1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Teknoloji gelişirken

2
00:00:03,000 --> 00:00:05,000
ve ilerlerken

3
00:00:05,000 --> 00:00:07,000
bir çoğumuz bu gelişmelerin

4
00:00:07,000 --> 00:00:09,000
bizi daha akıllı ve bizi

5
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
dünya ile daha fazla bağlantılı yaptığını varsayıyor.

6
00:00:11,000 --> 00:00:13,000
Benim söylemeye çalışacağım

7
00:00:13,000 --> 00:00:15,000
durumun her zaman böyle olmadığı,

8
00:00:15,000 --> 00:00:18,000
gelişme aslında değişimin bir adı

9
00:00:18,000 --> 00:00:20,000
ve değişirken bir şeyleri kazanıp

10
00:00:20,000 --> 00:00:22,000
bir şeyleri de kaybedersiniz.

11
00:00:22,000 --> 00:00:24,000
Bu konuyu aydınlatmak için size

12
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
teknolojinin çok basit ve olağan

13
00:00:27,000 --> 00:00:32,000
bir problemle nasıl başa çıktığını göstereceğim.

14
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
Ve soru şu.

15
00:00:34,000 --> 00:00:37,000
Saat kaç? Saat kaç?

16
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
iPhone'unuza bakarsanız zamanı söylemek çok kolay.

17
00:00:40,000 --> 00:00:42,000
Fakat sormak istedğim şu, iPhone'unuz olmasaydı

18
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
saati nasıl söylerdiniz?

19
00:00:44,000 --> 00:00:47,000
Diyelim ki 600 yıl öncesindeyiz... saati nasıl söylerdiniz o zaman?

20
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
Ne yapardınız?

21
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
Bunu usturlab adı verilen

22
00:00:52,000 --> 00:00:56,000
bir cihazla yaparsınız.

23
00:00:56,000 --> 00:01:00,000
Usturlabın ne olduğu bugün pek bilinmiyor.

24
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
Fakat 13. yüzyılda

25
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
günün aracı oydu.

26
00:01:04,000 --> 00:01:08,000
Dünyanın ilk popüler bilgisayarı.

27
00:01:08,000 --> 00:01:12,000
Aslında bu araç gökyüzünün bir modeli.

28
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
Usturlabın değişik parçaları var,

29
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
mesela bu türde ağ yıldızların pozisyonlarına karşılık geliyor.

30
00:01:17,000 --> 00:01:20,000
Bu düzlem koordinat sistemine karşılık geliyor.

31
00:01:20,000 --> 00:01:24,000
Aletin bazı tartıları var ve her şeyi bir arada tutuyor.

32
00:01:24,000 --> 00:01:26,000
Eğer eğitimli bir çocuksanız

33
00:01:26,000 --> 00:01:28,000
usturlabı sadece kullanmayı değil

34
00:01:28,000 --> 00:01:31,000
aynı zamanda yapmayı da bilecektiniz.

35
00:01:31,000 --> 00:01:34,000
Bunun biliyoruz çünkü usturlab

36
00:01:34,000 --> 00:01:36,000
yakındaki ilk tez, ilk kullanım kılavuzu

37
00:01:36,000 --> 00:01:38,000
Geoffrey Chaucer tarafından yazıldı.

38
00:01:38,000 --> 00:01:41,000
Evet, Geoffrey Chaucer, 1931 yılında

39
00:01:41,000 --> 00:01:45,000
11 yaşındaki küçük oğlu Lewis için yazdı.

40
00:01:45,000 --> 00:01:50,000
Ve o kitaptan küçük Lewis büyük fikri öğrenecekti.

41
00:01:50,000 --> 00:01:52,000
Bu bilgisayarın çalışmasını sağlayan şey

42
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
stereographic projeksiyon denilen bir şey.

43
00:01:55,000 --> 00:01:57,000
Temel olarak konsept

44
00:01:57,000 --> 00:02:00,000
gece bizi çevreleyen 3 boyutlu

45
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
gökyüzünü nasıl taşınabilir, 2 boyutlu

46
00:02:02,000 --> 00:02:05,000
bir yüzeyde ifade edersin.

47
00:02:05,000 --> 00:02:07,000
Fikir aslında epey basit.

48
00:02:07,000 --> 00:02:10,000
Dünyanın evrenin merkezinde olduğunu düşünün

49
00:02:10,000 --> 00:02:13,000
ve onu çevreleyen gökyüzü bir küreye yansıtılmış.

50
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
Kürenin yüzeyindeki her nokta

51
00:02:16,000 --> 00:02:18,000
aşağıdaki kutup aracılığıyla

52
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
kaydedildiği düz zemine aktarılmış.

53
00:02:20,000 --> 00:02:24,000
Yani kuzey yıldızı aletin merkezini temsil ediyor.

