1
00:00:07,057 --> 00:00:10,218
İnka İmparatorluğu, 
10 milyona yakın nüfusuyla,

2
00:00:10,218 --> 00:00:13,817
Batı Yarımküre'deki 
en büyük imparatorluktu.

3
00:00:13,817 --> 00:00:17,957
900,000 kilometrekareden 
daha büyük bir alanda,

4
00:00:17,957 --> 00:00:21,177
İnka halkı devasa büyüklükte
idari merkezler,

5
00:00:21,177 --> 00:00:25,658
tapınaklar, geniş yollar 
ve kanal sistemleri inşa etti.

6
00:00:25,658 --> 00:00:30,247
Tüm bunları yaşanması güç bir arazide,

7
00:00:30,247 --> 00:00:37,959
tekerlek, at, demir hatta 
yazılı bir dilleri olmadan yaptılar.

8
00:00:37,959 --> 00:00:41,549
Ancak on beşinci yüzyıldaki
yükselişinin 100 yılı içerisinde

9
00:00:41,549 --> 00:00:45,388
İnka İmparatorluğu yok olacaktı.

10
00:00:45,388 --> 00:00:47,029
Efsaneye göre,

11
00:00:47,029 --> 00:00:51,728
İnka yöneticilerinin ataları, 
Güneş Tanrısı Inti tarafından yaratıldı

12
00:00:51,728 --> 00:00:55,620
ve Tambo Toco adlı bir mağarada
ortaya çıktılar.

13
00:00:55,620 --> 00:01:01,069
Dört erkek ve dört kız kardeşine 
liderlik eden Ayar Manco,

14
00:01:01,069 --> 00:01:03,670
talimatlarla altın asayı taşıdı

15
00:01:03,670 --> 00:01:06,931
ve amacı, asanın yere batabileceği
yeri bulup

16
00:01:06,931 --> 00:01:09,280
verimli toprakları göstermesiydi.

17
00:01:09,280 --> 00:01:12,410
Birçok macera ve kapsamlı aramadan sonra,

18
00:01:12,410 --> 00:01:16,620
Ayar Manco ve kardeşleri Cuzco Vadisi'ne,

19
00:01:16,620 --> 00:01:19,662
yani asanın yeri deldiği araziye ulaştı.

20
00:01:19,662 --> 00:01:23,201
Yerel halk ile şiddetli 
bir savaştan sonra,

21
00:01:23,201 --> 00:01:25,030
başkentlerini kurdular

22
00:01:25,030 --> 00:01:34,842
ve Ayar Manco; Manco Capac, ilk Sapa Inca 
ya da İnkalar'ın Kralı oldu.

23
00:01:34,842 --> 00:01:37,192
Arkeolojik kanıtlar İnkalar'ın

24
00:01:37,192 --> 00:01:41,872
bu vadiye ilk kez M.S. 1200 civarında 
yerleştiğini göstermektedir.

25
00:01:41,872 --> 00:01:45,696
İnkalar 1438'e kadar küçük bir krallık 
olarak kaldılar,

26
00:01:45,696 --> 00:01:49,971
bu tarihte neredeyse komşu Chanka Kabilesi
tarafından istila ediliyorlardı.

27
00:01:49,971 --> 00:01:56,162
O zamanlarda İnka Kralı olan Viracocha
ve kesinleşmiş varisi korkudan kaçtı

28
00:01:56,162 --> 00:01:58,102
ama diğer oğullarından biri kaldı

29
00:01:58,102 --> 00:02:01,330
ve şehrin savunmasını başarıyla yürüttü.

30
00:02:01,330 --> 00:02:05,828
Askeri yeteneklerinden ötürü Pachacuti
veya "Tufan" adıyla

31
00:02:05,828 --> 00:02:11,215
dokuzuncu İnka hükümdarı oldu.

32
00:02:11,215 --> 00:02:15,665
Pachacuti İnka sınırlarını
And Dağları boyunca genişletti

33
00:02:15,665 --> 00:02:20,955
ve krallığı kapsamlı reformlarla 
imparatorluğa dönüştürdü.

34
00:02:20,955 --> 00:02:28,435
İmparatorluğun toprakları, Tahuantinsuyu 
veya "dört çeyrek" olarak

35
00:02:28,435 --> 00:02:32,920
yeniden düzenlendi ve bu dört bölüm krala
rapor veren valiler tarafından yönetildi.

36
00:02:32,920 --> 00:02:35,149
Inka'da yazı olmamasına rağmen

37
00:02:35,149 --> 00:02:39,989
düğümlü dizelerin kullanıldığı 
quipu denilen karmaşık bir sistemi

38
00:02:39,989 --> 00:02:44,017
sayıları ve belki de diğer bilgileri
kaydetmek için kullandılar.

39
00:02:44,017 --> 00:02:47,200
Ondalık tabanlı bir bürokrasi,
imparatorluğun vatandaşlarının

40
00:02:47,200 --> 00:02:50,501
sistematik ve verimli bir şekilde
vergi vermesini sağladı.

