WEBVTT

00:00:01.212 --> 00:00:03.342
Ez dakit hemen zaudetenak

00:00:03.342 --> 00:00:06.079
nire argazkiak ezagutzen dituzuen.

00:00:06.079 --> 00:00:10.162
Zenbait argazki erakusten hasiko naiz

00:00:10.162 --> 00:00:12.452
eta gero egingo dut hitz.

NOTE Paragraph

00:00:45.884 --> 00:00:49.836
Nire bizitzari buruz 
zerbait kontatu behar dizuet,

00:00:49.836 --> 00:00:54.443
berari buruz jardungo naizelako
nire hitzaldi honetan.

00:00:54.443 --> 00:00:57.900
Brasilen jaio nintzen 1944an,

NOTE Paragraph

00:00:57.900 --> 00:01:01.655
Brasilen oraindik 
merkatu ekonomiarik ez zegoen garaian.

00:01:01.655 --> 00:01:03.538
Landetxe batean jaio nintzen,

00:01:03.538 --> 00:01:08.040
bere lurren %50 baino gehiago
oihana zen oraindik.

00:01:08.040 --> 00:01:09.660
Leku zoragarria.

00:01:09.660 --> 00:01:13.972
Txori eta animalia harrigarriekin bizi nintzen.

00:01:13.972 --> 00:01:18.213
Gure errekatxoetan
kaimanekin egiten nuen igeri.

00:01:18.213 --> 00:01:21.122
Landetxe hartan 35 familia bizi ziren

00:01:21.122 --> 00:01:25.404
eta landetxean ekoiztutako guztia 
kontsumitzen genuen.

00:01:25.404 --> 00:01:27.511
Oso gauza gutxi zihoan merkatura.

00:01:27.511 --> 00:01:30.221
Urtean behin, 
merkatura joaten zen gauza bakarra

00:01:30.221 --> 00:01:31.941
guk hazitako behi-azienda zen.

00:01:31.941 --> 00:01:34.710
45 eguneko bidaiak egiten genituen

00:01:34.710 --> 00:01:36.886
hiltegira heltzeko

00:01:36.886 --> 00:01:39.180
milaka behi garraiatzen,

00:01:39.180 --> 00:01:41.712
eta beste 20 egun

00:01:41.712 --> 00:01:44.109
berriro landetxera bueltatzeko.

NOTE Paragraph

00:01:44.109 --> 00:01:46.486
15 urte nituenean,

00:01:46.486 --> 00:01:49.991
leku hura utzi behar izan nuen

00:01:49.991 --> 00:01:53.454
hiri askoz handiago batera joateko.

00:01:53.454 --> 00:01:56.885
Han amaitu nuen bigarren hezkuntza.

00:01:56.885 --> 00:01:59.653
Han hainbat gauza ikasi nituen.

00:01:59.653 --> 00:02:02.278
Brasil urbanizatzen, 
industrializatzen hasia zen,

00:02:02.278 --> 00:02:06.693
eta politikan sartu nintzen.
Zertxobait erradikal egin nintzen.

00:02:06.693 --> 00:02:09.535
Ezkerreko alderdien kidea nintzen,

00:02:09.535 --> 00:02:12.641
eta aktibista egin nintzen.

00:02:12.641 --> 00:02:15.733
Unibertsitatera joan nintzen
Ekonomia ikastera.

00:02:15.733 --> 00:02:18.353
Ekonomian masterra egin nuen.

NOTE Paragraph

00:02:18.353 --> 00:02:23.042
Eta nire bizitzaren gauza garrantzitsuena
orduan gertatu zen baita ere.

00:02:23.042 --> 00:02:25.770
Neska zoragarri bat ezagutu nuen,

00:02:25.770 --> 00:02:33.488
bizitza osorako lagunik minena bihurtu zena
eta orain arte egin dudan gauza guztien partaide,

00:02:33.488 --> 00:02:36.550
nire emaztea, Lélia Wanick Salgado.

NOTE Paragraph

00:02:36.550 --> 00:02:38.844
Brasil guztiz erradikalizatu zen.

00:02:38.844 --> 00:02:41.756
Diktaduraren kontra gogor borrokatu ginen,

00:02:41.756 --> 00:02:43.542
guretzako beharrezkoa zen momentu baten.

