19.960 --> 00:05:23.056
với định hướng làm kinh tế mới
và dạy họ kinh doanh.

00:05:23.080 --> 00:05:26.496
Tức là giúp cho họ
tạo nên những món đồ thủ công tuyệt tác

00:05:26.520 --> 00:05:28.496
để bán cho khách du lịch.

00:05:28.520 --> 00:05:32.696
Điều này cho phụ nữ khả năng
giữ gìn di sản văn hóa của họ

00:05:32.720 --> 00:05:34.376
và làm chủ nó.

00:05:34.400 --> 00:05:38.336
Tôi đã có dịp dành chút thời gian
cùng 24 người phụ nữ

00:05:38.360 --> 00:05:42.976
ở một khu vực khảo cổ nổi tiếng
là Pachacamac, ngay ngoài Lima.

00:05:43.000 --> 00:05:45.416
Những người phụ nữ này
truyền cảm hứng đến khó tin

00:05:45.440 --> 00:05:49.576
và điều tuyệt vời là SPI sẽ giúp chúng ta
tạo nên biến chuyển cho những cộng đồng

00:05:49.600 --> 00:05:52.000
xung quanh khu vực 
mà các bạn đã góp phần tìm ra.

NOTE Paragraph

00:05:52.800 --> 00:05:54.936
Peru chỉ mới là khởi đầu.

00:05:54.960 --> 00:05:57.576
Chúng tôi sẽ mở rộng
nền tảng này ra toàn thế giới

00:05:57.600 --> 00:05:59.816
nhưng tôi đã nhận được
hàng ngàn email tham gia

00:05:59.840 --> 00:06:03.496
từ mọi người khắp thế giới -- 
giáo sư, giảng viên, sinh viên,

00:06:03.520 --> 00:06:07.056
và những nhà khảo cổ học khác --
những người rất nóng lòng được giúp.

00:06:07.080 --> 00:06:11.696
Thực tế, họ đã đề xuất cả những địa điểm 
tuyệt vời cho chúng tôi để giúp khám phá,

00:06:11.720 --> 00:06:13.576
bao gồm Atlantis.

00:06:13.600 --> 00:06:16.216
Tôi không biết liệu chúng tôi
có đi tìm Atlantis không,

00:06:16.240 --> 00:06:17.456
song chẳng thể đoán được.

NOTE Paragraph

00:06:17.480 --> 00:06:20.576
Tôi chỉ là quá háo hức
được triển khai kế hoạch này.

00:06:20.600 --> 00:06:23.376
Nó sẽ được chính thức khởi động
vào cuối năm nay.

00:06:23.400 --> 00:06:24.736
Và tôi phải nói rằng,

00:06:24.760 --> 00:06:30.616
nếu như những gì nhóm của tôi đã tìm ra
trong vài tuần qua là dấu hiệu nào đó,

00:06:30.640 --> 00:06:35.056
thì những gì thế giới này tìm ra
sẽ vượt qua những gì chúng ta tưởng tượng.

00:06:35.080 --> 00:06:38.136
Giờ thì hãy ngồi vững 
trên lưng lạc đà nhé.

NOTE Paragraph

00:06:38.160 --> 00:06:39.496
Cảm ơn rất nhiều.

NOTE Paragraph

00:06:39.520 --> 00:06:41.336
(vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:06:41.360 --> 00:06:42.576
Cảm ơn các bạn.

NOTE Paragraph

00:06:42.600 --> 00:06:44.800
(vỗ tay)