1
00:00:01,440 --> 00:00:04,136
Vào tháng 7 năm 1911,

2
00:00:04,160 --> 00:00:09,416
vị giáo sư 35 tuổi - tốt nghiệp từ Yale
rời trại trong rừng mưa nhiệt đới

3
00:00:09,440 --> 00:00:11,056
cùng nhóm của mình.

4
00:00:11,080 --> 00:00:13,216
Sau khi trèo qua một ngọn đồi dốc

5
00:00:13,240 --> 00:00:15,656
và lau khô mồ hôi trên trán,

6
00:00:15,680 --> 00:00:18,976
ông ấy tả lại khung cảnh dưới chân mình.

7
00:00:19,000 --> 00:00:22,176
Ông ấy thấy hiện ra từ dưới
tán lá dầy của rừng mưa nhiệt đới

8
00:00:22,200 --> 00:00:25,776
mê cung kiến trúc đan xen nhau 
một cách khó tin này

9
00:00:25,800 --> 00:00:27,096
được xây bằng đá granite,

10
00:00:27,120 --> 00:00:29,336
kết hợp tuyệt đẹp.

11
00:00:29,360 --> 00:00:30,976
Điều đáng kinh ngạc ở dự án này

12
00:00:31,000 --> 00:00:33,976
nó là dự án đầu tiên được tài trợ
bởi National Geographic,

13
00:00:34,000 --> 00:00:37,920
và nó đã cho tạp chí của NatGeo 
một trang bìa tuyệt đẹp vào năm 1912.

14
00:00:38,640 --> 00:00:42,776
Vị giáo sư này đã sử dụng thiết bị 
chụp ảnh tiên tiến nhất lúc đó

15
00:00:42,800 --> 00:00:44,456
để ghi lại hình ảnh khu vực,

16
00:00:44,480 --> 00:00:47,976
và thay đổi vĩnh viễn bộ mặt
của thám hiểm.

17
00:00:48,000 --> 00:00:50,936
Nơi đó là Machu Picchu,

18
00:00:50,960 --> 00:00:53,960
được phát hiện và thăm dò 
bởi Hiram Bingham.

19
00:00:55,320 --> 00:00:57,256
Khi nhìn thấy nơi này, ông ấy đã hỏi,

20
00:00:57,280 --> 00:00:59,200
"Thật là một giấc mơ không tưởng.

21
00:00:59,840 --> 00:01:01,480
Có thể là gì được chứ?"

22
00:01:02,360 --> 00:01:04,696
Vậy nên hôm nay,

23
00:01:04,720 --> 00:01:07,256
100 năm sau,

24
00:01:07,280 --> 00:01:11,440
tôi mời các bạn tới đây để tham gia 
môt hành trình tuyệt vời cùng tôi,

25
00:01:11,520 --> 00:01:14,440
một giáo sư 37 tuổi từ đại học Yale.

26
00:01:14,440 --> 00:01:16,576
(tiếng cổ vũ)

27
00:01:16,600 --> 00:01:20,016
Chúng tôi cũng chẳng làm gì ngoài 
sử dụng công nghệ tiên tiến nhất

28
00:01:20,040 --> 00:01:22,960
để vẽ nên bản đồ cả đất nước.

29
00:01:23,760 --> 00:01:26,696
Đây là giấc mơ bắt đầu từ Hiram Bingham,

30
00:01:26,720 --> 00:01:30,136
nhưng chúng tôi sẽ mở rộng nó ra
toàn thế giới,

31
00:01:30,160 --> 00:01:35,296
khiến thám hiểm khảo cổ học trở nên 
không hạn chế, bao quát hơn,

32
00:01:35,320 --> 00:01:38,240
đạt tới một quy mô mới 
mà trước đây là không thể.

33
00:01:39,200 --> 00:01:42,016
Đó là lí do tại sao tôi vô cùng hào hứng

34
00:01:42,040 --> 00:01:44,136
được chia sẻ với các bạn hôm nay

35
00:01:44,160 --> 00:01:49,416
rằng chúng tôi sẽ bắt đầu 
kế hoạch của TED Prize 2016

36
00:01:49,440 --> 00:01:50,720
tại Mỹ Latin,

37
00:01:51,640 --> 00:01:54,400
cụ thể hơn là Peru.