00:02:43.542 --> 00:02:47.126
Edo klandestinitatera joan, armak eskuan,

00:02:47.126 --> 00:02:49.581
edo Brasiletik irten. Gazteegiak ginen

00:02:49.581 --> 00:02:54.632
eta gure erakundeak erabaki zuen
alde egitea komeni zitzaigula.

00:02:54.632 --> 00:02:57.766
Frantziara joan ginen.
Bertan Ekonomian doktoretza egin nuen.

00:02:57.766 --> 00:02:59.761
Léila arkitekto egin zen.

00:02:59.761 --> 00:03:02.844
Gero inbertsio-banku baten aritu nintzen.

00:03:02.844 --> 00:03:05.806
Bidaia asko egin genituen.
Garapena finantzatu genuen,

00:03:05.806 --> 00:03:08.661
Munduko Bankuarekin 
ekonomia egitasmoak Afrikan.

NOTE Paragraph

00:03:08.661 --> 00:03:12.129
Egun baten argazkigintzak
nire bizitza guztiz inbaditu zuen.

00:03:12.129 --> 00:03:15.997
Argazkilari egin nintzen,
dena utzi eta argazkilari egin nintzen.

00:03:15.997 --> 00:03:21.808
Niretzako garrantzizkoak ziren argazkiak
egiteari ekin nion.

00:03:21.808 --> 00:03:23.990
Askok esaten didate 
argazki-kazetaria naizela,

00:03:23.990 --> 00:03:26.566
argazkilari-antropologoa naizela,

00:03:26.566 --> 00:03:29.327
argazkilari-aktibista naizela.

00:03:29.327 --> 00:03:32.327
Baina hori baino askoz ere gehiago 
egin nuen.

00:03:32.327 --> 00:03:35.009
Argazkigintza nire bizitza egin nuen.

00:03:35.009 --> 00:03:39.633
Argazkigintzan murgilduta bizi nintzen
epe luzeko proiektuak garatzen.

00:03:39.633 --> 00:03:42.158
Zenbait argazki erakutsi nahi dizuet.

00:03:42.158 --> 00:03:48.625
Nik parte hartu nuen gizarte proiektuen barrua
ikusiko duzue.

00:03:48.625 --> 00:03:53.427
Liburu asko argitaratu ditut
argazki hauekin,

00:03:53.427 --> 00:03:57.178
baina batzuk bakarrik erakutsiko dizkizuet.

NOTE Paragraph

00:04:42.949 --> 00:04:46.724
90eko hamarkadan,
1994tik 2000ra,

00:04:46.724 --> 00:04:49.965
"Migrazioak" istorioaren argazkiak 
egin nituen.

00:04:49.965 --> 00:04:51.842
Liburu bat egin zen.
Erakusketa bat egin zen.

NOTE Paragraph

00:04:51.842 --> 00:04:54.600
Baina nik argazki hauek 
egiten nituen bitartean,

00:04:54.600 --> 00:05:00.337
sasoi oso gogorra bizi izan nuen,
batez ere Ruandan.

00:05:00.337 --> 00:05:04.648
Erabateko basakeria ikusi nuen Ruandan.

00:05:04.648 --> 00:05:07.813
Milaka hildako ikusi nituen egunero.

00:05:07.813 --> 00:05:10.754
Gure espeziearenganako fedea galdu nuen.

00:05:10.754 --> 00:05:14.945
Ez nuen uste bizirik jarraitu ahal genuenik

00:05:14.945 --> 00:05:20.492
eta neure estafilokoko propioak eraso egin zidan.

00:05:20.492 --> 00:05:23.476
Gorputz guztian infekzioa izaten hasi nintzen.

00:05:23.476 --> 00:05:27.888
Emaztearekin amodioa egitean,
ez zen niregandik hazirik ateratzen.

00:05:27.888 --> 00:05:30.715
Odola ateratzen zen.

00:05:30.715 --> 00:05:33.596
Lagun baten medikua ikustera 
joan nintzen Parisera.

00:05:33.596 --> 00:05:36.362
Guztiz gaixotuta nengoela esan nion.

