WEBVTT

00:00:07.984 --> 00:00:10.875
Jesteś sam tysiące kilometrów od domu

00:00:10.876 --> 00:00:13.125
bez pieniędzy i dobytku.

00:00:13.953 --> 00:00:18.800
W takiej sytuacji wielu ludzi
wpadłoby w rozpacz, przeklinając los.

00:00:19.789 --> 00:00:26.272
Dla Zenona z Kition stało się to
podstawą pracy i spuścizny.

00:00:26.297 --> 00:00:31.188
Ten bogaty kupiec stracił wszystko,
kiedy jego statek rozbił się w Atenach

00:00:31.213 --> 00:00:33.255
około 300 r. p.n.e.

00:00:34.192 --> 00:00:37.630
Nie mając co robić, wszedł do księgarni,

00:00:37.631 --> 00:00:40.525
gdzie zaciekawiły go teksty o Sokratesie.

00:00:40.526 --> 00:00:45.181
Zaczął studiować
ze znanymi lokalnymi filozofami.

00:00:46.475 --> 00:00:49.322
Nauczając z czasem własnych studentów,

00:00:49.347 --> 00:00:53.081
Zenon zapoczątkował
filozofię znaną jako stoicyzm,

00:00:53.106 --> 00:00:57.024
w której wartości takie jak cnota,
tolerancja i samokontrola

00:00:57.049 --> 00:01:00.406
inspirowały pokolenia
myślicieli i przywódców.

00:01:01.597 --> 00:01:05.077
Nazwa stoicyzm pochodzi od Stoa Poikile,

00:01:05.102 --> 00:01:07.295
Portyku Malowanego,

00:01:07.296 --> 00:01:10.602
gdzie Zenon dyskutował z uczniami.

00:01:11.554 --> 00:01:14.581
Obecnie słowo stoik
potocznie określa kogoś,

00:01:14.606 --> 00:01:17.764
kto zachowuje spokój pod presją,

00:01:17.789 --> 00:01:20.305
i unika ekstremalnych emocji.

00:01:20.924 --> 00:01:24.556
Takie określenie oddaje
ważny aspekt stoicyzmu,

00:01:24.581 --> 00:01:28.818
jednak pierwotnie filozofia ta
była czymś więcej niż tylko postawą.

00:01:28.843 --> 00:01:31.347
Stoicy wierzyli, że wszystko wokół nas

00:01:31.348 --> 00:01:34.453
działa na zasadzie związku
przyczynowo-skutkowego,

00:01:34.478 --> 00:01:37.570
tworząc racjonalną strukturę wszechświata,

00:01:37.595 --> 00:01:39.550
którą nazwali logos.

00:01:40.583 --> 00:01:44.988
Chociaż nie zawsze mamy kontrolę
nad tym, co na nas oddziałuje,

00:01:44.989 --> 00:01:48.570
możemy kontrolować
nasze podejście do tych spraw.

00:01:49.546 --> 00:01:52.161
Zamiast wyobrażać sobie
idealne społeczeństwo,

00:01:52.186 --> 00:01:55.599
stoicy próbują radzić sobie
z tym, co jest,

00:01:55.624 --> 00:02:00.244
dążąc do samodoskonalenia
poprzez cztery główne zasady.

00:02:00.269 --> 00:02:01.639
Mądrość życiową,

00:02:01.664 --> 00:02:08.170
zdolność kierowania trudnymi sytuacjami
w sposób logiczny, zasadny i opanowany.

00:02:08.196 --> 00:02:09.131
Umiar,

00:02:09.156 --> 00:02:14.189
ćwiczenie powściągliwości
i umiaru we wszystkich aspektach życia.

00:02:14.829 --> 00:02:15.829
Sprawiedliwość,

00:02:15.853 --> 00:02:20.128
uczciwe traktowanie każdego,
nawet jeśli postępuje źle.

00:02:20.129 --> 00:02:21.579
Odwagę,

00:02:21.580 --> 00:02:24.209
nie tylko w nadzwyczajnych
okolicznościach,

00:02:24.210 --> 00:02:28.593
ale też w klarownym i uczciwym
podejściu do spraw codziennych.

00:02:28.618 --> 00:02:32.179
Jak napisał Seneka, jeden
z najznamienitszych rzymskich stoików:

00:02:32.180 --> 00:02:35.635
"Czasami to, że żyjemy
jest już aktem odwagi".