38
00:01:55,040 --> 00:01:56,256
(vỗ tay)

39
00:01:56,280 --> 00:01:57,640
Cảm ơn.

40
00:02:01,880 --> 00:02:05,496
Chúng ta sẽ tiếp quản giấc mơ
không tưởng của Hiram Bingham

41
00:02:05,520 --> 00:02:08,735
và biến nó thành một tương lai tuyệt vời

42
00:02:08,759 --> 00:02:11,616
mà chúng ta đều có thể góp sức.

43
00:02:11,640 --> 00:02:13,536
Vậy Peru không chỉ có Machu Picchu.

44
00:02:13,560 --> 00:02:16,536
Nó có những trang sức vô cùng lộng lẫy,

45
00:02:16,560 --> 00:02:18,376
giống như các bạn có thể thấy ở đây.

46
00:02:18,400 --> 00:02:22,416
Có những bức tượng con người 
bằng gốm tuyệt vời của Moche.

47
00:02:22,440 --> 00:02:24,256
Có cả Những đường vẽ Nazca

48
00:02:24,280 --> 00:02:26,240
và vải dệt tuyệt đẹp.

49
00:02:26,800 --> 00:02:29,656
Là một phần trong kế hoạch của TED Prize,

50
00:02:29,680 --> 00:02:32,736
chúng tôi sẽ bắt tay với 
những tổ chức tuyệt vời,

51
00:02:32,760 --> 00:02:36,216
đầu tiên là DigitalGlobe,
nhà cung cấp lớn nhất toàn thế giới

52
00:02:36,240 --> 00:02:39,336
về hình ảnh vệ tinh thương mại
chất lượng cao.

53
00:02:39,360 --> 00:02:41,856
Họ sẽ giúp chúng tôi
xây dựng một nền tảng

54
00:02:41,880 --> 00:02:44,056
điện toán đám đông
đáng kinh ngạc mà họ có.

55
00:02:44,080 --> 00:02:45,376
Có thể vài người đã dùng nó

56
00:02:45,400 --> 00:02:49,656
trong vụ mất tích MH370
để tìm kiếm chiếc máy bay.

57
00:02:49,680 --> 00:02:52,856
Tất nhiên, họ cũng sẽ cung cấp 
cho chúng tôi hình ảnh vệ tinh.

58
00:02:52,880 --> 00:02:56,696
National Geographic sẽ giúp chúng tôi
rèn luyện và tất nhiên là thám hiểm.

59
00:02:56,720 --> 00:03:00,136
Thêm nữa là việc cung cấp nội dung
phong phú cho kế hoạch,

60
00:03:00,160 --> 00:03:04,136
bao gồm những hình ảnh lưu trữ
mà các bạn thấy ở phần đầu buổi nói chuyện

61
00:03:04,160 --> 00:03:07,696
và một vài đoạn băng dữ liệu.

62
00:03:07,720 --> 00:03:10,136
Chúng tôi đã bắt đầu dựng
và lên kế hoạch chi tiết,

63
00:03:10,160 --> 00:03:12,416
và tôi thật sự rất phấn khích.

64
00:03:12,440 --> 00:03:13,896
Vậy đây là phần tuyệt vời.

65
00:03:13,920 --> 00:03:16,496
Nhóm của tôi, dẫn đầu bởi Chase Childs,

66
00:03:16,520 --> 00:03:19,936
đã bắt tay vào xem xét 
những tấm ảnh vệ tinh.

67
00:03:19,960 --> 00:03:23,176
Tất nhiên, những gì bạn thấy ở đây
chỉ là một vùng dữ liệu 0.3 mét.

68
00:03:23,200 --> 00:03:25,416
Đây là khu vực tên Chan Chan
ở phía Bắc Peru.

69
00:03:25,440 --> 00:03:27,416
Nó có từ năm 850 sau Công nguyên.

70
00:03:27,440 --> 00:03:29,816
Một thành phố thật sự tuyệt,
nhưng hãy nhìn kĩ hơn.

71
00:03:29,840 --> 00:03:34,216
Đây là loại và chất lượng dữ liệu mà
các bạn đều có thể xem được.