00:05:36.362 --> 00:05:39.216
Luze aztertu ninduen 
eta hau esan zidan: "Sebastian,

00:05:39.216 --> 00:05:42.353
zu ez zaude gaixo, 
zure prostata ezin hobe dago.

00:05:42.353 --> 00:05:46.621
Gertatzen dena da horrenbeste heriotza ikusita,
zu zeu ere hiltzen ari zarela.

00:05:46.621 --> 00:05:49.360
Gelditu egin behar duzu. Gelditu.

00:05:49.360 --> 00:05:54.771
Gelditu behar duzu, bestela hil egingo zara".

NOTE Paragraph

00:05:54.771 --> 00:05:57.747
Gelditzeko erabakia hartu nuen.

00:05:57.747 --> 00:06:02.160
Oso haserre nengoen argazkigintzarekin,
mundu guztiarekin,

00:06:02.161 --> 00:06:06.001
eta jaiotetxera bueltatzea erabaki nuen.

00:06:06.001 --> 00:06:07.605
Kointzidentzia handia izan zen.

00:06:07.605 --> 00:06:11.016
Nire gurasoak 
zeharo zahartu ziren garaia izan zen.

00:06:11.016 --> 00:06:14.577
Zazpi arreba ditut.
Ni naiz familiako gizon gutxienetako bat.

00:06:14.577 --> 00:06:19.105
Elkarrekin erabaki zuten 
lur hau Léila eta bioi ematea.

00:06:19.105 --> 00:06:24.761
Lur hau jaso genuenean,
lurra ni bezain hilda zegoen.

00:06:24.761 --> 00:06:28.065
Ume nintzenean,
%50 baino gehiago euri-oihana zen.

00:06:28.065 --> 00:06:33.327
Lurra jaso genuenean, 
%0,5 baino gutxiago zen euri-oihan,

00:06:33.327 --> 00:06:35.007
eskualde osoan zen antzera.

00:06:35.007 --> 00:06:37.936
Garapena sortzeko, Brasil garatzeko,

00:06:37.936 --> 00:06:40.723
gure oihanaren parte handia suntsitu genuen.

00:06:40.723 --> 00:06:42.706
Hemen, Estatu Batuetan, egin duzuen bezala

00:06:42.706 --> 00:06:44.994
edo Indian, planetaren edozein lekutan.

00:06:44.994 --> 00:06:48.762
Gure garapena sortzeko 
kontraesan ikaragarrira heldu gara.

00:06:48.762 --> 00:06:52.490
Gure inguru osoa suntsitzen dugu.

00:06:52.490 --> 00:06:56.155
Landetxe honek, milaka behi zituenak,

00:06:56.155 --> 00:06:58.322
ehunka batzuk baino ez zuen

00:06:58.322 --> 00:07:00.727
eta ez genekien hauekin zer egin.

00:07:00.727 --> 00:07:04.627
Léilari ideia sinestezina bururatu zitzaion,
ideia zoroa.

NOTE Paragraph

00:07:04.627 --> 00:07:09.274
Esan zuen: "zergatik ez duzu berrezartzen
hemen zegoen euri-oihana?

00:07:09.274 --> 00:07:13.710
Paradisuan jaio zinela esaten duzu.
Eraiki dezagun paradisua berriz".

NOTE Paragraph

00:07:13.710 --> 00:07:18.098
Lagun on bat ikustera joan nintzen
baso ingeniaria zena

00:07:18.098 --> 00:07:19.969
guretzako proiektu bat prestatzeko

00:07:19.969 --> 00:07:22.150
eta lanari ekin genion.
Landatzen hasi ginen.

00:07:22.150 --> 00:07:26.407
Lehengo urtean zuhaitz asko galdu genituen,
bigarrenean gutxiago

00:07:26.407 --> 00:07:31.468
eta pixkanaka lur mortu hura
berriz jaiotzen hasi zen.

00:07:31.468 --> 00:07:34.831
Ehunka milaka zuhaitz 
landatzen hasi ginen,

00:07:34.831 --> 00:07:38.271
bertako espezieak baino ez,
hango espezieak baino ez.

00:07:38.271 --> 00:07:41.812
Suntsitutako ekosistema bera sortu genuen.

