1
00:00:00,262 --> 00:00:01,712
Htela bih da na trenutak

2
00:00:01,736 --> 00:00:04,736
razmislite o odeći koju imate na sebi.

3
00:00:05,675 --> 00:00:08,277
Imam duboko filozofsko pitanje za vas.

4
00:00:09,079 --> 00:00:11,761
Zašto svi sada ne nosimo udobne pidžame?

5
00:00:11,785 --> 00:00:12,785
(Smeh)

6
00:00:12,809 --> 00:00:15,347
Pa, ja sam psiholog,
a ne neko ko čita misli,

7
00:00:15,371 --> 00:00:18,033
mada mnogi misle da je to isto.

8
00:00:18,069 --> 00:00:21,736
Mogu da se kladim
da je vaš odgovor nešto u smislu:

9
00:00:21,760 --> 00:00:24,434
„Od mene se očekuje
da ne nosim pidžamu u javnosti“

10
00:00:24,458 --> 00:00:27,006
ili „Neću da ljudi misle da sam aljkav.“

11
00:00:27,665 --> 00:00:31,716
Bilo kako bilo, činjenica da smo svi
odabrali opušteniju poslovnu odeću

12
00:00:31,740 --> 00:00:33,555
umesto omiljene trenerke

13
00:00:33,585 --> 00:00:35,715
nije šašava slučajnost.

14
00:00:36,311 --> 00:00:40,208
To u stvari otkriva dve osobine
koje definišu ljude.

15
00:00:40,704 --> 00:00:44,299
Prva je da smo svesni
onoga što drugi vrednuju,

16
00:00:44,323 --> 00:00:46,950
na primer, šta odobravaju
ili ne odobravaju,

17
00:00:46,974 --> 00:00:49,790
kao što je nenošenje pidžame
na ovakvim dešavanjima.

18
00:00:50,490 --> 00:00:54,204
Druga je da spremno koristimo te podatke
u upravljanju svojim ponašanjem.

19
00:00:55,149 --> 00:00:56,848
Za razliku od mnogih drugih vrsta,

20
00:00:56,872 --> 00:01:00,912
ljudi su skloni da svoje ponašanje
prilagode u prisustvu drugih

21
00:01:00,936 --> 00:01:02,715
kako bi dobili odobravanje.

22
00:01:02,736 --> 00:01:05,084
Trošimo dragoceno vreme na šminkanje,

23
00:01:05,108 --> 00:01:08,012
biranje odgovarajuće slike
i filtera za Instagram,

24
00:01:08,036 --> 00:01:10,592
i sastavljanje ideja
koje će nesumnjivo promeniti svet

25
00:01:10,622 --> 00:01:12,555
u 140 ili manje znakova.

26
00:01:13,561 --> 00:01:16,585
Očigledno je naša briga
oko toga kako će nas drugi oceniti

27
00:01:16,609 --> 00:01:18,542
veliki deo ljudske prirode.

28
00:01:19,530 --> 00:01:22,220
No, iako je ovo izražena ljudska osobina,

29
00:01:22,244 --> 00:01:25,014
znamo relativno malo o tome kada i kako

30
00:01:25,038 --> 00:01:27,528
nam postane bitno mišljenje drugih ljudi.

31
00:01:27,559 --> 00:01:30,849
To je veliko pitanje
koje iziskuje više istraživanja.

32
00:01:31,269 --> 00:01:33,570
Ali prvi korak ka odgonetanju ovog pitanja

33
00:01:33,594 --> 00:01:35,769
je ispitivanje u kom trenutku u razvoju

34
00:01:35,793 --> 00:01:38,310
postajemo osetljivi na procene drugih.

35
00:01:39,245 --> 00:01:42,125
Provela sam protekle četiri godine
na Univerzitetu Emori

36
00:01:42,149 --> 00:01:44,236
istražujući kako se beba,

37
00:01:44,260 --> 00:01:48,546
koja nema problem sa šetkanjem
po prodavnici u bodiću,

38
00:01:48,570 --> 00:01:51,421
razvije u odraslu osobu
koja se boji javnog govora

39
00:01:51,445 --> 00:01:53,796
iz straha da će neko
o njoj negativno prosuđivati.

40
00:01:54,472 --> 00:01:56,109
(Smeh)

41
00:01:56,133 --> 00:01:58,474
Ovde me obično ljudi pitaju:

42
00:01:58,498 --> 00:02:01,077
„Kako to tačno ispituješ?

