1
00:00:07,057 --> 00:00:10,218
Bilo je to najveće carstvo
u istoriji zapadne hemisfere,

2
00:00:10,218 --> 00:00:13,817
s populacijom od skoro 10 miliona lica.

3
00:00:13,817 --> 00:00:17,957
Duž teritorije od preko
900.000 kilometara kvadratnih,

4
00:00:17,957 --> 00:00:21,177
njegovi stanovnici su gradili
masivne administrativne centre,

5
00:00:21,177 --> 00:00:25,658
hramove, široke puteve i sisteme kanala.

6
00:00:25,658 --> 00:00:30,247
To je postizano na nepristupačnom,
najudaljenijem terenu,

7
00:00:30,247 --> 00:00:37,959
i to bez upotrebe točkova,
konja, železa, pa čak i pisanog jezika.

8
00:00:37,959 --> 00:00:41,549
Ipak, sto godina nakon njegovog uspona
u petnaestom veku,

9
00:00:41,549 --> 00:00:45,388
Carstvo Inka neće više postojati.

10
00:00:45,388 --> 00:00:47,029
Prema legendi,

11
00:00:47,029 --> 00:00:51,728
pretke vladara Inka
je stvorio bog sunca Inti,

12
00:00:51,728 --> 00:00:55,620
a pojavili su se iz pećine
pod nazivom Tambo Toko.

13
00:00:55,620 --> 00:01:01,069
Ajar Manko je predvodio
četvoricu braće i četiri sestre,

14
00:01:01,069 --> 00:01:03,670
koji su nosili zlatnu motku sa uputstvima

15
00:01:03,670 --> 00:01:06,931
da pronađu mesto na kom
će motka potonuti u zemlju

16
00:01:06,931 --> 00:01:09,280
pokazujući tako plodno tlo.

17
00:01:09,280 --> 00:01:12,410
Nakon mnogih avantura i opsežne potrage,

18
00:01:12,410 --> 00:01:16,620
Ajar Manko i njegovi rođaci
su stigli do doline Kusko,

19
00:01:16,620 --> 00:01:19,662
gde je motka probila zemlju.

20
00:01:19,662 --> 00:01:23,201
Nakon proterivanja opakih
lokalnih stanovnika,

21
00:01:23,201 --> 00:01:25,030
osnovali su svoj glavni grad,

22
00:01:25,030 --> 00:01:32,407
a Ajar Manko je postao Manko Kapak,
prvi Sapa Inka, tj. kralj Inka.

23
00:01:34,842 --> 00:01:37,192
Arheološki dokazi nagoveštavaju

24
00:01:37,192 --> 00:01:41,872
da su se Inke prvi put
doselile u ovu dolinu oko 1200 n.e.

25
00:01:41,872 --> 00:01:45,696
Ostali su manje kraljevstvo do 1438,

26
00:01:45,696 --> 00:01:49,971
kada ih je gotovo u potpunosti
svrgnulo susedno pleme Čanka.

27
00:01:49,971 --> 00:01:56,162
Tadašnji kralj Inka, Virakoča, i njegov
imenovani naslednik su pobegli u strahu,

28
00:01:56,162 --> 00:01:58,102
ali jedan od njegovih sinova je ostao

29
00:01:58,102 --> 00:02:01,330
i uspešno je obnovio gradsku odbranu.

30
00:02:01,330 --> 00:02:05,828
Zbog svojih vojnih veština
postao je deveti vladar Inka,

31
00:02:05,828 --> 00:02:11,215
uzimajući ime Pačakuti ili "Kataklizma".

32
00:02:11,215 --> 00:02:15,665
Pačakuti je proširio vladavinu Inka
širom andskih planina,

33
00:02:15,665 --> 00:02:20,955
transformišući kraljevstvo
u carstvo putem opsežnih reformi.

34
00:02:20,955 --> 00:02:28,435
Teritorija carstva je reorganizovana
kao Tahuantinsuju ili "četiri četvrtine",

35
00:02:28,435 --> 00:02:32,920
sa četiri dela kojima su vladali
guverneri koji su odgovarali kralju.

36
00:02:32,920 --> 00:02:35,149
Iako Inke nisu imali pismo,

37
00:02:35,149 --> 00:02:39,989
koristili su složen sistem
čvorova na kanapu pod imenom kipu

38
00:02:39,989 --> 00:02:44,017
kako bi beležili brojeve,
a možda i druge informacije.

