WEBVTT

00:00:08.207 --> 00:00:11.126
Դուք տնից հարյուր մղոն հեռու եք

00:00:11.126 --> 00:00:14.097
առանց փողի ու սեփականության:

00:00:14.097 --> 00:00:19.526
Նման հանգամանքները շատերին կհիասթափեցնեին
ու կստիպեին հայհոյել իրենց չար բախտը:

00:00:19.526 --> 00:00:26.506
Բայց Զենոն Կիտիացու համար սա դարձավ իր 
կյանքի իմաստն ու ժառանգությունը:

00:00:26.506 --> 00:00:31.411
Երբեմնի հարուստ վաճառականը կորցրել էր 
ամեն ինչ, երբ ենթարկվել էր նավաբեկման՝

00:00:31.411 --> 00:00:34.386
Աթենքում Ք.ա 300 թվականին:

00:00:34.386 --> 00:00:37.631
Չունենալով անելու ոչ մի բան, 
նա թափառելով մտավ գրախանութ,

00:00:37.631 --> 00:00:40.526
համակվեց Սոկրատեսի 
գաղափարախոսությամբ,

00:00:40.526 --> 00:00:46.667
որոշեց փնտրել և ուսանել քաղաքի 
ականավոր փիլիսոփաների մոտ:

00:00:46.667 --> 00:00:49.396
Երբ Զենոնը սկսեց ուսուցանել
իր աշակերտներին,

00:00:49.396 --> 00:00:53.359
նա ստեղծեց ստոիցիզմի
փիլիսոփայությունը՝

00:00:53.359 --> 00:00:56.862
ուսմունքը առաքինության, հանդուրժողակա-
նության, ինքնակառավարման մասին,

00:00:56.862 --> 00:01:01.649
որը ոգեշնչել է մտածողների 
և առաջնորդների հետագա սերունդները:

00:01:01.649 --> 00:01:05.337
«Ստոիցիզմ» տերմինը գալիս է
Ստոա Պոիկիլե անունից,

00:01:05.337 --> 00:01:07.796
որը հրապարակում տեղադրված 
զարդանախշ սյունաշարք էր,

00:01:07.796 --> 00:01:11.358
որտեղ հավաքվում էին բանավիճելու
Զենոնն ու իր աշակերտները:

00:01:11.358 --> 00:01:14.726
Ներկայումս մենք օգտագործում
ենք «ստոիկ» բառը ասոցացնելով մի մարդու հետ

00:01:14.726 --> 00:01:18.068
ով հանգիստ է մնում ճնշման պայմաններում

00:01:18.068 --> 00:01:21.127
և խուսափում է չափազանց 
զգացմունքային թվալուց:

00:01:21.127 --> 00:01:24.717
Սա ներառում է ստոիցիզմի կարևոր կողմերը,

00:01:24.717 --> 00:01:29.057
սակայն սկզբնական գաղափարախոսությունը
միայն վերաբերմունքային չէր:

00:01:29.057 --> 00:01:31.348
Ստոիկները հավատում էին, 
որ ամեն ինչ մեր շուրջ

00:01:31.348 --> 00:01:34.758
գործում է համապատասխան որոշակի 
պատճառների և ազդեցության՝

00:01:34.758 --> 00:01:37.902
կազմելով տիեզերքի բանական հիմքը,

00:01:37.902 --> 00:01:40.768
որը նրանք կոչում էին լոգոս:

00:01:40.768 --> 00:01:44.989
Գուցե մենք ոչ միշտ ենք կարողանում 
կառավարել մեզ շրջապատող դեպքերը,

00:01:44.989 --> 00:01:49.799
բայց մենք կարող ենք կառավարել նրանց 
հանդեպ մեր վերաբերմունքը:

00:01:49.799 --> 00:01:52.297
Կատարյալ հասարակության 
մասին երազելու փոխարեն,

00:01:52.297 --> 00:01:55.828
ստոիկները փորձում էին 
համակերպվել իրական աշխարհին՝

00:01:55.828 --> 00:02:00.479
հետապնդելով ինքնազարգացում
4 հիմնական առաքինությունների միջոցով՝

00:02:00.479 --> 00:02:01.829
գործնական իմաստություն՝

00:02:01.829 --> 00:02:08.220
խրթին իրավիճակներում տրամաբանական,
տեղեկացված և հանգիստ մնալու կարողություն,

00:02:08.220 --> 00:02:09.250
ինքնատիրապետում՝

00:02:09.250 --> 00:02:14.449
ինքնակառավարում և չափավորվածություն
կյանքի բոլոր ասպարեզներում,

00:02:14.449 --> 00:02:15.870
արդարություն՝

00:02:15.870 --> 00:02:20.129
անկողմնակալ վերաբերմունք անգամ 
նրանց հանդեպ, ովքեր մեղանչել են,

00:02:20.129 --> 00:02:21.580
և արիություն՝

00:02:21.580 --> 00:02:24.210
ոչ միայն աննախադեպ հանգամանքներում,

00:02:24.210 --> 00:02:28.820
այլև առօրեական մարտահրավերների՝
շիտակ ու բարոյական առերեսում:

00:02:28.820 --> 00:02:32.180
Ինչպես գրել է Սենեկան՝
հռոմեացի նշանավոր ստոիկներից մեկը.

