0:00:06.716,0:00:10.397
ساردترین ماددەکان لە جیهاندا[br]لە ئەنتارەکتیکا نییە.

0:00:10.397,0:00:12.521
لەسەر لوتکەی چیای ئێڤرێست نیین و

0:00:12.521,0:00:14.376
لە سەهۆڵ بەندانیشدا نەنێژراون.

0:00:14.376,0:00:15.897
بەڵکو لە تاقیگەکانی فیزیادان:

0:00:15.897,0:00:20.382
ئاوێتە گازییەکان تەنها شکانی پلە هەڵدەگرێت[br]لەسەروو سفری تەواو.

0:00:20.382,0:00:25.367
٣٩٥ ملیۆن جار ساردترە[br]،لە بەفرگرەکەت

0:00:25.367,0:00:28.073
١٠٠ ملیۆن جار ساردترە لە نایترۆجینی شل،

0:00:28.073,0:00:31.240
و ٤ ملیۆن جار ساردترە[br]لە بۆشایی دەرەکی ئاسمان.

0:00:31.240,0:00:35.901
ئەو پلە گەرمییە کەمە دەروازەیەکی بەخشیوە [br]بە زاناکان لە کارە ناوەکییەکان لە ماددەدا،

0:00:35.901,0:00:39.437
و ڕێگە دەدات بە ئەندازیارەکان بۆ [br]بنیاتنانی ئامێری خەیاڵبڕی هەستیار

0:00:39.437,0:00:41.292
کە هەموو شتێکمان زیاتر پێ دەڵێت

0:00:41.292,0:00:43.130
هەر لە دەربارەی هەسەرەکەمانەوە

0:00:43.130,0:00:46.135
تاکو ئەوەی چی ڕوو دەدات لە[br]دوورترین شوێنەکانی گەردون.

0:00:46.135,0:00:48.928
ئێمە چۆن ئەم پلە گەرمییە بەرزەمان[br]دروست کرد؟

0:00:48.928,0:00:51.989
بە کورتی، بە هێواش کردنەوەی [br]جوڵەی گەردیلەکان.

0:00:51.989,0:00:55.951
کاتێك ئێمە دەربارەی پلەی گەرمی دەدوێین،[br]لە ڕاستیدا ئەوەی باسی دەکەین، جوڵەیە.

0:00:55.951,0:00:57.716
ئەو گەردیلانەی کە تەنە ڕەقەکان و

0:00:57.716,0:00:58.458
شلەکان و

0:00:58.458,0:00:59.338
و گازی دروست دەکەن

0:00:59.338,0:01:00.869
هەموو کات دەجوڵێن.

0:01:00.869,0:01:05.616
کاتێك گەردیلەکان خێراتر دەجوڵێن،[br]ئێمە هەست بە گەرمی ماددەکە دەکەین.

0:01:05.616,0:01:09.147
کاتێك هێواشتر دەجوڵێن،[br]ئێمە هەست بە ساردی ماددەکە دەکەین.

0:01:09.147,0:01:12.563
بۆ ئەوەی لە ژیانی ڕۆژانەماندا[br]شتێکی گەرم یان گاز سارد بکەین

0:01:12.563,0:01:15.960
لە ژینگەیەکی ساردتردا دایدەنێین،[br]وەکو بەفرگر.

0:01:15.960,0:01:20.498
هەندێك جوڵەی گەردیلە لە شتە گەرمەکەدا[br]دەگوازرێتەوە بۆ دەورو بەر،

0:01:20.498,0:01:22.251
و سارد دەبێتەوە.

0:01:22.251,0:01:23.788
بەڵام سنورێك بە ئەمە هەیە:

0:01:23.788,0:01:27.865
لەبەرئەوەی بۆشایی دەرەکی ئاسمان زۆر گەرمە[br]بۆ دروست کردنی پلەی گەرمی زۆر نزم.

