[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.06,0:00:13.56,Default,,0000,0000,0000,,Đây từng là Đế chế lớn nhất Tây Bán Cầu,\Nvới dân số gần 10 triệu người.
Dialogue: 0,0:00:13.56,0:00:17.96,Default,,0000,0000,0000,,Trên diện tích hơn 900.000 km2,
Dialogue: 0,0:00:17.96,0:00:21.18,Default,,0000,0000,0000,,người Inca đã xây dựng \Nnhững trung tâm hành chính,
Dialogue: 0,0:00:21.18,0:00:25.66,Default,,0000,0000,0000,,những đền đài, hệ thống đường xá\Nvà kênh đào khổng lồ.
Dialogue: 0,0:00:25.66,0:00:30.25,Default,,0000,0000,0000,,Họ làm điều đó\Ntrên một địa hình cực kì hiểm trở,
Dialogue: 0,0:00:30.25,0:00:37.45,Default,,0000,0000,0000,,không hề sử dụng bánh xe, ngựa kéo,\Nsắt thép, và ngay cả chữ viết.
Dialogue: 0,0:00:37.45,0:00:41.55,Default,,0000,0000,0000,,Vậy mà trong vòng 100 năm \Nhình thành trong thế kỉ 15,
Dialogue: 0,0:00:41.55,0:00:45.39,Default,,0000,0000,0000,,Đế chế Inca đã sụp đổ.
Dialogue: 0,0:00:45.39,0:00:48.73,Default,,0000,0000,0000,,Theo truyền thuyết, \Ntổ tiên của những người cai trị Inca
Dialogue: 0,0:00:48.73,0:00:55.23,Default,,0000,0000,0000,,được tạo ra bởi thần mặt trời Inti,\Nvà được sinh ra từ hang Tambo Toco.
Dialogue: 0,0:00:55.23,0:01:01.07,Default,,0000,0000,0000,,Người dẫn dắt bốn em trai \Nvà bốn em gái là Ayar Manco,
Dialogue: 0,0:01:01.07,0:01:03.67,Default,,0000,0000,0000,,được ban cho một cây gậy vàng \Nvới chỉ dẫn:
Dialogue: 0,0:01:03.67,0:01:06.93,Default,,0000,0000,0000,,hãy tìm một vùng đất mà \Ncây gậy có thể cắm vào lòng đất,
Dialogue: 0,0:01:06.93,0:01:09.28,Default,,0000,0000,0000,,một vùng đất màu mỡ.
Dialogue: 0,0:01:09.28,0:01:12.41,Default,,0000,0000,0000,,Sau rất nhiều cuộc tìm kiếm,
Dialogue: 0,0:01:12.41,0:01:16.62,Default,,0000,0000,0000,,Ayar Manco và các anh em \Nđến Thung lũng Cuzco,
Dialogue: 0,0:01:16.62,0:01:19.66,Default,,0000,0000,0000,,nơi cây gậy vàng được cắm vào lòng đất.
Dialogue: 0,0:01:19.66,0:01:23.20,Default,,0000,0000,0000,,Sau khi chiến đấu\Nvới những người dân bản địa hung dữ,
Dialogue: 0,0:01:23.20,0:01:25.03,Default,,0000,0000,0000,,họ thành lập thủ đô,
Dialogue: 0,0:01:25.03,0:01:34.84,Default,,0000,0000,0000,,và Anyar Manco trở thành Manco Capac,\Nvị Vua đầu tiên của Inca, hay Sapa Inca.
Dialogue: 0,0:01:34.84,0:01:37.19,Default,,0000,0000,0000,,Những di tích khảo cổ cho thấy
Dialogue: 0,0:01:37.19,0:01:41.87,Default,,0000,0000,0000,,người Inca định cư ở thung lũng này \Nvào khoảng năm 1200 CN.
Dialogue: 0,0:01:41.87,0:01:45.70,Default,,0000,0000,0000,,Họ vẫn là một vương quốc nhỏ \Ncho tới năm 1438,
Dialogue: 0,0:01:45.70,0:01:49.97,Default,,0000,0000,0000,,khi bộ tộc láng giềng Chanka\Nbao vây gần như toàn bộ thung lũng.
