1
00:00:05,900 --> 00:00:08,436
[Jak Drakula został
najsłynniejszym wampirem świata?]

2
00:00:08,436 --> 00:00:12,473
Ponad 100 lat po śmierci swojego twórcy

3
00:00:12,473 --> 00:00:17,973
Drakula pozostaje najsłynniejszym
wampirem w historii.

4
00:00:17,973 --> 00:00:21,964
Ten transylwański arystokrata,
który nie był wtedy ani pierwszym,

5
00:00:21,964 --> 00:00:24,524
ani najbardziej znanym wampirem,

6
00:00:24,524 --> 00:00:30,204
może popadłby w niepamięć,
gdyby nie zrządzenie losu.

7
00:00:30,204 --> 00:00:34,384
Drakula po raz pierwszy pojawił się
w powieści Brama Stokera z 1897 roku

8
00:00:34,384 --> 00:00:35,944
pod tym samym tytułem.

9
00:00:35,944 --> 00:00:39,315
Początki mitów o wampirach
były jednak zupełnie inne.

10
00:00:39,315 --> 00:00:44,484
Krwiożercze potwory były znane
w folklorze już od co najmniej 800 lat.

11
00:00:44,484 --> 00:00:47,984
To słowiański folklor
dał nam słowo "wampir"

12
00:00:47,984 --> 00:00:50,605
albo "upir" w starorosyjskim.

13
00:00:50,605 --> 00:00:54,735
Pierwszy znany zapis pochodzi z XI wieku.

14
00:00:54,735 --> 00:00:58,205
Opowieści o wampirach znane były
już w czasach przedchrześcijańskich

15
00:00:58,205 --> 00:01:03,094
i przetrwały mimo prób wyeliminowania
przez Kościół wierzeń pogańskich.

16
00:01:03,094 --> 00:01:07,755
Historie o wampirach pochodzą
z błędnej interpretacji chorób,

17
00:01:07,755 --> 00:01:08,846
jak wścieklizna

18
00:01:08,846 --> 00:01:10,106
czy pelagra,

19
00:01:10,106 --> 00:01:12,045
oraz procesu rozkładu ciała,

20
00:01:12,045 --> 00:01:16,865
kiedy gazy uwalniające się z ciała
i krew wypływająca z ust

21
00:01:16,865 --> 00:01:21,557
mogły stworzyć wrażenie,
że ciało niedawno ożyło i piło krew.

22
00:01:21,557 --> 00:01:26,136
Wampiry opisywano jako opuchnięte,
z przerośniętymi zębami i paznokciami.

23
00:01:26,136 --> 00:01:30,557
Upowszechniły się rytuały mające
zapobiec powstaniu z martwych,

24
00:01:30,557 --> 00:01:33,666
jak chowanie ciał z czosnkiem
czy ziarnami maku,

25
00:01:33,666 --> 00:01:35,325
a także przebijanie,

26
00:01:35,325 --> 00:01:36,227
palenie

27
00:01:36,227 --> 00:01:38,056
i okaleczanie.

28
00:01:38,056 --> 00:01:42,086
Wampiry pozostały lokalnym
fenomenem do XVIII wieku,

29
00:01:42,086 --> 00:01:45,987
kiedy Serbia stała się terenem walk
między dwoma potęgami,

30
00:01:45,987 --> 00:01:47,477
cesarstwem Habsburgów

31
00:01:47,477 --> 00:01:49,777
i Imperium Osmańskim.

32
00:01:49,777 --> 00:01:53,217
Austriaccy żołnierze i urzędnicy państwowi
zauważyli i udokumentowali

33
00:01:53,217 --> 00:01:55,988
dziwne zwyczaje pogrzebowe.

34
00:01:55,988 --> 00:01:58,976
Ich doniesienia stały się
powszechnie znane.

35
00:01:58,976 --> 00:02:02,357
Histeria wymknęła się
spod kontroli i w 1755 roku

36
00:02:02,357 --> 00:02:08,258
i cesarzowa Austrii była zmuszona
wysłać na miejsce osobistego lekarza.

37
00:02:08,258 --> 00:02:11,038
Lekarz położył kres plotkom,

38
00:02:11,038 --> 00:02:14,007
publikując wnikliwy raport naukowy.