41
00:02:50,501 --> 00:02:56,826
Buna karşılık imparatorluk, 
zorunlu durumlarda kullanılmak üzere

42
00:02:56,826 --> 00:03:01,677
büyük depolar hazırlayarak 
güvenlik, altyapı ve refahı sağladı.

43
00:03:01,677 --> 00:03:04,318
Büyük teraslar 
ve sulama çalışmaları yapıldı

44
00:03:04,318 --> 00:03:07,508
ve imparatorluğun her yerine
taşınılmak üzere

45
00:03:07,508 --> 00:03:10,728
farklı rakımlarda çeşitli ürünler 
yetiştirildi.

46
00:03:10,728 --> 00:03:13,098
Ve ünlü yapı Machu Picchu'nun 
inşa edilmesi,

47
00:03:13,098 --> 00:03:17,738
Pachacuti’nin saltanatı sırasında oldu.

48
00:03:17,738 --> 00:03:22,847
Pachacuti’nin oğlu Topa Inca, 
imparatorluğun askeri büyümesini sürdürdü

49
00:03:22,847 --> 00:03:28,099
ve sonunda 1471 yılında lider oldu.

50
00:03:28,099 --> 00:03:33,620
Saltanatının sonunda, imparatorluk 
Batı Güney Amerika'nın çoğunu kapladı.

51
00:03:33,620 --> 00:03:39,219
Topa’nın oğlu Huayna Capac, 
1493’te onun yerine geçti.

52
00:03:39,219 --> 00:03:44,250
Ancak yeni yöneticinin uzak 
askeri seferleri sosyal yapıyı zorladı.

53
00:03:44,250 --> 00:03:49,240
Ve 1524'te Huayna Capac 
ateşli bir hastalığa yakalandı.

54
00:03:49,240 --> 00:03:53,719
İspanyol fatihleri, beraberlerinde 
yerli halkların direniş gösteremediği

55
00:03:53,719 --> 00:03:58,711
hastalıklar ile bir süre önce 
Karayipler’e ulaşmıştı.

56
00:03:58,711 --> 00:04:01,278
Milyonlarca insan salgında 
yaşamını yitirdi

57
00:04:01,278 --> 00:04:05,768
ve ölenlerin içerisinde Huayna Capac 
ve varisi de vardı.

58
00:04:05,768 --> 00:04:11,501
Boş taht, kalan iki kardeş yani 
Atahualpa and Huascar arasında

59
00:04:11,501 --> 00:04:14,371
imparatorluğu büyük ölçüde 
zayıflatacak olan

60
00:04:14,371 --> 00:04:16,411
bir iç savaşı ateşledi.

61
00:04:16,411 --> 00:04:20,874
Atahualpa ve ordusu 1532'de 
İnka iç savaşını kazandıktan sonra,

62
00:04:20,874 --> 00:04:25,763
Avrupalı işgalcilerle karşılaştı.

63
00:04:25,763 --> 00:04:27,713
Sayıca çok az olsalar da

64
00:04:27,713 --> 00:04:32,433
Francisco Pizarro ve onun fatihlerden
oluşan küçük grubu,

65
00:04:32,433 --> 00:04:36,843
kralın çok daha büyük geniş kuvvetlerini 
daha önce görmedikleri

66
00:04:36,843 --> 00:04:39,763
silahlarla ve atlarla sersemletti.

67
00:04:39,763 --> 00:04:44,794
Atahualpa esir alındı 
ve yaklaşık bir yıl sonra öldürüldü.

68
00:04:44,794 --> 00:04:49,383
İspanyol fatihleri başkent olan Cuzco'dan 
çok etkilendi.

69
00:04:49,383 --> 00:04:55,914
Pizarro bu güzelliği “İspanya'da bile 
dikkat çekici olurdu.” diyerek betimledi.

70
00:04:55,914 --> 00:04:57,674
Başkentin düşmüş olmasına ve

71
00:04:57,674 --> 00:05:01,932
yerli nüfusun iç savaş ve hastalık 
tarafından yok edilmiş olmasına rağmen

72
00:05:01,932 --> 00:05:06,755
Bazı İnkalar Vilcabamba'daki 
yeni bir başkente yerleşti

73
00:05:06,755 --> 00:05:09,455
ve sonrasındaki 40 yıl boyunca direndiler.

74
00:05:09,455 --> 00:05:15,385
Fakat 1572'ye gelindiğinde İspanyollar, 
İnkaların fiziksel ve kültürel mirasının

75
00:05:15,385 --> 00:05:19,217
büyük bir kısmının yanı sıra 
kalan tüm direnişleri yok etti.

76
00:05:19,217 --> 00:05:25,428
Böylece, büyük İnka İmparatorluğu 
yükselişinden daha hızlı biçimde çöktü.