Dialogue: 0,0:01:49.97,0:01:56.16,Default,,0000,0000,0000,,Viracocha, vị vua Inca tại vị, \Ncùng người thừa kế đã trốn chạy vì sợ hãi
Dialogue: 0,0:01:56.16,0:02:00.99,Default,,0000,0000,0000,,nhưng một người con trai của ông ở lại,\Nchiêu mộ thành công lực lượng chiến đấu.
Dialogue: 0,0:02:00.99,0:02:05.83,Default,,0000,0000,0000,,Nhờ tài năng quân sự, ông trở thành\Nvị vua thứ chín của Inca,
Dialogue: 0,0:02:05.83,0:02:11.22,Default,,0000,0000,0000,,lấy hiệu là Pachacuti, \Nhay "Đại Hồng Thuỷ".
Dialogue: 0,0:02:11.22,0:02:15.66,Default,,0000,0000,0000,,Pachacuti mở rộng lãnh thổ \Nđến khắp dãy núi Andes,
Dialogue: 0,0:02:15.66,0:02:20.96,Default,,0000,0000,0000,,khiến Inca trở thành một Đế chế\Nnhờ những cải cách quy mô lớn.
Dialogue: 0,0:02:20.96,0:02:28.44,Default,,0000,0000,0000,,Lãnh thổ Inca được tổ chức lại \Nthành Tahuantinsuyu, hay "Bốn Tỉnh",
Dialogue: 0,0:02:28.44,0:02:32.92,Default,,0000,0000,0000,,với các thống đốc quản lý \Nbốn khu dưới quyền Vua.
Dialogue: 0,0:02:32.92,0:02:39.79,Default,,0000,0000,0000,,Dù không có chữ viết, người Inca sử dụng \Nhệ thống nút thắt phức tạp gọi là quipu
Dialogue: 0,0:02:39.79,0:02:44.02,Default,,0000,0000,0000,,để ghi lại số liệu và có thể cả \Nnhững thông tin khác.
Dialogue: 0,0:02:44.02,0:02:47.20,Default,,0000,0000,0000,,Bộ máy quan liêu dựa trên hệ thập phân \Ngiúp nhà cầm quyền
Dialogue: 0,0:02:47.20,0:02:50.50,Default,,0000,0000,0000,,đánh thuế người dân một cách\Ncó hệ thống và hiệu quả.
Dialogue: 0,0:02:50.50,0:02:56.83,Default,,0000,0000,0000,,Đổi lại, Đế chế bảo vệ người dân \Nvà cung cấp cơ sở vật chất, lương thực
Dialogue: 0,0:02:56.83,0:03:01.68,Default,,0000,0000,0000,,và nhu yếu phẩm trong những nhà kho lớn, \Nsẵn sàng khi cần thiết.
Dialogue: 0,0:03:01.68,0:03:04.32,Default,,0000,0000,0000,,Hệ thống ruộng bậc thang \Nvà thuỷ lợi được xây dựng,
Dialogue: 0,0:03:04.32,0:03:07.51,Default,,0000,0000,0000,,và nhiều loại lương thực \Ntrồng theo từng độ cao,
Dialogue: 0,0:03:07.51,0:03:10.73,Default,,0000,0000,0000,,được vận chuyển đến \Nkhắp các vùng trên đế quốc.
Dialogue: 0,0:03:10.73,0:03:17.55,Default,,0000,0000,0000,,Dưới triều đại của Pachacuti, thành phố \Nnổi tiếng Machu Picchu được dựng nên.
Dialogue: 0,0:03:17.57,0:03:22.85,Default,,0000,0000,0000,,Con trai Pachacuti là Topa Inca \Ntiếp tục quá trình mở rộng lãnh thổ,
Dialogue: 0,0:03:22.85,0:03:28.10,Default,,0000,0000,0000,,và cuối cùng, lên ngôi vào năm 1471 CN.
Dialogue: 0,0:03:28.10,0:03:33.62,Default,,0000,0000,0000,,Đến cuối triều đại của ông, lãnh thổ Inca \Nđã mở rộng đến phần lớn phía Tây Nam Mỹ.
