1
00:00:08,207 --> 00:00:11,126
Nasukani ste hiljadama kilometara
daleko od kuće

2
00:00:11,126 --> 00:00:14,097
bez novca ili imovine.

3
00:00:14,097 --> 00:00:19,526
Slična neprilika bi mnoge učinila očajnim
i zbog nje bi proklinjali užasnu sudbinu.

4
00:00:19,526 --> 00:00:26,506
Ali za Zenona kiparskog, to je postalo
temelj njegovog života i zaveštanja.

5
00:00:26,506 --> 00:00:31,411
Nekada imućni trgovac je sve izgubio
kada je doživeo brodolom u Atini

6
00:00:31,411 --> 00:00:34,386
oko 300 p.n.e.

7
00:00:34,386 --> 00:00:37,631
Kako nije imao pametnijeg posla,
odlutao je u knjižaru,

8
00:00:37,631 --> 00:00:40,526
postao zaintrigiran čitanjem o Sokratu

9
00:00:40,526 --> 00:00:46,667
i zaputio se da traga i izučava
kod čuvenih gradskih filozofa.

10
00:00:46,667 --> 00:00:49,396
Kada je Zenon počeo da podučava
sopstvene đake,

11
00:00:49,396 --> 00:00:53,359
stvorio je filozofiju
poznatu kao stoicizam,

12
00:00:53,359 --> 00:00:56,862
čija su učenja o vrlini,
toleranciji i samokontroli

13
00:00:56,862 --> 00:01:01,649
inspirisala generacije mislilaca i vođa.

14
00:01:01,649 --> 00:01:05,337
Naziv stoicizam potiče od Stoa Poikile,

15
00:01:05,337 --> 00:01:07,296
dekorisanih javnih kolonada

16
00:01:07,296 --> 00:01:11,358
gde su se Zenon i njegovi učenici
okupljali radi rasprava.

17
00:01:11,358 --> 00:01:14,606
Danas, kolokvijalno
upotrebljavamo reč stoik

18
00:01:14,606 --> 00:01:18,068
podrazumevajući nekoga
ko ostaje smiren pod pritiskom

19
00:01:18,068 --> 00:01:21,127
i ko izbegava ekstremne emocije.

20
00:01:21,127 --> 00:01:24,717
Međutim, iako ovo obuhvata
važne aspekte stoicizma,

21
00:01:24,717 --> 00:01:29,057
prvobitna filozofija je bila
više od pukog stava.

22
00:01:29,057 --> 00:01:31,348
Stoici su verovali da se sve oko nas

23
00:01:31,348 --> 00:01:34,758
odvija prema mreži uzroka i posledica,

24
00:01:34,758 --> 00:01:37,902
što dovodi do racionalno
struktuiranog univerzuma

25
00:01:37,902 --> 00:01:40,768
koga su nazivali logosom.

26
00:01:40,768 --> 00:01:44,989
I, iako možda nemamo uvek kontrolu
nad događajima koji utiču na nas,

27
00:01:44,989 --> 00:01:49,799
možemo da imamo kontrolu
nad time kako pristupamo stvarima.

28
00:01:49,799 --> 00:01:52,297
Umesto zamišljanja idealnog društva,

29
00:01:52,297 --> 00:01:55,828
stoik pokušava da se bavi
svetom kakav jeste,

30
00:01:55,828 --> 00:02:00,479
dok traga za samounapređenjem
kroz četiri glavne vrline:

31
00:02:00,479 --> 00:02:01,829
praktičnu mudrost,

32
00:02:01,829 --> 00:02:04,570
mogućnost snalaženja
u složenim situacijama

33
00:02:04,570 --> 00:02:08,220
na logičan, informisan i smiren način;

34
00:02:08,220 --> 00:02:09,250
umerenost,

35
00:02:09,250 --> 00:02:14,449
vežbanje samoobuzdavanja
i skromnosti u svim aspektima života;

36
00:02:14,449 --> 00:02:15,870
pravednost,

37
00:02:15,870 --> 00:02:20,129
tretiranje drugih pošteno
čak i kada su zgrešili;

38
00:02:20,129 --> 00:02:21,580
i hrabrost,

39
00:02:21,580 --> 00:02:24,210
ne samo u izvanrednim okolnostima,

40
00:02:24,210 --> 00:02:28,820
već i tokom suočavanja sa svakidašnjim
izazovima s jasnoćom i integritetom.

41
00:02:28,820 --> 00:02:32,180
Kako je napisao Seneka,
jedan od najčuvenijih rimskih stoika:

42
00:02:32,180 --> 00:02:36,460
"Ponekad je i samo postojanje
čin hrabrosti."