00:07:41.812 --> 00:07:46.120
Bizitza berriz agertu zen 
modu sinestezinean.

00:07:46.120 --> 00:07:50.379
Gure lurra parke nazional bihurtzea
ezinbestekoa zitzaigun.

00:07:50.379 --> 00:07:53.019
Eraldaketa egin genuen.
Lurra naturari itzuli genion.

00:07:53.019 --> 00:07:54.394
Parke nazionala egin zen.

00:07:54.394 --> 00:07:58.144
"Instituto Terra" deritzon erakundea sortu genuen

00:07:58.144 --> 00:08:03.123
eta edonon dirua lortzeko
ingurugiro-proiektu handi bat sortu genuen.

00:08:03.123 --> 00:08:06.748
Hemen Los Angelesen, 
San Frantziskoko badian,

00:08:06.748 --> 00:08:09.059
Estatu Batuetan zerga-aitorpenean 
kengarria egin zen.

00:08:09.059 --> 00:08:12.387
Dirua lortu genuen Espainian, 
Italian, Brasilen asko.

00:08:12.387 --> 00:08:16.865
Brasileko enpresa ugariekin egin genuen lan
proiektuan dirua jarri zutenak, gobernuarekin.

00:08:16.865 --> 00:08:21.027
Bizitza etortzen hasi zen,
eta nik desio handi bat nuen

00:08:21.027 --> 00:08:24.443
argazkigintzara bueltatzeko, 
argazkiak egiteko.

00:08:24.443 --> 00:08:28.968
Oraingoan nire nahia ez zen 
erretratatzea soilik animalia bat,

00:08:28.968 --> 00:08:32.321
nire bizitza osoan
erretratatu nuen bakarra: gu geu.

00:08:32.321 --> 00:08:36.689
Beste animaliak erretratatu nahi nituen,
paisaiak erretratatu,

00:08:36.689 --> 00:08:42.667
gu erretratatu, baina hasierako gu,
naturarekin orekan bizi ginen garaietakoa.

00:08:42.667 --> 00:08:47.210
Eta ekin nion.
2004 urtearen hasieran hasi nintzen

00:08:47.210 --> 00:08:50.410
eta 2011ko amaieran bukatu.

00:08:50.410 --> 00:08:53.103
Irudi kopuru ikaragarria egin genuen.

00:08:53.103 --> 00:08:57.713
Léliak nire liburu eta erakusketa guztien 
diseinua egin zuen.

00:08:57.713 --> 00:08:59.737
Bera da erakusketen egilea.

00:08:59.737 --> 00:09:02.044
Irudi horiekin nahi genuena zen

00:09:02.044 --> 00:09:08.456
eztabaida sortzea planeta honetan
jatorrizkoa denari buruz

00:09:08.456 --> 00:09:10.979
eta planetan gorde behar dugunari buruz.

00:09:10.979 --> 00:09:14.277
Bizi nahi badugu,
gure bizitzan orekaren bat izan nahi badugu.

00:09:14.277 --> 00:09:16.788
Geure burua ikusi nahi nuen

00:09:16.788 --> 00:09:22.655
oraindik harrizko tresnak 
erabiltzen genituenean.

00:09:22.655 --> 00:09:24.812
Oraindik existitzen gara.
Aurreko astean,

00:09:24.812 --> 00:09:27.708
Brasileko Indiar Fundazio Nazionalean
egon nintzen.

00:09:27.708 --> 00:09:31.014
Amazonasen soilik 110 indiar talde inguru ditugu

00:09:31.014 --> 00:09:33.945
oraindik kontaktatuak izan ez direnak.

00:09:33.945 --> 00:09:36.478
Zentzu honetan babestu behar dugu oihana.

00:09:36.478 --> 00:09:41.253
Irudi hauekin,
espero dut sortu ahal izango dugula

00:09:41.253 --> 00:09:43.610
informazioa, informazio sistema bat.

00:09:43.610 --> 00:09:47.180
Planetaren aurkezpen berria egiten saiatu ginen.

00:09:47.180 --> 00:09:52.300
Proiektu honetako irudi bakan batzuk 
erakutsi nahi dizkizuet, mesedez.