54
00:02:24,000 --> 00:02:27,000
Güneşin, ayın ve gezegenlerin yörüngesi olan

55
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
bu eliptik de dış çembere karşılık geliyor.

56
00:02:29,000 --> 00:02:33,000
Ağ üzerindeki küçük çizikler parlak yıldızlara karşılık geliyor.

57
00:02:33,000 --> 00:02:36,000
Yükseklik de düzlem sistemine karşılık geliyor.

58
00:02:36,000 --> 00:02:39,000
Usturlabın asıl harikası sadece yansıtması değil.

59
00:02:39,000 --> 00:02:43,000
Asıl harikası iki farklı koordinat sistemini

60
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
tamamen örtüşecek şekilde bir araya getiriyor.

61
00:02:45,000 --> 00:02:48,000
Hareket edilebilir ağda güneşin, ayın ve gezegenlerin pozisyonları var.

62
00:02:48,000 --> 00:02:50,000
Ve arka düzlemde belirli bir yükseklikten rahatça görülebilen

63
00:02:50,000 --> 00:02:55,000
onların gökyüzündeki yerleri. tamam mı?

64
00:02:55,000 --> 00:03:00,000
Peki bu aleti nasıl kullanacaksınız?

65
00:03:00,000 --> 00:03:06,000
Önce bir dakika bekleyelim.

66
00:03:06,000 --> 00:03:11,000
Bu bir usturlab. Çok etkileyici değil mi?

67
00:03:11,000 --> 00:03:14,000
Bu usturlab bize Oxford --

68
00:03:14,000 --> 00:03:17,000
Tarih Müzesi tarafından kiralandı.

69
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
Ve farklı kısımları görüyorsunuz.

70
00:03:20,000 --> 00:03:22,000
Bunun adı anne, arka taraftaki teraziler.

71
00:03:22,000 --> 00:03:24,000
Bu ağ. Tamam. Bunu görüyor musunuz?

72
00:03:24,000 --> 00:03:27,000
Bu gökyüzünün hareket edebilen kısmı.

73
00:03:27,000 --> 00:03:29,000
Ve arka tarafta bir

74
00:03:29,000 --> 00:03:31,000
örümcek ağı görüyorsunuz.

75
00:03:31,000 --> 00:03:35,000
Ve bu örümcek ağı gökyüzündeki yerel koordinatlara karşılık geliyor.

76
00:03:35,000 --> 00:03:37,000
Bu bir kural aracı. Arka tarafta

77
00:03:37,000 --> 00:03:40,000
başka makinalar, ölçüm araçları ve teraziler,

78
00:03:40,000 --> 00:03:46,000
hesap yapmaya çalışan araçlar var. tamam mı?

79
00:03:46,000 --> 00:03:48,000
Hep böyle bir şeyden istemiştim.

80
00:03:48,000 --> 00:03:53,000
Tezim için aslında böyle bir şeyi kağıttan yaptım.

81
00:03:53,000 --> 00:03:55,000
Ve bu bir 15. yüzyıl

82
00:03:55,000 --> 00:03:58,000
cihazının bir kopyası.

83
00:03:58,000 --> 00:04:01,000
Muhtemelen bu 3 tane Macbook Pros'la aynı değerdedir.

84
00:04:01,000 --> 00:04:04,000
Fakat bunun aslı muhtemelen

85
00:04:04,000 --> 00:04:07,000
benim evim, yanındaki ev, blok üzerindeki tüm evler,

86
00:04:07,000 --> 00:04:09,000
sokağın iki tarafındaki tüm evler,

87
00:04:09,000 --> 00:04:11,000
kasabadaki bir okul ve bir de kilise değerindedir.

88
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
Bunlar inanılmaz pahalı.

89
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
Fakat size bu aletin nasıl kullanıldığını göstereyim.

90
00:04:15,000 --> 00:04:18,000
İlk basamağa gidelim.

91
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
Eğer gece zamanı söyeleyeceksen ilk yapacağın

92
00:04:20,000 --> 00:04:23,000
gökyüzünden bir yıldızı seçmek.

93
00:04:23,000 --> 00:04:26,000
Bugün eğer hava açık olurse yaz üçgenini görebilirsiniz.

94
00:04:26,000 --> 00:04:29,000
Ve parlak bir yıldız olan Deneb var. Hadi Deneb'i seçelim.

95
00:04:29,000 --> 00:04:32,000
İkincisi Deneb'in yüksekliğini ölçeceksiniz.

96
00:04:32,000 --> 00:04:35,000
İkinci adım olarak, aleti kaldırıyorum

97
00:04:35,000 --> 00:04:38,000
ve yüksekliği düzgün bir şekilde

98
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
görebiliyorum.

99
00:04:40,000 --> 00:04:43,000
Ve onun yüksekliğini ölçüyorum.