43
00:02:36,460 --> 00:02:40,281
Ali, iako se stoicizam usredsređuje
na lični napredak,

44
00:02:40,281 --> 00:02:42,971
ne radi se o filozofiji samoobuzetosti.

45
00:02:42,971 --> 00:02:47,221
U vreme kada su rimski zakoni
smatrali robove vlasništvom,

46
00:02:47,221 --> 00:02:49,871
Seneka je pozivao da se humano
odnose prema njima

47
00:02:49,871 --> 00:02:54,542
i naglašavao je da svi delimo
istu temeljnu čovečnost.

48
00:02:54,542 --> 00:02:57,511
Stoicizam takođe ne ohrabruje pasivnost.

49
00:02:57,511 --> 00:03:00,742
Zamisao je da samo oni ljudi
koji su ovladali

50
00:03:00,742 --> 00:03:07,012
vrlinom i samokontrolom u sebi samima mogu
da donesu pozitivne promene u drugima.

51
00:03:07,012 --> 00:03:12,141
Jedan od najčuvenijih pisaca stoika
je bio i jedan od najvećih rimskih careva.

52
00:03:12,141 --> 00:03:14,862
Tokom 19 godina vladavine,

53
00:03:14,862 --> 00:03:17,593
stoicizam je pružio Marku Aureliju

54
00:03:17,593 --> 00:03:21,413
odlučnost da vodi Carstvo
kroz dva velika rata,

55
00:03:21,413 --> 00:03:25,532
dok se borio sa gubitkom
velikog broja sopstvene dece.

56
00:03:25,532 --> 00:03:30,143
Vekovima kasnije, Markovi dnevnici
će da vode i budu uteha Nelsonu Mandeli

57
00:03:30,143 --> 00:03:32,923
tokom njegovog 27-ogodišnjeg utamničenja

58
00:03:32,923 --> 00:03:37,173
tokom njegove borbe
za rasnu jednakost u Južnoj Africi.

59
00:03:37,173 --> 00:03:42,664
Nakon izlaska na slobodu i kasnije pobede,
Mandela se zalagao za mir i pomirenost,

60
00:03:42,664 --> 00:03:46,152
verujući da iako se nepravde
iz prošlosti ne mogu promeniti,

61
00:03:46,152 --> 00:03:49,234
njegovi ljudi mogu da im se suprotstave
u sadašnjosti

62
00:03:49,234 --> 00:03:52,803
i da teže izgradnji bolje,
pravednije budućnosti.

63
00:03:52,803 --> 00:03:56,813
Stoicizam je nekoliko vekova
bio aktivna škola filozofije

64
00:03:56,813 --> 00:03:58,593
u Grčkoj i Rimu.

65
00:03:58,593 --> 00:04:01,202
Nestala je kao formalna institucija,

66
00:04:01,202 --> 00:04:05,095
ali je njen uticaj opstao do danas.

67
00:04:05,095 --> 00:04:08,184
Hrišćanski teolozi, poput Tome Akvinskog,

68
00:04:08,184 --> 00:04:12,211
divili su se stoicizmu i usvojili
su njegovu usredsređenost na vrline,

69
00:04:12,211 --> 00:04:17,264
a postoje paralele između
stoičke ataraksije, to jest spokoja uma,

70
00:04:17,264 --> 00:04:21,486
i budističkog koncepta nirvane.

71
00:04:21,486 --> 00:04:25,658
Jedan naročito uticajan stoik
je bio filozof Epiktet

72
00:04:25,658 --> 00:04:27,489
koji je napisao da patnja potiče

73
00:04:27,489 --> 00:04:32,338
ne iz događaja iz naših života,
već iz naših sudova o njima.

74
00:04:32,338 --> 00:04:35,300
Ovo je imalo snažan odjek
na savremenu psihologiju

75
00:04:35,300 --> 00:04:37,819
i pokret samopomoći.

76
00:04:37,819 --> 00:04:41,013
Na primer, racionalno emotivna
bihevioralna terapija

77
00:04:41,013 --> 00:04:44,115
se usredsređuje na menjanje
samoporažavajućih stavova

78
00:04:44,115 --> 00:04:48,816
koje ljudi formiraju
o svojim životnim okolnostima.

79
00:04:48,816 --> 00:04:53,102
Imamo takođe logoterapiju Viktora Frankla.

80
00:04:53,102 --> 00:04:57,137
Potkrepljena Franklovim iskustvom
zatvorenika u koncentracionom logoru,

81
00:04:57,137 --> 00:04:59,895
logoterapija se zasniva na principu stoika

82
00:04:59,895 --> 00:05:04,159
da možemo da upregnemo našu snagu volje
kako bismo ispunili život smislom,

83
00:05:04,159 --> 00:05:06,775
čak i u najbeznadežnijim situacijama.