Dialogue: 0,0:03:33.62,0:03:39.22,Default,,0000,0000,0000,,Con trai Topa là Huayna Capac \Nkế vị ông vào năm 1493.
Dialogue: 0,0:03:39.22,0:03:44.25,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng những chiến dịch quân sự xa xôi đã \Nkhiến kết cấu xã hội trở nên căng thẳng.
Dialogue: 0,0:03:44.25,0:03:49.24,Default,,0000,0000,0000,,Vào năm 1524, Huayna Capac \Nđã chịu một cơn sốt nặng.
Dialogue: 0,0:03:49.24,0:03:53.72,Default,,0000,0000,0000,,Thực dân Tây Ban Nha đã đến \NCaribbean trước đó một thời gian,
Dialogue: 0,0:03:53.72,0:03:58.71,Default,,0000,0000,0000,,và mang những bệnh dịch mà \Nngười dân bản địa chưa bao giờ nhiễm.
Dialogue: 0,0:03:58.71,0:04:01.28,Default,,0000,0000,0000,,Hàng triệu người chết trong đại dịch,
Dialogue: 0,0:04:01.28,0:04:05.77,Default,,0000,0000,0000,,trong đó có Huayna Capac \Nvà người thừa kế của ông.
Dialogue: 0,0:04:05.77,0:04:11.50,Default,,0000,0000,0000,,Ngai vàng bỏ trống khiến nội chiến bùng nổ\Ngiữa hai người anh em còn sống sót,
Dialogue: 0,0:04:11.50,0:04:15.99,Default,,0000,0000,0000,,Atahualpa và Huascar,\Nkhiến Đế chế Inca suy yếu nghiêm trọng.
Dialogue: 0,0:04:15.99,0:04:20.87,Default,,0000,0000,0000,,Vào năm 1532, sau khi \Nchiến thắng trong cuộc nội chiến,
Dialogue: 0,0:04:20.87,0:04:25.76,Default,,0000,0000,0000,,Atahualpa và quân đội của ông\Nchạm trán những kẻ xâm lược châu Âu.
Dialogue: 0,0:04:25.76,0:04:31.77,Default,,0000,0000,0000,,Dù không có ưu thế về lực lượng,\NFrancisco Pizarro và đội quân xâm lược nhỏ
Dialogue: 0,0:04:31.77,0:04:39.51,Default,,0000,0000,0000,,đã chiến thắng với ngựa và súng,\Nthứ người Inca chưa bao giờ thấy.
Dialogue: 0,0:04:39.51,0:04:44.79,Default,,0000,0000,0000,,Atahualpa bị giam giữ \Nvà bị xử tử một năm sau đó.
Dialogue: 0,0:04:44.79,0:04:49.38,Default,,0000,0000,0000,,Thực dân Tây Ban Nha vô cùng kinh ngạc \Nkhi nhìn thấy thủ đô Cuzco.
Dialogue: 0,0:04:49.38,0:04:55.91,Default,,0000,0000,0000,,Pizarro miêu tả kiến trúc ở đây đẹp đến \N"phi thường ngay cả tại Tây Ban Nha."
Dialogue: 0,0:04:55.91,0:05:01.52,Default,,0000,0000,0000,,Dù thủ đô sụp đổ, nội chiến cùng \Ndịch bệnh giết chết người dân bản địa,
Dialogue: 0,0:05:01.52,0:05:06.76,Default,,0000,0000,0000,,một số người Inca đã di tản đến \Nmột thủ đô mới ở Vilcabamba,
Dialogue: 0,0:05:06.76,0:05:09.46,Default,,0000,0000,0000,,và kháng chiến trong 40 năm tiếp theo.
Dialogue: 0,0:05:09.46,0:05:15.38,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng đến năm 1572, thực dân Tây Ban Nha \Nđàn áp toàn bộ cuộc kháng chiến
Dialogue: 0,0:05:15.38,0:05:19.22,Default,,0000,0000,0000,,cùng với phần lớn \Ndi sản vật thể và văn hoá của người Inca.
Dialogue: 0,0:05:19.22,0:05:26.08,Default,,0000,0000,0000,,Và như thế, Đế chế Inca vĩ đại sụp đổ, \Ncòn nhanh hơn cả khi nó hình thành.