72
00:03:34,240 --> 00:03:37,256
Các bạn có thể thấy từng khối 
kiến trúc, từng tòa nhà.

73
00:03:37,280 --> 00:03:40,656
Và chúng tôi thật sự đã bắt đầu tìm ra
những vùng đất lạ trước kia.

74
00:03:40,680 --> 00:03:43,336
Chúng tôi có thể nói rằng
là một phần của kế hoạch này,

75
00:03:43,360 --> 00:03:46,976
tất cả các bạn đều giúp tìm thấy
hàng ngàn vùng đất lạc mất xưa kia,

76
00:03:47,000 --> 00:03:48,496
giống như nơi này,

77
00:03:48,520 --> 00:03:50,816
và vùng đất đầy hứa hẹn nơi đây.

78
00:03:50,840 --> 00:03:55,296
Thật không may, chúng tôi cũng phát hiện
những khu vực bị trộm cắp nghiêm trọng,

79
00:03:55,320 --> 00:03:56,576
như các bạn thấy ở đây.

80
00:03:56,600 --> 00:03:58,616
Rất nhiều vùng đất ở Peru
đang bị đe dọa,

81
00:03:58,640 --> 00:04:00,696
nhưng điều tuyệt vời là 
tất cả dữ liệu

82
00:04:00,720 --> 00:04:03,736
sẽ được chia sẻ với 
những nhà khảo cổ học đứng lên

83
00:04:03,760 --> 00:04:05,080
bảo vệ những vùng đất này.

84
00:04:06,280 --> 00:04:09,696
Vậy nên tôi vừa ở Peru về,
gặp mặt Bộ trưởng Bộ Văn hóa

85
00:04:09,720 --> 00:04:10,976
và cả UNESCO.

86
00:04:11,000 --> 00:04:13,176
Chúng tôi sẽ hợp tác chặt chẽ với họ.

87
00:04:13,200 --> 00:04:14,456
Cũng để cho các bạn biết,

88
00:04:14,480 --> 00:04:17,216
ở khu vực sẽ có cả tiếng Anh
và tiếng Tây Ban Nha,

89
00:04:17,240 --> 00:04:19,255
là điều chắc chắn cần thiết để đảm bảo

90
00:04:19,279 --> 00:04:23,216
người dân ở Peru và khắp Mỹ Latinh
đều có thể tham gia.

91
00:04:23,240 --> 00:04:27,296
Đồng chủ tịch chính - người điều tra 
nghiên cứu của dự án là quý ngài đây,

92
00:04:27,320 --> 00:04:29,376
Giáo sư Luis Jaime Castillo,

93
00:04:29,400 --> 00:04:31,696
giáo sư tại Học viện Công giáo.

94
00:04:31,720 --> 00:04:35,736
Là một nhà khảo cổ học Peru đáng kính
đồng thời là nguyên phó chủ tịch,

95
00:04:35,760 --> 00:04:39,896
Giáo sư Castillo sẽ giúp chúng tôi hợp tác
và chia sẻ dữ liệu với các nhà khảo cổ học

96
00:04:39,920 --> 00:04:42,256
để họ có thể khám phá ra
những vùng đất này.

97
00:04:42,280 --> 00:04:45,656
Ông cũng quản lí chương trình vẽ bản đồ 
nhờ máy bay không người lái,

98
00:04:45,680 --> 00:04:48,736
mà các bạn có thể thấy vài tấm ảnh
từ đó sau lưng tôi đây và đây.

99
00:04:48,760 --> 00:04:51,576
Tất cả những dữ liệu này sẽ 
được đưa vào dự án,

100
00:04:51,600 --> 00:04:54,934
đồng thời ông cũng giúp ghi hình lại
các khu vực mới các bạn tìm ra.

101
00:04:56,240 --> 00:04:58,376
Một đối tác khác của chúng tôi

102
00:04:58,400 --> 00:05:01,576
sẽ giúp đỡ trong việc rèn luyện, 
vươn xa hơn,

103
00:05:01,600 --> 00:05:03,505
cũng như các đơn vị bảo vệ khu vực

104
00:05:03,529 --> 00:05:05,529
là Sustainable Preservation
Initiative,

105
00:05:05,553 --> 00:05:07,296
đứng đầu bởi Giáo sư Larry Coben.

