[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.72,0:00:10.40,Default,,0000,0000,0000,,Najzimniejszy materiał na świecie\Nnie znajduje się na Antarktyce.
Dialogue: 0,0:00:10.40,0:00:12.52,Default,,0000,0000,0000,,Nie jest też na szczycie Everestu
Dialogue: 0,0:00:12.52,0:00:14.38,Default,,0000,0000,0000,,ani w środku lodowca,
Dialogue: 0,0:00:14.38,0:00:16.04,Default,,0000,0000,0000,,tylko w laboratoriach fizycznych.
Dialogue: 0,0:00:16.04,0:00:20.38,Default,,0000,0000,0000,,To chmury gazów ułamki stopnia\Npowyżej zera absolutnego.
Dialogue: 0,0:00:20.38,0:00:25.37,Default,,0000,0000,0000,,To 395 milionów razy zimniej od lodówki,
Dialogue: 0,0:00:25.37,0:00:28.07,Default,,0000,0000,0000,,100 milionów razy zimniej\Nod ciekłego azotu,
Dialogue: 0,0:00:28.07,0:00:31.24,Default,,0000,0000,0000,,i 4 miliony razy zimniej od kosmosu.
Dialogue: 0,0:00:31.24,0:00:35.86,Default,,0000,0000,0000,,Tak niskie temperatury dają naukowcom\Nwgląd w wewnętrzne działanie materii
Dialogue: 0,0:00:35.86,0:00:39.24,Default,,0000,0000,0000,,i pozwalają inżynierom budować\Nniesamowicie czułe narzędzia,
Dialogue: 0,0:00:39.24,0:00:41.29,Default,,0000,0000,0000,,które dostarczają nam danych,
Dialogue: 0,0:00:41.29,0:00:43.13,Default,,0000,0000,0000,,od dokładnej lokalizacji planet
Dialogue: 0,0:00:43.13,0:00:46.14,Default,,0000,0000,0000,,aż po to, co się dzieje\Nw najdalszych zakątkach wszechświata.
Dialogue: 0,0:00:46.14,0:00:48.93,Default,,0000,0000,0000,,Jak tworzy się tak niskie temperatury?
Dialogue: 0,0:00:48.93,0:00:51.99,Default,,0000,0000,0000,,W skrócie - przez spowolnienie\Nruchu cząsteczek.
Dialogue: 0,0:00:51.99,0:00:55.95,Default,,0000,0000,0000,,Gdy mówimy o temperaturze,\Ntak naprawdę mamy na myśli ruch.
Dialogue: 0,0:00:55.95,0:00:58.04,Default,,0000,0000,0000,,Atomy, z których składają się ciała stałe,
Dialogue: 0,0:00:58.04,0:00:58.77,Default,,0000,0000,0000,,ciecze,
Dialogue: 0,0:00:58.77,0:00:59.58,Default,,0000,0000,0000,,oraz gazy
Dialogue: 0,0:00:59.58,0:01:00.87,Default,,0000,0000,0000,,cały czas są w ruchu.
Dialogue: 0,0:01:00.87,0:01:05.62,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy atomy poruszają się szybciej,\Nodczuwamy to jako ciepło.
Dialogue: 0,0:01:05.62,0:01:09.15,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy poruszają się wolniej,\Nodczuwamy to jako zimno.
Dialogue: 0,0:01:09.15,0:01:12.56,Default,,0000,0000,0000,,By schłodzić gorący przedmiot lub gaz
Dialogue: 0,0:01:12.56,0:01:15.96,Default,,0000,0000,0000,,umieszczamy go w chłodnym środowisku,\Nna przykład w lodówce.
Dialogue: 0,0:01:15.96,0:01:20.50,Default,,0000,0000,0000,,Część ruchu atomów gorącego przedmiotu\Nprzenosi się do otoczenia
Dialogue: 0,0:01:20.50,0:01:22.25,Default,,0000,0000,0000,,i dzięki temu się schładza.
Dialogue: 0,0:01:22.25,0:01:23.79,Default,,0000,0000,0000,,Ale istnieje pewna granica.