00:02:36.953 --> 00:02:40.091
Chociaż stoicyzm skupia się
na samodoskonaleniu,

00:02:40.116 --> 00:02:42.372
nie jest to filozofia egocentryczna.

00:02:43.475 --> 00:02:47.223
W czasach kiedy prawo rzymskie
uznawało niewolników za mienie,

00:02:47.248 --> 00:02:49.685
Seneka wzywał do ich ludzkiego traktowania

00:02:49.710 --> 00:02:53.309
i przypominał, że wszyscy jesteśmy ludźmi.

00:02:54.285 --> 00:02:57.115
Stoicyzm nie zachęca do biernej postawy.

00:02:57.957 --> 00:03:01.111
Zakłada, że tylko ludzie prawi

00:03:01.111 --> 00:03:05.780
i pracujący nad samokontrolą
mogą pozytywnie wpłynąć na innych.

00:03:06.788 --> 00:03:12.213
Jeden z najsławniejszych stoików
był także wybitnym cesarzem rzymskim.

00:03:12.238 --> 00:03:17.152
W ciągu 19 lat panowania
stoicyzm pomógł Markowi Aureliuszowi

00:03:17.182 --> 00:03:21.247
przeprowadzić Cesarstwo
przez dwie wielkie wojny

00:03:21.272 --> 00:03:24.206
i poradzić sobie
ze stratą wielu z jego dzieci.

00:03:25.325 --> 00:03:30.323
Wieki później dzienniki Marka Aureliusza
były oparciem dla Nelsona Mandeli

00:03:30.348 --> 00:03:32.922
podczas 27 lat spędzonych w więzieniu

00:03:32.923 --> 00:03:35.981
w walce z segregacją rasową
w Południowej Afryce.

00:03:37.069 --> 00:03:42.440
Po uwolnieniu i ostatecznym zwycięstwie,
Mandela mówił o pokoju i pojednaniu,

00:03:42.465 --> 00:03:46.140
wierząc, że chociaż nie można zmienić
niesprawiedliwego systemu z przeszłości,

00:03:46.140 --> 00:03:48.913
jego naród będzie musiał
skonfrontować się z nim teraz,

00:03:48.938 --> 00:03:51.732
żeby zbudować lepszą
i sprawiedliwszą przyszłość.

00:03:52.645 --> 00:03:56.643
Stoicyzm był aktywną szkołą
filozoficzną przez kilka wieków

00:03:56.668 --> 00:03:58.317
w Grecji i Rzymie.

00:03:58.342 --> 00:04:01.046
Chociaż przestał istnieć
jako oficjalna instytucja,

00:04:01.071 --> 00:04:03.743
jego wpływ jest odczuwalny do dziś.

00:04:05.211 --> 00:04:08.201
Chrześcijańscy teologowie,
jak Tomasz z Akwinu,

00:04:08.226 --> 00:04:12.014
podziwiali i stosowali
stoickie podejście do cnót.

00:04:12.039 --> 00:04:17.262
Są też paralele między
stoicką ataraksją, spokojem umysłu,

00:04:17.264 --> 00:04:21.242
a buddyjskim pojęciem nirwany.

00:04:21.242 --> 00:04:25.546
Wyjątkowo wpływowym
stoikiem był filozof Epiktet,

00:04:25.571 --> 00:04:29.448
który napisał, że cierpienie
nie wynika z tego,

00:04:29.468 --> 00:04:32.070
co się nam przydarza,
ale z naszej oceny tych wydarzeń.

00:04:32.095 --> 00:04:35.151
Odbija się to echem
we współczesnej psychologii

00:04:35.176 --> 00:04:36.819
i ruchu samopomocy.

00:04:37.684 --> 00:04:41.081
Przykładowo, terapia racjonalno-emotywna

00:04:41.106 --> 00:04:44.305
skupia się na zmianie
autosabotujących postaw,

00:04:44.330 --> 00:04:46.952
jakie ludzie tworzą wokół warunków życia.

00:04:48.571 --> 00:04:51.707
Jest też logoterapia Viktora Frankla.

00:04:52.921 --> 00:04:57.011
Powstała w oparciu o jego doświadczenia
jako więźnia obozu koncentracyjnego

00:04:57.036 --> 00:04:59.894
i bazuje na stoickiej zasadzie,

00:04:59.895 --> 00:05:04.075
że możemy użyć siły woli,
żeby nadać sens naszemu życiu,

00:05:04.100 --> 00:05:06.775
nawet w najgorszych sytuacjach.