43
00:02:01,101 --> 00:02:02,901
Bebe ne mogu da govore, zar ne?“

44
00:02:03,530 --> 00:02:05,680
Pa, da je moj muž sada ovde,

45
00:02:05,704 --> 00:02:08,371
rekao bih vam da ja intervjuišem bebe,

46
00:02:08,395 --> 00:02:12,827
jer ne voli da kaže da njegova žena
vrši eksperimente na deci.

47
00:02:12,851 --> 00:02:15,403
(Smeh)

48
00:02:15,427 --> 00:02:18,658
U stvari, ja osmišljavam
eksperimente za decu,

49
00:02:18,682 --> 00:02:20,616
obično u vidu igara.

50
00:02:21,269 --> 00:02:24,014
Razvojni psiholog dr Filip Rošat i ja

51
00:02:24,038 --> 00:02:27,149
osmislili smo „igru“
pod imenom „robotski zadatak“

52
00:02:27,173 --> 00:02:29,816
da bismo istražili
kada će deca postati osetljiva

53
00:02:29,840 --> 00:02:31,707
na procene drugih.

54
00:02:32,442 --> 00:02:36,934
Konkretno, zadatak robota registruje
kada deca, poput odraslih,

55
00:02:36,958 --> 00:02:40,093
strateški menjaju ponašanje
dok ih drugi gledaju.

56
00:02:41,030 --> 00:02:44,244
Da bismo to uradili, pokazali smo deci
uzrasta od 14 do 24 meseca

57
00:02:44,268 --> 00:02:46,347
kako da aktiviraju igračku robota,

58
00:02:46,357 --> 00:02:48,950
i, što je važno, dodelili bismo
ili pozitivnu vrednost,

59
00:02:48,974 --> 00:02:51,220
rekavši: „Vau, zar to nije divno!“

60
00:02:51,244 --> 00:02:53,918
ili negativnu vrednost, rekavši:
„O, o. Ups, o, ne,“

61
00:02:53,942 --> 00:02:56,196
nakon što bismo ga uključili
pomoću daljinskog.

62
00:02:56,220 --> 00:02:57,797
Nakon prikazivanja igračke,

63
00:02:57,821 --> 00:03:00,369
nudili bismo deci
da se igraju sa daljinskim,

64
00:03:00,393 --> 00:03:01,815
a zatim ih ili posmatrali

65
00:03:01,839 --> 00:03:04,426
ili se okrenuli i pretvarali se
da čitamo časopis.

66
00:03:05,212 --> 00:03:07,641
Ideja je bila da, ako su sa 24 meseca

67
00:03:07,665 --> 00:03:10,942
deca zaista osetljiva na procene drugih,

68
00:03:10,966 --> 00:03:12,785
onda bi na njihovo pritiskanje dugmeta

69
00:03:12,815 --> 00:03:16,046
trebalo da utiče ne samo
to da li ih neko posmatra ili ne,

70
00:03:16,070 --> 00:03:18,760
već i vrednosti
koje je izrazio eksperimentator

71
00:03:18,784 --> 00:03:20,409
prema pritiskanju daljinskog.

72
00:03:21,173 --> 00:03:22,379
Tako bismo, na primer,

73
00:03:22,403 --> 00:03:25,545
očekivali da će se deca znatno više igrati
sa pozitivnim daljinskim

74
00:03:25,585 --> 00:03:27,420
ako ih neko posmatra,

75
00:03:27,444 --> 00:03:31,247
ali da će odabrati da istražuju
negativni daljinski kada ih niko ne gleda.

76
00:03:31,952 --> 00:03:35,842
Da bismo zaista obuhvatili ovu pojavu,
sproveli smo tri varijacije studije.

77
00:03:35,871 --> 00:03:39,194
Prva studija je izučavala
kako bi se bebe bavile novom igračkom

78
00:03:39,214 --> 00:03:41,781
kada se ne izraze nikakve vrednosti
niti daju uputstva.

79
00:03:41,801 --> 00:03:44,425
Jednostavno smo pokazali deci
kako da aktiviraju robota,

80
00:03:44,445 --> 00:03:46,212
ali nismo pridavali nikakvu vrednost,

81
00:03:46,236 --> 00:03:48,811
a nismo im ni rekli
da mogu da se igraju sa daljinskim,

82
00:03:48,851 --> 00:03:51,934
tako da smo obezbedili
vrlo neodređenu situaciju.

83
00:03:51,958 --> 00:03:53,141
U drugoj studiji

84
00:03:53,165 --> 00:03:57,760
smo uveli dve vrednosti,
pozitivnu i negativnu.