39
00:02:44,017 --> 00:02:47,330
Birokratija organizovana dekadnim sistemom
je omogućavala sistematično

40
00:02:47,330 --> 00:02:50,501
i efikasno oporezivanje
stanovnika carstva.

41
00:02:50,501 --> 00:02:56,826
Zauzvrat, carstvo je pružalo bezbednost,
infrastrukturu i izdržavanje

42
00:02:56,826 --> 00:03:01,677
velikim skladištima koja su sadržavala
potrepštine koje su korišćene po potrebi.

43
00:03:01,677 --> 00:03:04,318
Građene su velike terase
i sistemi navodnjavanja

44
00:03:04,318 --> 00:03:07,508
i uzgajani su razni usevi
na različitim nadmorskim visinama,

45
00:03:07,508 --> 00:03:10,728
koji su transportovani širom carstva.

46
00:03:10,728 --> 00:03:13,098
A tokom vladavine Pačakutija

47
00:03:13,098 --> 00:03:16,950
izgrađeno je čuveno naselje Maču Pikču.

48
00:03:17,738 --> 00:03:22,847
Pačakutijev sin, Topa Inka,
je nastavio vojno širenje carstva,

49
00:03:22,847 --> 00:03:28,099
i vremenom će postati vladar, 1471. g.n.e.

50
00:03:28,099 --> 00:03:33,620
Do kraja njegove vladavine, carstvo je
pokrivalo veći deo zapadne Južne Amerike.

51
00:03:33,620 --> 00:03:39,219
Topin sin, Huajna Kapak,
ga je nasledio 1493.

52
00:03:39,219 --> 00:03:44,250
Međutim, udaljene vojne kampanje
novog vladara su otuđile društveno tkivo.

53
00:03:44,250 --> 00:03:49,240
A 1524, Huajna Kapak
je oboleo od groznice.

54
00:03:49,240 --> 00:03:53,719
Španski konkvistadori su nešto ranije
stigli na Karibe,

55
00:03:53,719 --> 00:03:58,711
donoseći bolesti protiv kojih
urođenici nisu imali imunitet.

56
00:03:58,711 --> 00:04:01,278
Milioni su umrli u epidemiji,

57
00:04:01,278 --> 00:04:05,768
uključujći Huajna Kapaka
i njegovog budućeg naslednika.

58
00:04:05,768 --> 00:04:11,501
Prazno mesto na tronu je pokrenulo
građanski rat između dva preživela brata,

59
00:04:11,501 --> 00:04:14,371
Atahualpa i Huaskara,

60
00:04:14,371 --> 00:04:16,411
koji će poprilično da oslabi carstvo.

61
00:04:16,411 --> 00:04:20,874
Godine 1532, nakon što je konačno
pobedio u inčanskom građanskom ratu,

62
00:04:20,874 --> 00:04:25,763
Atahualpa i njegova vojska
su se suočili sa evropskim osvajačima.

63
00:04:25,763 --> 00:04:27,713
Iako prilično nadbrojani,

64
00:04:27,713 --> 00:04:32,433
Fransisko Pizaro i njegova
mala grupa konkvistadora

65
00:04:32,433 --> 00:04:36,843
je neutralisala kraljevu mnogo veću silu
puškama i konjima,

66
00:04:36,843 --> 00:04:39,763
koji su Inkama bili potpuno nepoznati.

67
00:04:39,763 --> 00:04:44,794
Atahualpa je zarobljen
i ubijen oko godinu kasnije.

68
00:04:44,794 --> 00:04:49,383
Španski osvajači su bili zadivljeni
glavnim gradom, Kuskom.

69
00:04:49,383 --> 00:04:55,914
Pizaro je opisao da je toliko lep
"da bi bio izuzetan čak i u Španiji".

70
00:04:55,914 --> 00:04:57,674
Iako je glavni grad pao,

71
00:04:57,674 --> 00:05:01,932
a domaće stanovništvo je uništeno
građanskim ratom i bolešću,

72
00:05:01,932 --> 00:05:06,755
neke Inke su se povukle
u novi glavni grad Vilkabamba

73
00:05:06,755 --> 00:05:09,455
i pružali su otpor narednih 40 godina.

74
00:05:09,455 --> 00:05:15,385
Međutim, do 1572, Španci su uništili
sav preostali otpor

75
00:05:15,385 --> 00:05:19,217
zajedno sa većim delom
fizičkog i kulturnog nasleđa Inka.

76
00:05:19,217 --> 00:05:25,428
Tako je veliko carstvo Inka palo
čak i brže nego što se uzdiglo.