0:01:27.865,0:01:32.823
لەبری ئەوە، زاناکان ڕێگایەکی ڕاستەوخۆیان[br]دۆزییەوە بۆ کەم کردنەوەی جوڵەی گەردیلەکان

0:01:32.823,0:01:34.204
بەهۆی تیشکی لێزەر.

0:01:34.204,0:01:35.751
لە زۆربەی بارودۆخەکاندا،

0:01:35.751,0:01:38.464
وزەی تیشکی لێزەرشتەکان گەرم ئەکات.

0:01:38.464,0:01:40.533
بەڵام بە ڕێگەیەکی زۆر تایبەت بەکارهێنرا،

0:01:40.533,0:01:44.813
تەوژمی تیشکەکە توانی جوڵەی گەردیلەکان[br]بوەستێنێت، و ساردیان بکاتەوە.

0:01:44.813,0:01:49.403
هەر ئەمەیە کە ڕوودەدات لەو ئامێرەی[br]پێی دەڵێن تیشکگری موگناتیسی.

0:01:49.403,0:01:51.954
گەردیلەکان دەخرێنە کەمۆڵەیەکی بەتاڵەوە،

0:01:51.954,0:01:55.415
و مەودا موگناتیسییەکە[br]ڕایان دەکێشێت بەرەو ناوەڕاست.

0:01:55.415,0:01:58.090
تیشکی لێزەرەکە کە لە [br]ناوەڕاستی کەمۆڵەکە دەدات

0:01:58.090,0:02:00.623
تەنها بۆ دووبارەبوونەوەی ڕاست ڕێکخراوە

0:02:00.623,0:02:06.170
کە گەردیلەیەك بەرەو ڕووی دەجوڵێت فۆتۆنێک[br]لە تیشکی لێزەرەکە هەڵدەمژێت و هێواش دەبێت.

0:02:06.170,0:02:09.089
ئەنجامی هێواش بوونەوەکە لە[br]گواستنەوەی تەوژمەکەوە دێت

0:02:09.089,0:02:11.108
لە نێوان گەردیلە و فۆتۆن.

0:02:11.108,0:02:14.208
،سەرجەمی شەش تیشکەکە[br]،لە ڕیزکردنێکی ستوونی

0:02:14.208,0:02:18.375
دڵنیایی دەدات کە کۆسپ لەبەردەم گەردیلە[br]گواستراوەکان هەیە لە هەموو ئاڕاستەکانەوە.

0:02:18.375,0:02:21.018
لە ناوەڕاستدا،[br]لەو شوێنەی کە تیشکەکان یەکدەبڕن،

0:02:21.018,0:02:24.840
گەردیلەکان بە تەمبەڵی دەجوڵێن،[br]وەك ئەوەی کەوتبێتنە ناو شلەیەکی خەستەوە —

0:02:24.840,0:02:29.924
ئەو ئەنجامەی توێژەرەان دەستیان خست[br]بە "دۆشاوی تیشکی" ناسرا.

0:02:29.924,0:02:32.228
تیشکگری موگناتیسی وەکو ئەوە

0:02:32.228,0:02:35.585
دەتوانێت گەردیلەکان سارد بکاتەوە[br]بۆ تەنها ژمارەیەکی کەمی مایکرۆ کێلڤن -

0:02:35.585,0:02:38.785
بۆ نزیکەی ٢٧٣- پلەی سیلیزی.

0:02:38.785,0:02:41.609
ئەم تەکنیکە لە ساڵی ١٩٨٠کان پەرەی پێدرا،

0:02:41.609,0:02:43.913
و ئەو زانایەنەشی کە بەشداریان تێدا کرد

0:02:43.913,0:02:47.931
لە ساڵی ١٩٩٧ خەڵاتی نۆبڵیان لە فیزیادا[br]وەرگرت.

0:02:47.931,0:02:52.751
لەو کاتەوە، لێزەری ساردکردنەوە گەشەی [br]پێدراوە بۆ گەشتن بە پلەی گەرمی کەمتریش.