85
00:03:58,609 --> 00:04:02,168
A u poslednjoj studiji smo imali
dva eksperimentatora i jedan daljinski.

86
00:04:02,196 --> 00:04:05,389
Jedan eksperimentator je ispoljavao
negativan stav prema daljinskom,

87
00:04:05,419 --> 00:04:07,236
rekavši: „Bljak, igračka se pomerila,“

88
00:04:07,266 --> 00:04:09,801
dok je drugi eksperimentator
pokazivao pozitivan stav,

89
00:04:09,821 --> 00:04:11,551
rekavši: „Jej, igračka se pomerila,“

90
00:04:11,927 --> 00:04:15,458
A deca su ovako reagovala
na ova tri različita scenarija.

91
00:04:15,482 --> 00:04:18,322
U prvoj studiji, u neodređenoj situaciji,

92
00:04:18,346 --> 00:04:20,757
trenutno posmatram dete.

93
00:04:20,781 --> 00:04:23,780
Ona ne deluje mnogo zainteresovano
da pritisne daljinski.

94
00:04:24,622 --> 00:04:26,291
Kada se okrenem -

95
00:04:27,061 --> 00:04:28,672
sada je spremna da se igra.

96
00:04:28,696 --> 00:04:29,846
(Smeh)

97
00:04:31,903 --> 00:04:33,257
Trenutno ne gledam dete.

98
00:04:33,287 --> 00:04:34,988
Vrlo je fokusirana.

99
00:04:35,012 --> 00:04:36,162
Okrenem se.

100
00:04:37,588 --> 00:04:38,620
(Smeh)

101
00:04:38,644 --> 00:04:40,844
Ništa nije radila, zar ne?

102
00:04:43,596 --> 00:04:45,347
U drugoj studiji imamo dva daljinca,

103
00:04:45,371 --> 00:04:47,452
jedan pozitivno, drugi negativno ocenjen.

104
00:04:47,482 --> 00:04:49,609
Trenutno posmatram dete.

105
00:04:49,633 --> 00:04:52,139
Narandžasti daljinski je negativan.

106
00:04:53,259 --> 00:04:56,462
Ona samo gleda okolo,
gleda u mene, vrzma se.

107
00:04:56,494 --> 00:04:57,761
Kada se okrenem...

108
00:05:00,081 --> 00:05:01,231
(Smeh)

109
00:05:03,072 --> 00:05:04,939
Kreće da ga uzme.

110
00:05:07,875 --> 00:05:09,412
Ja ne gledam dete.

111
00:05:09,436 --> 00:05:11,680
On hoće da se mama igra sa njim, je l' da?

112
00:05:11,704 --> 00:05:13,151
Odlučuje se za sigurniji put.

113
00:05:13,736 --> 00:05:14,886
Okrenem se...

114
00:05:16,093 --> 00:05:17,760
(Smeh)

115
00:05:17,784 --> 00:05:19,744
Ni on ništa nije radio.

116
00:05:24,371 --> 00:05:25,903
Da, neprijatno mu je.

117
00:05:25,927 --> 00:05:26,934
(Smeh)

118
00:05:26,958 --> 00:05:29,077
Svima je poznat
taj pogled sa strane, zar ne?

119
00:05:29,787 --> 00:05:32,268
Treća studija, dva
eksperimentatora, jedan daljinski.

120
00:05:32,292 --> 00:05:35,553
Eksperimentator koji je negativno reagovao
na pritiskanje daljinskog

121
00:05:35,577 --> 00:05:37,204
upravo posmatra dete.

122
00:05:37,228 --> 00:05:41,402
Malo joj je neprijatno, ne zna
šta da radi, oslanja se na mamu.

123
00:05:44,307 --> 00:05:46,728
Zatim se okreće

124
00:05:46,752 --> 00:05:50,219
tako da posmatra eksperimentator
koji je ispoljio pozitivnu reakciju.

125
00:05:52,109 --> 00:05:54,339
Opasnost je prošla,
sada je spremna za igru.

126
00:05:54,363 --> 00:05:55,426
(Smeh)

127
00:05:55,450 --> 00:05:57,129
Dakle, kako podaci ukazuju,

128
00:05:57,149 --> 00:06:00,062
otkrili smo da na ponašanje dece
vezano za pritiskanje dugmeta

129
00:06:00,092 --> 00:06:04,845
zaista utiču vrednosti
i uputstva eksperimentatora.