106
00:05:07,320 --> 00:05:08,696
Vài người có thể không biết

107
00:05:08,720 --> 00:05:10,816
rằng có những nơi mà 
tồn tại song song

108
00:05:10,840 --> 00:05:14,656
các cộng đồng nghèo nhất thế giới
với những vùng khảo cổ nổi tiếng nhất.

109
00:05:14,680 --> 00:05:16,136
Việc mà SPI làm

110
00:05:16,160 --> 00:05:18,136
là giúp củng cố những cộng đồng này,

111
00:05:18,160 --> 00:05:19,936
cụ thể là nữ giới,

112
00:05:19,960 --> 00:05:23,056
với định hướng làm kinh tế mới
và dạy họ kinh doanh.

113
00:05:23,080 --> 00:05:26,496
Tức là giúp cho họ
tạo nên những món đồ thủ công tuyệt tác

114
00:05:26,520 --> 00:05:28,496
để bán cho khách du lịch.

115
00:05:28,520 --> 00:05:32,696
Điều này cho phụ nữ khả năng
giữ gìn di sản văn hóa của họ

116
00:05:32,720 --> 00:05:34,376
và làm chủ nó.

117
00:05:34,400 --> 00:05:38,336
Tôi đã có dịp dành chút thời gian
cùng 24 người phụ nữ

118
00:05:38,360 --> 00:05:42,976
ở một khu vực khảo cổ nổi tiếng
là Pachacamac, ngay ngoài Lima.

119
00:05:43,000 --> 00:05:45,416
Những người phụ nữ này
truyền cảm hứng đến khó tin

120
00:05:45,440 --> 00:05:49,576
và điều tuyệt vời là SPI sẽ giúp chúng ta
tạo nên biến chuyển cho những cộng đồng

121
00:05:49,600 --> 00:05:52,000
xung quanh khu vực 
mà các bạn đã góp phần tìm ra.

122
00:05:52,800 --> 00:05:54,936
Peru chỉ mới là khởi đầu.

123
00:05:54,960 --> 00:05:57,576
Chúng tôi sẽ mở rộng
nền tảng này ra toàn thế giới

124
00:05:57,600 --> 00:05:59,816
nhưng tôi đã nhận được
hàng ngàn email tham gia

125
00:05:59,840 --> 00:06:03,496
từ mọi người khắp thế giới -- 
giáo sư, giảng viên, sinh viên,

126
00:06:03,520 --> 00:06:07,056
và những nhà khảo cổ học khác --
những người rất nóng lòng được giúp.

127
00:06:07,080 --> 00:06:11,696
Thực tế, họ đã đề xuất cả những địa điểm 
tuyệt vời cho chúng tôi để giúp khám phá,

128
00:06:11,720 --> 00:06:13,576
bao gồm Atlantis.

129
00:06:13,600 --> 00:06:16,216
Tôi không biết liệu chúng tôi
có đi tìm Atlantis không,

130
00:06:16,240 --> 00:06:17,456
song chẳng thể đoán được.

131
00:06:17,480 --> 00:06:20,576
Tôi chỉ là quá háo hức
được triển khai kế hoạch này.

132
00:06:20,600 --> 00:06:23,376
Nó sẽ được chính thức khởi động
vào cuối năm nay.

133
00:06:23,400 --> 00:06:24,736
Và tôi phải nói rằng,

134
00:06:24,760 --> 00:06:30,616
nếu như những gì nhóm của tôi đã tìm ra
trong vài tuần qua là dấu hiệu nào đó,

135
00:06:30,640 --> 00:06:35,056
thì những gì thế giới này tìm ra
sẽ vượt qua những gì chúng ta tưởng tượng.

136
00:06:35,080 --> 00:06:38,136
Giờ thì hãy ngồi vững 
trên lưng lạc đà nhé.

137
00:06:38,160 --> 00:06:39,496
Cảm ơn rất nhiều.

138
00:06:39,520 --> 00:06:41,336
(vỗ tay)

139
00:06:41,360 --> 00:06:42,576
Cảm ơn các bạn.

140
00:06:42,600 --> 00:06:44,800
(vỗ tay)