0:02:52.751,0:02:55.990
بەڵام بۆچی دەتەوێت گەردیلەکان[br]بەو ڕادەیە سارد بکەیت؟

0:02:55.990,0:02:59.786
سەرەتا، گەردیلە ساردەکان دەتوانن[br]پشکنەری زۆر باش دروست بکەن.

0:02:59.786,0:03:01.530
بە وزەیەکی زۆر کەم،

0:03:01.530,0:03:04.961
بڕوا پێنەکراوانە هەستیارن [br]بۆ لەرینەوەکان لەناو ژینگەدا.

0:03:04.961,0:03:09.562
ئینجا بەکارهاتوون لەو ئامێرانەدا کە نەوت[br]و کانزا نیشتووەکانی ژێر زەوی دەدۆزنەوە.

0:03:09.562,0:03:12.203
هەروەها کاتژمێری گەردیلەیی [br]زۆر تەواو دروست دەکەن،

0:03:12.203,0:03:15.093
وەکو ئەوانەی کە بەکارهاتوون لە ماگە[br]دەستکردە جیهانیەکان بۆ دۆزینەوەی شوێن.

0:03:15.093,0:03:18.152
دووەم، گەردیلە ساردەکان [br]ئەگەرە قەبەکان لەخۆ دەگرن

0:03:18.152,0:03:20.243
بۆ پشکنینی سنوورەکان لە فیزیادا.

0:03:20.243,0:03:22.662
ئەو پەڕی هەسیاری ئەمانە وایان لێ دەکات[br]پاڵێوراو بن

0:03:22.662,0:03:27.300
بۆ ئەوەی بەکاربێن لە توێژینەوەی شەپۆلەکانی[br]کێشکردن لە پشکنەری بۆشایی ئاسمانی داهاتوو

0:03:27.300,0:03:31.624
هەروەها بەسوودن بۆ خوێندن دەربارەی [br]دیاردە گەردیلەییەکان و ناگەردیلەییەکان،

0:03:31.624,0:03:35.894
کە پێویستی بە پێوانەکردنی لەرینەوە[br]زۆر بچوکەکانە لە وزەی گەردیلەکان.

0:03:35.894,0:03:38.046
ئەوانە لە پلەی گەرمی ئاساییدا نوقم دەبن،

0:03:38.046,0:03:41.090
کاتێك خێرایی گەردیلەکان نزیکی[br]سەدان مەترن لە چرکەیەکدا.

0:03:41.090,0:03:45.265
لێزەری ساردکردنەوە دەتوانێت گەردیلەکان [br]هێواش بکاتەوە بۆ چەند سانتیمەترێك/چرکەدا -

0:03:45.265,0:03:49.122
ئەمەش بەسە بۆ جوڵە کە هۆکارەکەی کاریگەری[br]بڕی گەردیلەییە بۆ ئەوەی ڕوون بێت.

0:03:49.122,0:03:53.599
گەردیلە سەروو ساردیەکان ڕێگەیان[br]بۆ زاناکان کردۆتەوە بۆ خوێندنی دیاردەکان

0:03:53.599,0:03:56.150
وەکو خەستی بوز- ئەنیشتاین،

0:03:56.150,0:03:59.631
کە تیایدا گەردیلەکان ساردکران[br]بۆ نزیکی سفری تەواو

0:03:59.631,0:04:02.200
و دەبێت بە بارێکی نوێی [br]دەگمەن لە ماددەکەدا.

0:04:02.200,0:04:05.791
کەواتە تاکو توێژەران بەردەوام بن لە[br]گەڕانەکەیان بۆ تێگەشتن لە یاساکانی فیزیا

0:04:05.791,0:04:07.925
و ڕوون کردنەوەی ئاڵۆزیەکانی گەردوون،

0:04:07.925,0:04:12.161
گەردیلە هەرە ساردەکان یارمەتیان دەدەن[br]بۆ سەرکەوتن.