130
00:06:04,874 --> 00:06:07,475
Jer, u prvoj studiji, gde deca nisu znala

131
00:06:07,499 --> 00:06:10,231
da će nešto biti pozitivno
ili negativno procenjeno,

132
00:06:10,261 --> 00:06:12,355
bila su sklona da odaberu
najsigurniju opciju

133
00:06:12,379 --> 00:06:15,059
i čekaju da okrenem leđa
da bi pritisnula dugme.

134
00:06:15,083 --> 00:06:16,471
Deca u drugoj studiji

135
00:06:16,495 --> 00:06:20,297
birala su da pritisnu pozitivan daljinski
znatno češće kada sam gledala,

136
00:06:20,321 --> 00:06:21,892
ali čim bih okrenula leđa,

137
00:06:21,916 --> 00:06:25,339
odmah bi uzela negativni daljinski
i počela da se igraju njim.

138
00:06:25,363 --> 00:06:27,033
Važno je da, u kontrolnoj studiji,

139
00:06:27,073 --> 00:06:29,702
kada smo uklonili
različite vrednosti daljinskog -

140
00:06:29,722 --> 00:06:33,340
tako da smo prosto govorili: „O, vau“
nakon pritiskanja bilo kog daljinskog -

141
00:06:33,370 --> 00:06:37,105
pritiskanje dugmeta se kod dece više nije
razlikovalo u različitim situacijama,

142
00:06:37,125 --> 00:06:40,410
što ukazuje da vrednosti
koje smo pridavali daljinskim upravljačima

143
00:06:40,434 --> 00:06:43,038
zaista jesu upravljale ponašanjem
u prethodnoj studiji.

144
00:06:43,058 --> 00:06:44,666
Poslednje, ali ne najmanje bitno,

145
00:06:44,686 --> 00:06:48,180
deca u trećoj studiji birala su
da pritisnu daljinski znatno češće

146
00:06:48,204 --> 00:06:51,514
kada bi ih gledao eksperimentator
koji je ispoljio pozitivnu vrednost,

147
00:06:51,538 --> 00:06:54,805
u odnosu na eksperimentatora
koji je ispoljio negativnu vrednost.

148
00:06:55,553 --> 00:06:56,831
Nije slučajno

149
00:06:56,855 --> 00:07:00,498
da približno u ovom uzrastu
deca počinju da pokazuju da ih je sramota

150
00:07:00,522 --> 00:07:03,515
u situacijama koje mogu izazvati
negativnu procenu,

151
00:07:03,539 --> 00:07:05,090
kao kada se ogledaju

152
00:07:05,120 --> 00:07:06,985
i primete mrlju na nosu.

153
00:07:07,015 --> 00:07:10,055
Isto kao kad odrasli
pronađu spanać u zubima.

154
00:07:10,079 --> 00:07:11,253
(Smeh)

155
00:07:11,277 --> 00:07:14,325
Dakle, šta možemo zaključiti
na osnovu ovih nalaza?

156
00:07:14,349 --> 00:07:17,801
Pored činjenice da su bebe vrlo lukave.

157
00:07:17,825 --> 00:07:18,881
(Smeh)

158
00:07:18,905 --> 00:07:22,198
Deca su, kao i odrasli,
od vrlo ranog uzrasta

159
00:07:22,222 --> 00:07:26,199
osetljiva na vrednosti koje pripisujemo
predmetima i aktivnostima.

160
00:07:26,234 --> 00:07:29,631
I bitna stvar je da koriste te vrednosti
u usmeravanju ponašanja.

161
00:07:30,425 --> 00:07:32,132
Bilo da smo svesni toga ili ne,

162
00:07:32,156 --> 00:07:35,496
neprestano prenosimo vrednosti
u komunikaciji sa ljudima oko nas.

163
00:07:35,522 --> 00:07:39,006
Ne mislim na vrednosti
tipa „budi ljubazan“ ili „ne kradi“,

164
00:07:39,030 --> 00:07:41,411
mada to svakako jesu vrednosti.

165
00:07:41,450 --> 00:07:45,053
Mislim na to da stalno pokazujemo drugima,
a naročito svojoj deci,

166
00:07:45,077 --> 00:07:48,759
šta je dopadljivo,
korisno i pohvalno, a šta nije.

167
00:07:49,307 --> 00:07:52,443
Često to radimo a da i ne primetimo.