39
00:02:14,007 --> 00:02:17,549
Panika osłabła, ale wyobrażenia
o wampirach przedostały się

40
00:02:17,549 --> 00:02:19,768
na Zachód Europy,

41
00:02:19,768 --> 00:02:22,858
czego skutkiem był "Wampir" z 1819

42
00:02:22,858 --> 00:02:28,728
i "Carmilla" Josepha
Sheridana Le Fanu z 1872 roku.

43
00:02:28,728 --> 00:02:30,597
Książka ta miała ogromny wpływ

44
00:02:30,597 --> 00:02:34,517
na młodego irlandzkiego
krytyka teatralnego, Brama Stokera.

45
00:02:34,517 --> 00:02:37,976
Stoker, urodzony w Dublinie w 1847 roku,

46
00:02:37,976 --> 00:02:43,439
do 7. roku życia był przykuty do łóżka
przez tajemniczą chorobę.

47
00:02:43,439 --> 00:02:46,210
Matka opowiadała mu wtedy historie ludowe

48
00:02:46,210 --> 00:02:48,208
i prawdziwe horrory,

49
00:02:48,208 --> 00:02:54,263
w tym własne przeżycia
z epidemii cholery z 1832 roku.

50
00:02:54,263 --> 00:02:59,099
Wspominała o chowanych żywcem
w masowych grobach.

51
00:02:59,099 --> 00:03:04,179
Stoker pisał później fantastykę,
romanse i historie przygodowe,

52
00:03:04,179 --> 00:03:08,671
a w 1897 roku stworzył "Drakulę".

53
00:03:08,671 --> 00:03:10,880
Choć pierwowzorem głównego bohatera

54
00:03:10,880 --> 00:03:15,520
miał być Wład III Drakula,

55
00:03:15,520 --> 00:03:17,480
czyli Wład III Palownik,

56
00:03:17,480 --> 00:03:21,090
w rzeczywistości łączy ich tylko imię.

57
00:03:21,090 --> 00:03:24,950
Inne elementy zostały zaczerpnięte

58
00:03:24,950 --> 00:03:28,100
z różnych książek ery wiktoriańskiej,

59
00:03:28,100 --> 00:03:30,382
jak "Tajemniczy nieznajomy".

60
00:03:30,382 --> 00:03:34,510
W chwili wydania powieść cieszyła się
tylko umiarkowaną popularnością.

61
00:03:34,510 --> 00:03:37,842
Nie była nawet najbardziej
znanym utworem Stokera

62
00:03:37,842 --> 00:03:42,510
i została tylko krótko wspomniana
w jego nekrologu z 1912 roku.

63
00:03:42,510 --> 00:03:46,899
Dopiero walka o prawa autorskie
miała zupełnie zmienić losy Drakuli

64
00:03:46,899 --> 00:03:50,571
i zapewnić mu literacką sławę.

65
00:03:50,571 --> 00:03:57,491
W 1922 roku niemieckie studio
nakręciło niemy film "Nosferatu",

66
00:03:57,491 --> 00:03:59,451
nie płacąc tantiem.

67
00:03:59,451 --> 00:04:02,622
Mimo zmiany imion bohaterów
i wątków epizodycznych,

68
00:04:02,622 --> 00:04:07,782
powiązania były oczywiste
i pozwane studio zbankrutowało.

69
00:04:07,782 --> 00:04:09,645
Żeby zapobiec dalszym plagiatom,

70
00:04:09,645 --> 00:04:12,702
wdowa po Stokerze nałożyła prawa autorskie

71
00:04:12,702 --> 00:04:15,082
na inscenizację "Drakuli",
dając na nią licencję

72
00:04:15,082 --> 00:04:19,460
przyjacielowi rodziny,
Hamiltonowi Deane'owi.

73
00:04:19,460 --> 00:04:22,753
Choć adaptacja Deane'a
drastycznie zmieniła historię,

74
00:04:22,753 --> 00:04:24,954
stała się klasykiem,

75
00:04:24,954 --> 00:04:29,173
głównie dzięki występowi
Beli Lugosi na Broadwayu.

76
00:04:29,173 --> 00:04:33,853
Lugosi stał się gwiazdą w kinowej wersji
wytwórni Universal z 1931 roku,

77
00:04:33,853 --> 00:04:37,512
dając Drakuli wiele swoich
charakterystycznych cech.

78
00:04:37,512 --> 00:04:41,933
Od tego czasu Drakula pojawił się
w wielu adaptacjach,

79
00:04:41,933 --> 00:04:46,943
odnajdując życie wieczne
daleko poza stronami książki.