NOTE Paragraph

00:11:47.697 --> 00:11:49.975
Honen... (Txaloak)

00:11:49.975 --> 00:11:53.338
Eskerrik asko. Eskerrak benetan.

NOTE Paragraph

00:11:57.022 --> 00:12:01.878
Honen alde borrokatu behar gara gogor
orain dagoen eran mantentzeko.

00:12:01.878 --> 00:12:06.230
Baina bada beste alde bat
denen artean berreraiki behar duguna,

00:12:06.230 --> 00:12:10.247
gure gizartea, 
gure gizarteen familia modernoa.

00:12:10.247 --> 00:12:12.886
Gauden momentu honetan
ezin dugu atzera egin.

00:12:12.886 --> 00:12:15.094
Baina kontraesan ikaragarria sortzen dugu.

00:12:15.094 --> 00:12:17.390
Hau dena eraikitzeko, asko suntsitzen dugu.

00:12:17.390 --> 00:12:19.600
Brasileko gure oihana, 
antzinako oihan hura,

00:12:19.600 --> 00:12:22.486
Kaliforniaren tamainakoa zena,

00:12:22.486 --> 00:12:25.160
gaur %93an desagertu egin da.

00:12:25.160 --> 00:12:28.154
Hemen, mendebaldeko kostaldean,
zuek zuen oihana suntsitu duzue.

00:12:28.154 --> 00:12:31.391
Hemen inguruan,
sekuoia oihanak galdu egin dira.

00:12:31.391 --> 00:12:33.258
Arin galdu, desagertu.

00:12:33.258 --> 00:12:35.927
Orain dela egun bi, 
Atlantatik hona nentorrela,

00:12:35.927 --> 00:12:40.631
basamortuen gainean hegaldatu nintzen,
guk geure eskuekin sortutakoak.

00:12:40.631 --> 00:12:43.290
Indiak ez du zuhaitz gehiagorik,
Espainiak ere ez.

NOTE Paragraph

00:12:43.290 --> 00:12:46.799
Baso hauek berregin behar ditugu.

00:12:46.799 --> 00:12:52.077
Beraiek dira gure bizitzaren bihotza.
Arnasa hartu behar dugu.

00:12:52.077 --> 00:13:00.035
Fabrika bakarra CO2a
oxigeno bihur dezakeena basoa da.

00:13:00.035 --> 00:13:07.223
Sortzen dugun karbonoa harrapatzeko gai den
makina bakarra, etengabe,

00:13:07.223 --> 00:13:11.379
gutxitzen badugu ere,
edozer egitean CO2 sortzen dugu,

00:13:11.379 --> 00:13:12.878
zuhaitzak dira.

00:13:12.878 --> 00:13:17.244
Zera galdetzen dut. 
Orain dela hiruzpalau aste,

00:13:17.244 --> 00:13:21.863
egunkarietan ikusi genuen
Norvegian milioika arrain hil direla.

00:13:21.863 --> 00:13:24.621
Uretan oxigeno falta.

00:13:24.621 --> 00:13:27.073
Neure buruari galdetzen diot, 
noizbait

00:13:27.073 --> 00:13:31.060
ia animalia espezie guztientzako 
oxigenoa faltako zaigun,

00:13:31.060 --> 00:13:34.498
gurea barne, 
oso zaila litzateke guretzako.

NOTE Paragraph

00:13:34.498 --> 00:13:38.802
Ur sistemarentzako,
zuhaitzak funtsezkoak dira.

00:13:38.802 --> 00:13:42.474
Adibide txiki bat emango dizuet,
erraz ulertuko duzuena.

00:13:42.474 --> 00:13:46.400
Zuek jende zoriontsuok,
burua ilez beterik duzuenok,

00:13:46.400 --> 00:13:53.105
dutxa hartzen baduzue, bi edo hiru ordu
behar izango dituzue ilea lehortzeko

00:13:53.105 --> 00:13:55.410
lehorgailua erabiltzen ez baduzue.

00:13:55.410 --> 00:14:00.191
Nirea minutu baten lehor dago.
Antzerakoa da zuhaitzekin.

00:14:00.191 --> 00:14:02.893
Zuhaitzak planetaren ilea dira.