168
00:07:53,601 --> 00:07:57,449
Psiholozi proučavaju ponašanje
kako bi istražili sadržaje uma,

169
00:07:57,473 --> 00:08:00,403
jer naše ponašanje
često odražava naša uverenja,

170
00:08:00,427 --> 00:08:02,812
naše vrednosti i želje.

171
00:08:03,471 --> 00:08:06,129
Ovde u Atlanti, svi verujemo u istu stvar.

172
00:08:06,963 --> 00:08:08,701
Da je koka-kola bolja od pepsija.

173
00:08:08,725 --> 00:08:10,519
(Aplauz)

174
00:08:10,543 --> 00:08:15,283
To možda ima veze sa činjenicom
da je koka-kola nastala u Atlanti.

175
00:08:15,307 --> 00:08:16,481
No, kako god,

176
00:08:16,505 --> 00:08:20,792
to uverenje odražava činjenica
da većina ljudi bira da pije koka-kolu.

177
00:08:21,323 --> 00:08:22,695
Isto tako,

178
00:08:22,719 --> 00:08:24,587
prenosimo vrednost

179
00:08:24,611 --> 00:08:26,634
kada devojčicama
većinom dajemo komplimente

180
00:08:26,664 --> 00:08:28,664
zbog lepe kose ili haljine,

181
00:08:28,688 --> 00:08:31,077
a dečacima zbog inteligencije.

182
00:08:31,101 --> 00:08:34,844
Ili kada ponudimo slatkiš,
umesto zdrave hrane,

183
00:08:34,868 --> 00:08:36,898
kao nagradu za dobro ponašanje.

184
00:08:37,466 --> 00:08:40,208
Odrasli i deca neverovatno efikasno

185
00:08:40,232 --> 00:08:42,947
pokupe vrednosti
iz tih suptilnih aktivnosti.

186
00:08:42,971 --> 00:08:46,566
I to potom oblikuje njihovo ponašanje.

187
00:08:47,196 --> 00:08:49,434
Istraživanje koje sam danas
podelila sa vama

188
00:08:49,458 --> 00:08:52,772
ukazuje da se ova sposobnost
javlja vrlo rano u razvoju,

189
00:08:52,792 --> 00:08:55,077
pre nego što naučimo
da izgovorimo celu rečenicu,

190
00:08:55,101 --> 00:08:57,112
čak i pre nego što se odviknemo od pelena.

191
00:08:57,142 --> 00:09:00,299
I to postaje sastavni deo
osobe u koju odrastamo.

192
00:09:00,942 --> 00:09:02,498
Pre nego što odem,

193
00:09:02,522 --> 00:09:05,395
pozvala bih vas
da razmislite o vrednostima

194
00:09:05,419 --> 00:09:08,049
koje emitujemo
u svakodnevnim interakcijama

195
00:09:08,075 --> 00:09:11,753
i o tome kako te vrednosti
možda oblikuju ponašanje ljudi oko vas.

196
00:09:12,222 --> 00:09:15,297
Na primer, kakva se vrednost odašilje

197
00:09:15,321 --> 00:09:18,064
kada više vremena provodimo
smejući se uz telefon

198
00:09:18,088 --> 00:09:19,744
nego smejući se sa drugim ljudima?

199
00:09:20,683 --> 00:09:24,638
Isto tako, razmotrite kako ljudi oko vas
oblikuju vaše ponašanje,

200
00:09:24,662 --> 00:09:26,870
na načine o kojima možda
pre niste razmišljali.

201
00:09:27,423 --> 00:09:29,630
Da se vratimo našoj
jednostavnoj ilustraciji,

202
00:09:29,654 --> 00:09:32,026
da li zaista više volite
koka-kolu nego pepsi?

203
00:09:32,050 --> 00:09:35,516
Ili je tu sklonost jednostavno podstaklo
ono što cene ljudi oko vas?

204
00:09:36,461 --> 00:09:39,215
Roditelji i nastavnici
svakako imaju privilegiju

205
00:09:39,239 --> 00:09:41,173
da oblikuju ponašanje dece.

206
00:09:41,977 --> 00:09:44,168
Ali važno je upamtiti

207
00:09:44,192 --> 00:09:48,451
da kroz vrednosti koje saopštavamo
u jednostavnim svakodnevnim interakcijama,

208
00:09:48,475 --> 00:09:51,879
svi mi imamo moć da oblikujemo
ponašanje ljudi oko nas.

209
00:09:52,451 --> 00:09:53,602
Hvala.

210
00:09:53,626 --> 00:09:57,841
(Aplauz)