00:02:32.180 --> 00:02:36.460
«Երբեմն անգամ ապրելն արիության նշան է»:

00:02:36.460 --> 00:02:40.281
Ստոիցիզմը, չնայած կետրոնանում է 
ինքնազարգացման վրա,

00:02:40.281 --> 00:02:42.971
եսասիրության փիլիսոփայություն չէ:

00:02:42.971 --> 00:02:47.221
Երբ հռոմեական օրենքը ճորտերին դեռ 
սեփականություն էր համարում,

00:02:47.221 --> 00:02:49.871
Սենեկան փառաբանում էր մարդկային
վերաբերմունքը և նշում,

00:02:49.871 --> 00:02:54.542
որ մենք բոլորս կիսում ենք 
նույն հիմնական մարդկայնությունը:

00:02:54.542 --> 00:02:57.511
Ստոիցիզմը չի խրախուսում 
նաև անգործությունը:

00:02:57.511 --> 00:03:00.742
Վերջինիս հիմնական դրույթն
այն է, որ մարդիկ, ովքեր զարգացրել են

00:03:00.742 --> 00:03:07.012
առաքինություն ու ինքնատիրապետում, կարող են
դրական ազդեցություն ունենալ ուրիշների վրա:

00:03:07.012 --> 00:03:12.141
Ամենաականավոր ստոիկ գրողներից մեկը
եղել է նաև Հռոմի կայսր:

00:03:12.141 --> 00:03:15.242
Իր տասնիննամյա կառավարության 
ընթացքում ստոիկ Մարկուս Ավրելիուսը

00:03:15.242 --> 00:03:21.413
կարողացավ կայսրությունը
գլխավորել երկու մեծ պատերազների ժամանակ՝

00:03:21.413 --> 00:03:25.532
հաղթահարելով իր բազմաթիվ
զավակների կորստի վիշտը:

00:03:25.532 --> 00:03:30.143
Դարեր անց, Մարկուսի ձեռագրերը առաջնորդեցին
և ոգեշնչեցին Նելսոն Մանդելային

00:03:30.143 --> 00:03:32.923
իր քսանյոթամյա բանտարկության ընթացքում,

00:03:32.923 --> 00:03:37.173
երբ նա պայքարում էր Աֆրիկայում ռասսայական
խտրականության դեմ:

00:03:37.173 --> 00:03:39.844
Իր՝ ազատ արձակումից և հաղթանակից հետո, 


00:03:39.844 --> 00:03:42.664
Մանդելան նշել է խաղաղության 
և հաշտեցման անհրաժեշտությունը՝

00:03:42.674 --> 00:03:46.152
հավատալով, որ մինչդեռ անցյալի 
անարդարությունները չեն կարող հաղթահարվել,

00:03:46.152 --> 00:03:49.234
նրա ժողովուրդը կբախվի ներկայի հետ,

00:03:49.234 --> 00:03:52.803
կփնտրի եղանակներ կառուցելու ավելի
բարեկեցիկ, արդար ապագա:

00:03:52.803 --> 00:03:56.813
Ստոիցիզմը փիլիսոփայության գործուն 
դպրոց էր դարեր շարունակ

00:03:56.813 --> 00:03:58.593
Հունաստանում և Հռոմում:

00:03:58.593 --> 00:04:01.202
Որպես ձևական հաստատություն, 
այն կազմալուծվել է,

00:04:01.202 --> 00:04:05.095
սակայն իր ազդեցությունը 
պահպանել է մինչ օրս:

00:04:05.095 --> 00:04:08.184
Քրիստոնյա աստվածաբանները, 
որոնցից էր Թոմաս Աքվինասը,

00:04:08.184 --> 00:04:12.211
ոգեշնչվել և որդեգրել է դրա 
կետրոնացվածությունը բարոյականության վրա,

00:04:12.211 --> 00:04:17.264
և մի շարք զուգահեռներ կարելի է տանել ստոի-
կական Ատարաքսիայի կամ մտքի խաղաղության

00:04:17.264 --> 00:04:21.486
և բուդդայական Նիրվանայի հետ:

00:04:21.486 --> 00:04:25.658
Ականավոր ստոիկներից ՝ Էպիկտետուսը,

00:04:25.658 --> 00:04:27.489
կարծում էր, տառապանքը ծագում է

00:04:27.489 --> 00:04:32.338
ոչ թե մեր կյանքում տեղի ունեցած դեպքերից, 
այլ դրանց հանդեպ մեր վերաբերմունքից:

00:04:32.338 --> 00:04:35.300
Սա լայնորեն է կիրառվում
ժամանակակից հոգեբանության

00:04:35.300 --> 00:04:37.819
և ինքնաօգնության մեջ:

00:04:37.819 --> 00:04:41.013
Օրինակ, բանական-զգացմունքային
վարքաբանական թերապիան ուշադրությունը

00:04:41.013 --> 00:04:44.115
սևեռում է մարդկանց զարգացրած
և նրանց կյանքի պայմաններին ուղղված

00:04:44.115 --> 00:04:48.816
ինքնավարկաբեկող վերաբերմունքը փոխելու վրա:

00:04:48.816 --> 00:04:53.102
Գոյություն ունի նաև
Վիկտոր Ֆրանքլի լոգոթերապիան:

00:04:53.102 --> 00:04:57.137
Հիմնվելով Ֆրանքլի կետրոնացման 
ճամբարում ձեռք բերած փորձառության վրա ՝

00:04:57.137 --> 00:04:59.895
լոգոթերապիան իր հիմքն է համարում 
ստոիկ այն գաղափարը,

00:04:59.895 --> 00:05:04.159
ըստ որի, մենք կարող ենք կառավարել մեր 
կամքը՝ մեր իսկ կյանքը իմաստավորելու համար

00:05:04.159 --> 00:05:06.775
անգամ ամենակասկածելի հանգամանքներում: