0:00:01.072,0:00:02.313
Pfizer pekee.

0:00:02.313,0:00:06.070
Wakijaribu kunipa Johnson & Johnson,[br]Nitawaambia wanipe COVID badala yake.

0:00:06.070,0:00:09.454
Msimulizi: Mtandao unaonekana kujua[br]ni chanjo zipi hasa ni bora zaidi

0:00:09.454,0:00:10.778
na mbaya zaidi.

0:00:10.796,0:00:11.798
M: Moderna?

0:00:11.818,0:00:13.400
Zaidi kama ya kawaida, [br]wastani.

0:00:13.420,0:00:14.566
Hatufanyi wastani.

0:00:14.586,0:00:16.318
Mira Frike: Wanadamu hupenda[br]kulinganisha.

0:00:16.338,0:00:19.469
Si ajabu tunafanya hivyo pia[br]na chanjo za COVID-19.

0:00:19.768,0:00:23.206
Tatizo ni kwamba huwezi[br]kulinganisha chanjo kwa urahisi.

0:00:23.286,0:00:27.407
Na kufanya hivyo yaweza hata[br]kuwa na madhara katika janga.

0:00:28.677,0:00:30.444
N: Sisi hujishughulisha[br]kuangalia nambari hizi -

0:00:30.464,0:00:31.658
viwango vya ufanisi -

0:00:31.678,0:00:34.919
kwa sababu vinapima[br]uwezekano wako wa kupata COVID-19

0:00:34.939,0:00:36.816
baada ya kupewa chanjo.

0:00:37.983,0:00:41.130
MF: Tatizo ni kwamba nambari hizi[br]hazikutengenezwa ziwe sawa.

0:00:41.150,0:00:44.603
Badala yake, huamuliwa kulingana [br]na wakati na mahali

0:00:44.603,0:00:45.603
majaribio ya ufanisi yalifanyika.

0:00:45.603,0:00:46.656
Carlos Guzmán: Nadhani[br]ulinganisho wa ufanisi wa chanjo

0:00:46.676,0:00:49.386
nje ya muktadha inaweza kusababisha [br]matokeo potovu sana.

0:00:49.406,0:00:51.817
Kuna tofauti kuu katikati ya watu [br]wanofanyiwa utafiti,

0:00:51.843,0:00:56.817
kwa mfano; umri, jinsia, [br]mazingira, hali zilizopo awali.

0:00:56.817,0:01:02.395
N: Je, majaribio ya ufanisi [br]hufanyaje kazi?

0:01:02.875,0:01:05.005
Washiriki hugawanywa[br]katika vikundi viwili.

0:01:05.025,0:01:07.313
Kundi moja hupata chanjo;[br]nyingine, placebo.

0:01:07.333,0:01:10.330
Kisha wanaendelea na maisha yao [br]kama kawaida.

0:01:10.810,0:01:13.240
Baada ya muda fulani,

0:01:13.761,0:01:15.396
watafiti wanahesabu[br]wangapi kati yao waliugua COVID-19.

0:01:15.416,0:01:18.651
Ikiwa washiriki wote ambao waliugua[br]alitoka kwa kikundi cha placebo,

0:01:19.123,0:01:22.787
na sufuri kutoka kwa kikundi cha chanjo,

0:01:22.807,0:01:24.932
chanjo itakuwa na ufanisi 100%.

0:01:24.952,0:01:27.505
Na ikiwa ni idadi sawa ya watu[br]kutoka kwa vikundi vyote viwili waliugua,

0:01:28.267,0:01:32.090
ufanisi wa chanjo itakuwa sufuri

0:01:32.110,0:01:34.319
kwa sababu hatari ya kuambukizwa[br]haikubadilika na chanjo.

0:01:34.339,0:01:38.031
Lakini uwezekano wa washiriki[br]kupata ugonjwa wakati wa majaribio

0:01:38.907,0:01:42.646
inalingana na jumla ya kiwango [br]cha maambukizi katika mazingira yao.

0:01:42.666,0:01:45.854
CG: Pia kuna tofauti katika suala la [br]uwepo au kutokuwepo kwa lahaja ya virusi

0:01:46.076,0:01:51.289
ambayo hupigwa kwa ufanisi mdogo[br]au mwingi na kingamwili

0:01:51.601,0:01:56.542
zinazochochewa na aina ya protini[br]ya virusi vya asili vya SARS-CoV-2

0:01:56.562,0:02:01.271
ambayo ilijumuishwa[br]katika chanjo za sasa.

0:02:01.271,0:02:04.433
MF: Kwa hivyo wakati tunafikiria[br]tunajua ni chanjo gani bora,

0:02:04.768,0:02:08.514
maoni yetu kwa kweli yameathiriwa[br]na sababu za kimazingira.

0:02:08.534,0:02:12.905
N: Hebu tuangalie mfano.

0:02:13.489,0:02:15.138
Majaribio ya Moderna na Pfizer[br]yalifanyika zaidi nchini Marekani

0:02:15.468,0:02:19.078
na kabla ya kuwasili kwa aina[br]za anuwai zaidi za kuambukiza,

0:02:19.098,0:02:22.395
kama ile ya kutoka Uingereza au Afrika Kusini.

0:02:22.415,0:02:25.133
Majaribio ya AstraZeneca na Johnson & Johnson, [br]kwa upande mwingine,

0:02:27.498,0:02:30.927
yalifanyika baadaye

0:02:30.927,0:02:32.615
au katika nchi

0:02:32.635,0:02:33.645
ambazo anuwai zaidi za kuambukiza ziliibuka[br]na zikawa zaidi katika maambukizi.

0:02:33.665,0:02:37.917
MF: Hivyo viwango vya ufanisi[br]haitakuwa sawa kabisa

0:02:40.159,0:02:43.231
katika mazingira halisi ya ulimwengu,

0:02:43.251,0:02:44.946
na inaweza kubadilika kwa wakati.

0:02:44.966,0:02:46.680
CG: Kwa mfano, hivi majuzi[br]tuna ripoti kutoka Qatar,

0:02:46.700,0:02:49.676
ambapo 50% na 45% ya maambukizi

0:02:49.695,0:02:53.594
yanasababishwa na lahaja ya[br]Afrika Kusini na Uingereza.

0:02:53.614,0:02:57.444
Utafiti huu ulituonyesha kuwa ufanisi wa[br]chanjo ya BioNTech/Pfizer

0:02:57.603,0:03:02.136
hupungua hadi 89% na 75% [br]kwa maambukizi yanayosababishwa

0:03:02.136,0:03:03.136
na lahaja ya Uingereza na Afrika Kusini.

0:03:03.136,0:03:10.432
MF: Lakini labda kumekuwa na urekebishaji[br]mwingi sana juu ya ufanisi wakati huu wote.

0:03:10.456,0:03:14.905
N: Ufanisi kwa kawaida ni kipimo[br]kwa matokeo bora zaidi iwezekanavyo:

0:03:14.905,0:03:19.025
hakuna dalili hata kidogo.

0:03:19.045,0:03:20.349
Badala yake, tunaweza kuangalia|[br]jinsi chanjo zinazuia kulazwa hospitalini

0:03:21.118,0:03:22.461
na kifo kutoka na COVID-19,[br]kwa sababu chanjo hizi zote hufanya hivyo vizuri.

0:03:22.481,0:03:26.602
MF: Sasa kuna kipengele kingine[br]ambayo huathiri jinsi tunavyohukumu chanjo:

0:03:26.622,0:03:30.254
madhara.

0:03:33.384,0:03:37.594
N: Taarifa za kuganda kwa damu[br]zimetengeneza vichwa vya habari

0:03:38.069,0:03:39.073
na kuwatia watu wasiwasi.

0:03:39.421,0:03:42.040
EU pia iliamua[br]isihuishe mikataba yake

0:03:42.060,0:03:43.536
na AstraZeneca na Johnson & Johnson.

0:03:43.556,0:03:46.138
Hii yote inaweza kutoa hisia kwamba [br]chanjo zingine ni mbaya zaidi kuliko zingine.

0:03:46.158,0:03:48.567
MF: Lakini tena, si rahisi hivyo

0:03:48.587,0:03:52.609
kwa sababu hatari ya kila mtu binafsi [br]ya kuambukizwa

0:03:53.684,0:03:55.704
huathiri tathmini ya[br]jinsi kila chanjo ina manufaa.

0:03:55.724,0:03:59.046
N: Hebu tuangalie mfano[br]na chanjo ya AstraZeneca

0:03:59.066,0:04:03.193
na kuchukua viwango vya wastani vya [br]maambukizi kuwa kesi 55 kwa laki moja.

0:04:04.162,0:04:06.908
Kati ya watu 100,000 [br]walio chini ya umri wa miaka 29,

0:04:06.926,0:04:11.391
ni wawili tu wataadhirika na ganda la nadra [br]la damu baada ya chanjo ya AstraZeneca,

0:04:11.701,0:04:15.135
lakini hakuna ambaye angehitaji uangalizi mahututi[br]kutokana na maambukizi ya COVID-19.

0:04:15.155,0:04:19.568
Lakini mtu zaidi ya miaka 60

0:04:19.588,0:04:23.686
ana uwezekano mkubwa zaidi wa kuishia[br]katika uangalizi maalum na COVID-19

0:04:24.007,0:04:25.729
na uwezekano mdogo wa kuadhirika na[br]ganda la nadra la damu.

0:04:25.749,0:04:29.312
MF: Ndio maana baadhi ya serikali[br]zinapendekeza chanjo cha AstraZeneca

0:04:29.332,0:04:31.622
tu kwa watu wenye umri wa miaka 60+.

0:04:31.642,0:04:34.688
Lakini tathmini hii inabadilika[br]ikiwa viwango vya maambukizi ni vya juu.

0:04:34.708,0:04:36.795
N: Wacha tuangalie hesabu sawa[br]lakini kwa viwango vya juu vya maambukizi.

0:04:36.966,0:04:40.383
Hapa, kesi 401 kwa laki moja.

0:04:41.064,0:04:44.589
Sasa kila mtu ana uwezekano mkubwa wa kuishia[br]katika uangalizi maalum kutokana na COVID-19

0:04:44.609,0:04:47.398
kuliko kuganda kwa damu[br]baada ya chanjo.

0:04:47.748,0:04:51.910
Katika hali hii, faida ya kupata [br]chanjo ya AstraZeneca

0:04:51.930,0:04:54.849
inazidi hatari ya kuganda kwa damu[br]kwa makundi yote ya umri.

0:04:55.317,0:04:58.980
CG: Na bila shaka,

0:04:59.000,0:05:02.794
kwa uingiliaji wa kuzuia [br]unaolenga watu wenye afya, kama chanjo,

0:05:06.972,0:05:07.979
ni muhimu

0:05:07.999,0:05:13.345
kwamba usawa wa hatari na faida

0:05:13.345,0:05:14.354
inakubalika kwa watu tofauti,[br]vikundi au hata watu binafsi.

0:05:14.374,0:05:15.900
MF: Je, kuna baadhi ya chanjo[br]mbaya zaidi kuliko zingine?

0:05:15.920,0:05:20.452
Tukiangalia tu madhara,

0:05:20.472,0:05:22.570
zingine hufanya vizuri zaidi,

0:05:22.594,0:05:24.668
angalau kutokana na kile [br]tunachojua hadi sasa.

0:05:24.686,0:05:26.692
Lakini hiyo ni kipengele kimoja tu

0:05:26.712,0:05:28.627
na isiwe pekee tunayozingatia.

0:05:29.144,0:05:31.000
CG: Nadhani suala kuu

0:05:31.022,0:05:33.096
ni kwamba chanjo au mpango[br]wa chanjo bora zaidi

0:05:33.578,0:05:35.050
ni ule unaoturuhusu[br]kuzuia magonjwa na kifo.

0:05:35.070,0:05:38.135
Na bila shaka, kupunguza matokeo [br]moja kwa moja na yasiyo ya moja kwa moja -

0:05:38.155,0:05:40.838
matokeo mabaya -

0:05:41.839,0:05:46.086
juu ya uharibifu mbaya.

0:05:46.106,0:05:47.366
MF: Chanjo yoyote iliyopokea[br]idhini ya dharura kutoka kwa WHO

0:05:47.386,0:05:48.644
hulinda dhidi ya visa vikali vya COVID-19.

0:05:48.713,0:05:52.133
Zinazuia vifo na kusaidia [br]kumaliza janga hili.

0:05:52.153,0:05:55.014
N: Hivyo, ikiwa chanjo ni chache,

0:05:55.034,0:05:57.393
kuna hoja nzuri sana kuchukua [br]chochote kinachopatikana kwetu,

0:05:58.534,0:06:00.512
kwa sababu ikiwa tunasisitiza[br]kupata chanjo maalum,

0:06:00.687,0:06:04.428
tunaweza kurefusha janga hili zima,

0:06:04.448,0:06:07.685
na hilo linaweza kugharimu maisha.

0:06:07.705,0:06:09.844
Manukuu na Maurício Kakuei Tanaka[br]Mapitio ya Carol Wang

0:06:10.262,0:06:12.487


0:06:12.507,0:06:15.207