100
00:04:43,000 --> 00:04:46,000
Yakalış 26 derece. Buradan göremezsiniz.

101
00:04:46,000 --> 00:04:51,000
Üçüncü adım aletin üzerinde yıldızı bulmak.

102
00:04:51,000 --> 00:04:53,000
Deneb burada.

103
00:04:53,000 --> 00:04:56,000
Dördüncü adım ağı hareket ettiriyorum,

104
00:04:56,000 --> 00:04:59,000
gökyüzünü hareket ettiriyorum ve

105
00:04:59,000 --> 00:05:02,000
yıldızın yüksekliği arkadaki ölçüye denk geliyor.

106
00:05:02,000 --> 00:05:05,000
Bu olduğu zaman

107
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
her şey bir çizgi üzerine diziliyor.

108
00:05:07,000 --> 00:05:09,000
Burada gerçek gökyüzüne

109
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
karşılık gelen bir gökyüzü modeli var. tamam mı?

110
00:05:12,000 --> 00:05:14,000
Yani bir anlamda

111
00:05:14,000 --> 00:05:17,000
evrenin bir modelini elimde tutuyorum.

112
00:05:17,000 --> 00:05:20,000
Sonra bir cetvel alıp onu

113
00:05:20,000 --> 00:05:22,000
tarih çizgisine götürüyorum

114
00:05:22,000 --> 00:05:25,000
ve bana buradaki saati söylüyor.

115
00:05:25,000 --> 00:05:28,000
Ever. Işte bu aletin nasıl kullanıldığı.

116
00:05:28,000 --> 00:05:29,000
(Gülüşmeler)

117
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
Ne düşündüğünüzü biliyorum,

118
00:05:31,000 --> 00:05:35,000
"Bu çok iş değil mi? Zamanı söylemek için çok iş değil mi?"

119
00:05:35,000 --> 00:05:39,000
zamanı söylemek için sadece iPod'unuza bakmanız yetiyor.

120
00:05:39,000 --> 00:05:41,000
Fakat arada bir fark var, iPod'unuz ile

121
00:05:41,000 --> 00:05:44,000
zamanın ne olduğunu tam olarak

122
00:05:44,000 --> 00:05:46,000
söyleyebilirsiniz.

123
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
Küçük Lewis'in bana söyleyeceği şekil ise

124
00:05:48,000 --> 00:05:50,000
gökyüzünün bir resmi ile.

125
00:05:50,000 --> 00:05:53,000
O gökyüzüne araçların nasıl yerleşeceğini bilecek.

126
00:05:53,000 --> 00:05:56,000
Sadece saati değil,

127
00:05:56,000 --> 00:05:58,000
aynı zamanda güneşin nereden doğacağını,

128
00:05:58,000 --> 00:06:01,000
gökyüzünde nasıl hareket edeceğini bilecek.

129
00:06:01,000 --> 00:06:05,000
Güneşin ne zaman doğup ne zaman batacağını bilecek.

130
00:06:05,000 --> 00:06:07,000
Gökyüzündeki her cismi

131
00:06:07,000 --> 00:06:09,000
bilecek.

132
00:06:09,000 --> 00:06:11,000
Bilgisayar görüntülerinde ve

133
00:06:11,000 --> 00:06:14,000
bilgisayar arayüz tasarlamada

134
00:06:14,000 --> 00:06:17,000
yeterlilik diye bir terim var.

135
00:06:17,000 --> 00:06:20,000
Yeterlilik bir aracın üzerinde işlem

136
00:06:20,000 --> 00:06:23,000
yapabileceğimiz özellikleri.

137
00:06:23,000 --> 00:06:25,000
Usturlabın bize olanak verdiği

138
00:06:25,000 --> 00:06:28,000
gökyüzüne bağlanıp, gökyüzüne bakıp

139
00:06:28,000 --> 00:06:31,000
çok daha fazlasını olmak, görüleni

140
00:06:31,000 --> 00:06:34,000
ve görülmeyeni beraber görmek.

141
00:06:34,000 --> 00:06:38,000
Bu sadece bir kullanımı. İnanılmaz,

142
00:06:38,000 --> 00:06:41,000
muhtelemelen kitapta olan 350, 400 kullanımı daha

143
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
var, yani bu ilk bilgisayarın 1000 taneden

144
00:06:43,000 --> 00:06:45,000
fazla kullanım alanı var.

145
00:06:45,000 --> 00:06:47,000
Bu arkada karasal navigasyon için

146
00:06:47,000 --> 00:06:49,000
ayarlar ve ölçümler var.

147
00:06:49,000 --> 00:06:52,000
Onunla inceleme yapabilirsiniz. Baghdad şekli onunla incelendi.

148
00:06:52,000 --> 00:06:56,000
Her çeşit matematiksel denklemi hesaplamada kullanılabilir.