00:14:02.893 --> 00:14:06.682
Euria jausten bada 
zuhaitzik ez dagoen lekuan,

00:14:06.682 --> 00:14:10.110
minutu gutxi barru,
ura ibaira heltzen da,

00:14:10.110 --> 00:14:14.453
lurra darama, ur iturburua suntsitzen du,
ibaiak suntsitzen ditu,

00:14:14.453 --> 00:14:16.010
ez dago hezetasuna non atxikitu.

00:14:16.010 --> 00:14:20.301
Zuhaitzak dituzunean,
sustrai sistemak ura atxikitzen du.

00:14:20.301 --> 00:14:25.079
Zuhaitzen adar guztiek, jausitako hostoek
gune heze bat sortzen dute.

00:14:25.079 --> 00:14:29.811
Urak hilabeteak behar ditu 
ibaietara heltzeko

00:14:29.811 --> 00:14:33.011
eta iturburuak mantentzen ditu,
gure ibaiak.

00:14:33.011 --> 00:14:35.015
Hauxe da gauza garrantzitsuena

00:14:35.015 --> 00:14:39.478
bizitzako edozein ekintzarako
ura behar dugula ikusten dugunean.

NOTE Paragraph

00:14:39.478 --> 00:14:43.626
Amaitzeko, irudi batzuk 
erakutsi nahi dizkizuet,

00:14:43.626 --> 00:14:47.515
niretzako zentzu horretan 
oso garrantzitsuak direnak.

00:14:47.515 --> 00:14:49.455
Esan dizuet

00:14:49.455 --> 00:14:51.558
nire gurasoengandik 
landetxea jaso nuenean

00:14:51.558 --> 00:14:54.358
hura nire paradisua zela, 
hori zen landetxea.

00:14:54.358 --> 00:14:59.868
Lurra guztiz akabatua, erosioa,
lurra lehortu egin zen.

00:14:59.868 --> 00:15:06.444
Baina irudi honetan ikus dezakezue
hezkuntza gunea eraikitzen hasiak ginela

00:15:06.444 --> 00:15:11.403
Brasilen ingurumen-zentro 
nahiko handia bihurtu dena.

00:15:11.403 --> 00:15:15.741
Irudi honetan puntu txiki asko ikusten dituzue.

00:15:15.741 --> 00:15:19.318
Puntu bakoitzaren lekuan
zuhaitz bat landatua genuen.

00:15:19.318 --> 00:15:20.893
Milaka zuhaitz dago.

00:15:20.893 --> 00:15:25.791
Hona hemen orain dela bi hilabete
leku berean egindako argazkia.

NOTE Paragraph

00:15:27.771 --> 00:15:30.624
(Txaloak)

NOTE Paragraph

00:15:36.747 --> 00:15:43.113
2,5 milioi zuhaitz
landatu behar izan genituen,

00:15:43.125 --> 00:15:48.904
200 espezie desberdinetakoak,
ekosistema hau berregiteko.

00:15:48.904 --> 00:15:51.629
Azken irudia erakutsiko dizuet.

00:15:51.629 --> 00:15:54.798
Orain lurretan bi milioi zuhaitz ditugu.

00:15:54.798 --> 00:16:00.837
Zuhaitz hauen bidez
100.000 tona karbono ari gara harrapatzen.

NOTE Paragraph

00:16:00.837 --> 00:16:05.445
Lagunok, erraza da egiten.
Guk lortu genuen, ezta?

00:16:05.445 --> 00:16:07.757
Gertatu zitzaidan istripua zela eta

00:16:07.757 --> 00:16:11.157
atzera joan ginen,
ekosistema bat berregin genuen.

00:16:11.157 --> 00:16:13.824
Gela honetan gaudenok

00:16:13.824 --> 00:16:17.360
uste dut kezka bera daukagula,

00:16:17.360 --> 00:16:21.106
eta Brasilen sortu genuen eredua
hona ekar dezakegu.

00:16:21.106 --> 00:16:24.164
Munduan edozein lekutan gauza dezakegu.

00:16:24.164 --> 00:16:27.112
Eta elkarrekin egin dezakegula uste dut.

NOTE Paragraph

00:16:27.112 --> 00:16:28.741
Eskerrik asko.

NOTE Paragraph

00:16:28.741 --> 00:16:33.388
(Txaloak)