Dialogue: 0,0:01:23.79,0:01:27.86,Default,,0000,0000,0000,,Nawet kosmos jest za ciepły,\Nby stwarzać ultra niskie temperatury.
Dialogue: 0,0:01:27.86,0:01:32.82,Default,,0000,0000,0000,,Naukowcy wymyślili więc sposób,\Nby spowalniać atomy bezpośrednio
Dialogue: 0,0:01:32.82,0:01:34.20,Default,,0000,0000,0000,,- za pomocą lasera.
Dialogue: 0,0:01:34.20,0:01:35.75,Default,,0000,0000,0000,,W większości wypadków
Dialogue: 0,0:01:35.75,0:01:38.46,Default,,0000,0000,0000,,energia lasera zwiększa temperaturę.
Dialogue: 0,0:01:38.46,0:01:40.53,Default,,0000,0000,0000,,Ale użyta w szczególny sposób
Dialogue: 0,0:01:40.53,0:01:44.81,Default,,0000,0000,0000,,wiązka lasera może zatrzymać\Nruch atomów, schładzając je.
Dialogue: 0,0:01:44.81,0:01:49.40,Default,,0000,0000,0000,,Takie urządzenie nazywamy \Npułapką magneto-optyczną.
Dialogue: 0,0:01:49.40,0:01:51.95,Default,,0000,0000,0000,,Atomy są umieszczane w komorze próżniowej,
Dialogue: 0,0:01:51.95,0:01:55.42,Default,,0000,0000,0000,,a pole magnetyczne przyciąga je do środka.
Dialogue: 0,0:01:55.42,0:01:58.09,Default,,0000,0000,0000,,Wiązka lasera wycelowana w środek komory
Dialogue: 0,0:01:58.09,0:02:00.62,Default,,0000,0000,0000,,ma odpowiednią częstotliwość,
Dialogue: 0,0:02:00.62,0:02:06.17,Default,,0000,0000,0000,,dzięki czemu atom\Npochłania jej foton i zwalnia.
Dialogue: 0,0:02:06.17,0:02:09.09,Default,,0000,0000,0000,,Spowolnienie jest efektem przekazania pędu
Dialogue: 0,0:02:09.09,0:02:11.11,Default,,0000,0000,0000,,między atomem a fotonem.
Dialogue: 0,0:02:11.11,0:02:14.21,Default,,0000,0000,0000,,Sześć prostopadłych\Nwiązek lasera zapewnia,
Dialogue: 0,0:02:14.21,0:02:18.38,Default,,0000,0000,0000,,że wiązka napotka atom,\Nniezależnie od kierunku ruchu.
Dialogue: 0,0:02:18.38,0:02:21.02,Default,,0000,0000,0000,,W środku, gdzie spotykają się wiązki,
Dialogue: 0,0:02:21.02,0:02:24.84,Default,,0000,0000,0000,,atomy poruszają się powoli,\Njakby uwięzione w gęstej cieczy.
Dialogue: 0,0:02:24.84,0:02:29.92,Default,,0000,0000,0000,,Nazywamy ten efekt "melasą optyczną".
Dialogue: 0,0:02:29.92,0:02:32.32,Default,,0000,0000,0000,,Magneto-optyczna pułapka umie
Dialogue: 0,0:02:32.32,0:02:35.40,Default,,0000,0000,0000,,schłodzić atomy do kilku mikrokelwinów,
Dialogue: 0,0:02:35.40,0:02:38.78,Default,,0000,0000,0000,,czyli około -273 stopni Celsjusza.
Dialogue: 0,0:02:38.78,0:02:41.61,Default,,0000,0000,0000,,Technika została odkryta\Nw latach 80. XX wieku,
Dialogue: 0,0:02:41.61,0:02:43.91,Default,,0000,0000,0000,,a naukowcy,\Nktórzy przyczynili się do odkrycia,
Dialogue: 0,0:02:43.91,0:02:47.93,Default,,0000,0000,0000,,otrzymali nagrodę Nobla\Nw dziedzinie fizyki w 1997 roku.