149
00:06:56,000 --> 00:06:59,000
Ve tüm bunları göstemek bir üniversite dersine anca sığar.

150
00:06:59,000 --> 00:07:01,000
Usturlabın geçmişi inanılmaz.

151
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
2,000 yılın üzerindeler.

152
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
Stereografik projeksiyon kavramı

153
00:07:06,000 --> 00:07:08,000
milattan önce 330 yılında ortaya çıktı.

154
00:07:08,000 --> 00:07:10,000
Usturlablar bir çok değişik

155
00:07:10,000 --> 00:07:12,000
şekil ve biçimlerde geliyorlar.

156
00:07:12,000 --> 00:07:15,000
Bunlar taşınabilir olanlar. Bu büyükler görüntü için olanlar.

157
00:07:15,000 --> 00:07:17,000
Ve bence usturlablar ile ortak olan şey

158
00:07:17,000 --> 00:07:19,000
hepsizi çok güzel sanat eserleri.

159
00:07:19,000 --> 00:07:22,000
El ustalığının ve kesinliğin

160
00:07:22,000 --> 00:07:25,000
hayran bırakan ve etkileyen kalitesi.

161
00:07:25,000 --> 00:07:28,000
Her teknoloji gibi usturlablar da zamanla gelişiyorlar.

162
00:07:28,000 --> 00:07:32,000
İlk ağlar mesela çok basit ve ilkeldi.

163
00:07:32,000 --> 00:07:34,000
Ve gelişen ağlar kültürel simgeler haline geldi.

164
00:07:34,000 --> 00:07:37,000
Mesela bu Oxford'dan.

165
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
Ben bunu olağanüstü buluyorum çünkü

166
00:07:39,000 --> 00:07:41,000
ağ şekli tamamen simetrik

167
00:07:41,000 --> 00:07:45,000
ve tamamen asimetrik olan bir gökyüzünü doğru bir şekilde yansıtıyor.

168
00:07:45,000 --> 00:07:47,000
Ne kadar muhteşem değil mi? Tamamen inanılmaz?

169
00:07:47,000 --> 00:07:50,000
Şimdi küçük Lewis'in usturlabı olacak mıydı?

170
00:07:50,000 --> 00:07:53,000
Muhtemelen pirinçten yapılanı olmazdı. Muhtemelen odundan

171
00:07:53,000 --> 00:07:56,000
ya da kağıttan yapılanı olurdu. Bu bilgisayarların çoğu

172
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
taşınabilirdi ve

173
00:07:58,000 --> 00:08:01,000
cebinde taşıyabiliyordun.

174
00:08:01,000 --> 00:08:04,000
Peki usturlab neye ilham veriyor?

175
00:08:04,000 --> 00:08:06,000
Bence ilk şey şu ki bize

176
00:08:06,000 --> 00:08:10,000
atalarımızın yıllar yıllar öncesinde

177
00:08:10,000 --> 00:08:12,000
ne kadar birikimli olduklarını gösteriyor.

178
00:08:12,000 --> 00:08:15,000
Bu inanılmaz bir araç.

179
00:08:15,000 --> 00:08:17,000
Her teknoloji gelişiyor.

180
00:08:17,000 --> 00:08:20,000
Her teknoloji gelişti ve diğerleri tarafından ilerletildi.

181
00:08:20,000 --> 00:08:22,000
Ve teknoloji ile tabii ki kesinlik

182
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
ve doğruluk kazanıyoruz.

183
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
Ve bence kaybettiğimiz de

184
00:08:26,000 --> 00:08:29,000
bir zaman kavramı,

185
00:08:29,000 --> 00:08:32,000
bir kavram olgusu.

186
00:08:32,000 --> 00:08:36,000
Gökyüzünü bilmek, gökyüzü ile ilişkimizi bilmek

187
00:08:36,000 --> 00:08:40,000
zamanı bilmedeki

188
00:08:40,000 --> 00:08:42,000
gerçek soru.

189
00:08:42,000 --> 00:08:46,000
Bence usturlablar inanılmaz araçlar.

190
00:08:46,000 --> 00:08:49,000
Ve bu araçlardan ne öğrenebilirsiniz?

191
00:08:49,000 --> 00:08:52,000
Yani esasen ortada sıcak bir

192
00:08:52,000 --> 00:08:54,000
dünyaya bağlanabileceğimiz fikri var.

193
00:08:54,000 --> 00:08:57,000
Usturlablar bizi bu sıcak fikre götürüyor,

194
00:08:57,000 --> 00:09:00,000
her şeyin nasıl bir araya geleceği

195
00:09:00,000 --> 00:09:02,000
ve dünyaya nasıl bağlanacağımız fikrine.

196
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
Çok teşekkür ederim.

197
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
(Alkışlar)