Dialogue: 0,0:02:47.93,0:02:52.75,Default,,0000,0000,0000,,Później schładzanie laserem udoskonalono,\Nby osiągać jeszcze niższe temperatury.
Dialogue: 0,0:02:52.75,0:02:55.99,Default,,0000,0000,0000,,Ale po co tak bardzo schładzać atomy?
Dialogue: 0,0:02:55.99,0:02:59.79,Default,,0000,0000,0000,,Po pierwsze, zimne atomy\Nsą świetnymi wykrywaczami.
Dialogue: 0,0:02:59.79,0:03:01.53,Default,,0000,0000,0000,,Mając tak mało energii,
Dialogue: 0,0:03:01.53,0:03:04.96,Default,,0000,0000,0000,,są niesamowicie czułe\Nna wahania w środowisku.
Dialogue: 0,0:03:04.96,0:03:09.56,Default,,0000,0000,0000,,Używa się ich w urządzeniach\Nwykrywających złoża oleju i minerałów.
Dialogue: 0,0:03:09.56,0:03:12.20,Default,,0000,0000,0000,,Można ich też użyć\Njako dokładnych zegarów atomowych,
Dialogue: 0,0:03:12.20,0:03:15.09,Default,,0000,0000,0000,,stosowanych w satelitach nawigacyjnych.
Dialogue: 0,0:03:15.09,0:03:18.15,Default,,0000,0000,0000,,Po drugie, schłodzone atomy,\Nmają ogromny potencjał
Dialogue: 0,0:03:18.15,0:03:20.24,Default,,0000,0000,0000,,w badaniu rubieży fizyki.
Dialogue: 0,0:03:20.24,0:03:22.66,Default,,0000,0000,0000,,Ich czułość sprawia, że nadają się
Dialogue: 0,0:03:22.66,0:03:27.30,Default,,0000,0000,0000,,do wykrywania\Nfal grawitacyjnych w kosmosie.
Dialogue: 0,0:03:27.30,0:03:31.62,Default,,0000,0000,0000,,Są też przydatne w badaniu\Nzjawisk atomowych i cząstek elementarnych,
Dialogue: 0,0:03:31.62,0:03:35.89,Default,,0000,0000,0000,,wymagających mierzenia\Nniewielkich wahań energii atomów,
Dialogue: 0,0:03:35.89,0:03:38.05,Default,,0000,0000,0000,,niewykrywalnych w normalnej temperaturze,
Dialogue: 0,0:03:38.05,0:03:41.09,Default,,0000,0000,0000,,kiedy atomy mają prędkość\Nsetek metrów na sekundę.
Dialogue: 0,0:03:41.09,0:03:45.26,Default,,0000,0000,0000,,Schładzanie laserem może spowolnić atomy \Ndo kilku centymetrów na sekundę,
Dialogue: 0,0:03:45.26,0:03:49.12,Default,,0000,0000,0000,,wystarczająco, by zjawiska kwantowe\Nbyły dobrze widoczne.
Dialogue: 0,0:03:49.12,0:03:53.60,Default,,0000,0000,0000,,Ultrazimne atomy pozwoliły\Nnaukowcom zbadać zjawiska
Dialogue: 0,0:03:53.60,0:03:56.15,Default,,0000,0000,0000,,takie jak kondensat Bosego-Einsteina,
Dialogue: 0,0:03:56.15,0:03:59.63,Default,,0000,0000,0000,,w którym atomy są schłodzone\Nprawie do zera absolutnego
Dialogue: 0,0:03:59.63,0:04:02.20,Default,,0000,0000,0000,,i przechodzą w rzadki nowy stan materii.
Dialogue: 0,0:04:02.20,0:04:05.79,Default,,0000,0000,0000,,W poszukiwaniu zrozumienia praw fizyki
Dialogue: 0,0:04:05.79,0:04:07.92,Default,,0000,0000,0000,,i rozwiązania zagadki wszechświata
Dialogue: 0,0:04:07.92,0:04:12.16,Default,,0000,0000,0000,,naukowcy skorzystają z pomocy\Nbardzo zimnych atomów.